BouwTotaal 6 - 2022

‘Eeuwigdurend circulaire aluminium gevels’ Pag. 12 BEZOEK OOK DE WEBSITE WWW.BOUWTOTAAL.NL NUMMER 6 | JAARGANG 19 | JUNI 2022 PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND INNOVATIE & INSPIRATIE “Hergebruik wordt steeds meer vanzelfsprekend” 36 KOZIJNEN, RAMEN EN DEUREN Kozijnen: hout, kunststof of aluminium? 17 DUURZAAMHEID Uitlooggedrag EPDM onterecht bekritiseerd 24 THEMA KOZIJNEN, RAMEN EN DEUREN BOUWTOTAAL Balkdragers Kolomvoeten Hoekijzers Houtskeletbouw Verborgen verbinders www.balkdragers.com Compleet assortiment houtverbinders (Vellingkant)-lijmblokken Metselblokken Gevelstenen Profielstenen Splitstenen BIA-ECO blokken BIA LockBlock zie www.bia-beton.nl TEL.: 024 - 648 84 84 TOTAALLEVERANCIER ALUMINIUM BOUWPRODUCTEN www.roval.nl ALTIJD SNEL BEGAANBAAR DIK OF DUN EN... ...bestel je op toolnation.nl Gereedschap en machines... www.cpg-europe.com BOUWPRODUCTEN leidende

Onbegrensde vrijheid. Lamaxa L50 View Der SonnenLicht Manager

3 NUMMER 6 / JUNI 2022 ACTUEEL Circulariteit “Toen ik hier ooit mee begon waren we een stel wappies dat hun kop boven het maaiveld uitstak. Ik ben daarom zo blij dat circulariteit steeds meer gemeengoed wordt”, zegt Dick van Veelen, directeur van MEIJS Ingenieurs & Uitvoering in dit blad. Als je pakweg vijftien jaar geleden over circulair bouwen sprak, werd er direct naar je sokken gekeken. Hoe anders is dit nu! Ik verwacht dat in de toekomst circulariteit zelfs onderdeel wordt van de bouw- en regelgeving. Aanvullend kunnen gemeenten straks onder de nieuwe Omgevingswet in Omgevingsplannen – de opvolger van de bestemmingsplannen – aangeven dat het op bepaalde plaatsen wel wat duurzamer mag dan de regelgeving voorschrijft. Circulariteit heeft invloed op het hele bouwproces. In het ontwerp moet al nagedacht worden over losmaakbaarheid en mogelijkheden tot hergebruik of recycling. Dat vraag een totaal andere benadering van het ontwerpproces. In de uitvoering zullen ook bouwbedrijven moeten nadenken over de wijze van monteren. Maar er komen meer aspecten naar voren. Wat is de restwaarde van al die demontabele onderdelen van mijn gebouw, die in een materiaalpaspoort zijn vastgelegd? Wie alles goed heeft gedocumenteerd ziet dat zijn gebouw na de economische levensduur nog veel restwaarde heeft, die je op de balans kan zetten. Vervolgens komt de uitdaging ommaterialen en producten her te gebruiken. Wat zijn bijvoorbeeld hun constructieve eigenschappen? Hoe staat het met de overige materiaaleigenschappen en onderhoudsbehoefte? Hoe lang kan het nog mee? Is er opnieuw certificatie nodig om een circulair product toe te mogen passen. Hoe gaat de kwaliteitsborger daar straks mee om, onder de Wkb? Hetzelfde geldt voor recycling, waarbij een materiaal of bouwdeel wordt verwerkt tot nieuwe grondstof. Wat zijn de kwaliteiten van deze ‘secundaire’ grondstof ten opzichte van ‘primaire’ grondstof? KOZIJNEN Circulariteit is ook belangrijk bij kozijnen, ramen en deuren, waar in deze uitgave extra aandacht aan wordt besteed. Voor aluminium kozijnen geldt dat meer dan 95% van al het bouwaluminium gerecycled wordt en dit percentage groeit nog steeds. Omsmelten aan het eind van een levenscyclus kost slechts 5% van de energie die nodig is voor het produceren van aluminium uit bauxiet. Kunststof kozijnen zijn ook volledig te recyclen. Het VKG-recyclesysteem verwerkt nu ongeveer 75% van alle oude kunststof kozijnen. Het recyclingproces is zelfs tien keer te herhalen, zonder kwaliteitsverlies. En ook houten kozijnen zijn herbruikbaar, vooral ook doordat hout eenvoudig is te bewerken. Volop mogelijkheden dus om kozijnen, ramen en deuren milieuverantwoord toe te passen. Kortom: we staan voor nieuwe uitdagingen en dat maakt de bouw nu juist zo mooi! Ing. Frank de Groot Hoofdredacteur BouwTotaal INHOUD COLUMN ING. FRANK DE GROOT 15 36 PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND BOUWTOTAAL WWW.BOUWTOTAAL.NL 05 Actueel Expertview 06 Actueel Trillingsvrij Onderzoeksgebouw 07 Actueel In de Spotlight: testen luchtdichtheid 08 Ondernemen Fiscaliteit & Subsidie 09 Actueel Den Haag Update en Bouwmonitor B&U 11 Snel Gebouwd 25 belangrijkste voordelen industrieel bouwen Thema Kozijnen, ramen en deuren 12 KOZIJNEN, RAMEN EN DEUREN Eeuwigdurend circulaire aluminium gevels 15 KOZIJNEN, RAMEN EN DEUREN GND-label in deuren verhoogt bewustzijn 17 KOZIJNEN, RAMEN EN DEUREN Kozijnen: hout, kunststof of aluminium? 18 KOZIJNEN, RAMEN EN DEUREN Nieuws 21 KOZIJNEN, RAMEN EN DEUREN Minder bekende houtsoorten in woningbouw EN VERDER 24 Duurzaamheid Uitlooggedrag EPDM onterecht bekritiseerd 27 Op Bezoek Bij Certificering op gebied van kwaliteit, milieu en veiligheid Thema Circulariteit 29 CIRCULARITEIT Biobased wanden nu ook circulair 30 CIRCULARITEIT Circulariteit is meerwaarde voor de klant 31 CIRCULARITEIT Hoe gaan duurzaam, circulair en kwalitatief bouwen samen? EN VERDER 35 Kwaliteitsborging Woonconcepten met KOMO-certificaat en template in KiK 36 Innovatie & Inspiratie The New Builders: “Hergebruik wordt steeds meer vanzelfsprekend” 37 Innovatie & Inspiratie Bouwheld Erlinde Andeweg 38 Innovatie & Inspiratie Slim Ruimtegebruik: Casa Ojalá 41 Bouwgebreken Kunststof kozijnen 43 Afbouw Tegeltrends in de badkamer 44 Afbouw Nieuws 46 Productnieuws Nieuws over producten

Daloc appartementsdeuren dempen niet alleen het geblaf van een blije hond. Ze houden ook inbrekers buiten de deur en zijn vuur- en rookbestendig. Door het unieke design beschermt de deur jou jarenlang en gaat zelf jarenlang mee. Een veilige investering voor jou en alles om je heen. Lees alles over de ultieme appartementsdeur op daloc.nl De deur die beschermt wat je lief is.

5 NUMMER 6 / JUNI 2022 ACTUEEL EXPERTVIEW ARAP-JOHN TIGCHELAAR Een familielid van mij vroeg mee te kijken naar een huis, dat hij op Funda had gezien. Binnenkort gaat hij met pensioen en ambieert hij een vervolg van zijn wooncarrière in een laatste woning die zogenaamd levensloopbestendig is. Zoveel mogelijk op de begane grond, onderhoudsarm en vooral (blijvend) lage lasten. Mij werden een aantal woningen voorgeschoteld die variërend werden gekwalificeerd als ‘kant-en-klaar’ tot en met ‘biedt mogelijkheden’, of nog erger: ‘heeft potentie’. Nu ben ik, mogelijk door mijn marketing achtergrond, nogal op mijn hoede als het gaat om aanprijzingen. Ik bestudeer daarom zeer zorgvuldig op een groot scherm de foto’s van de makelaarssite, flink inzoomend. Gedeeltelijk dubbel glas blijkt dan bijvoorbeeld alleen in de woonkamer aangetroffen te kunnen worden. Grote, extreem grote, radiatoren zullen kennelijk wel nodig zijn. Het ontbreken van gegevens over hoe het huis verwarmd wordt, maakt me wantrouwig. DUURZAAMHEID? Zo werd me ook een woning voorgeschoteld met een leuke ‘authentieke’ keuken met nostalgisch Aga-fornuis die ook nog ’s handig de hele keuken verwarmd. Ook in de zomer. Dat zo’n vorige eeuw zo’n model één grote gasslurper is, denk aan 2.000 m3 gas per jaar, stond natuurlijk niet in de aanprijzing. Evenmin of de vloer, de gevel, het dak et cetera misschien enigszins geïsoleerd waren. Nee, de prachtige tuin, de nieuwe paardenstal die bijna af was, de pas gerenoveerde badkamer en het mooie dakbeschotplafond kwam uitgebreid aan bod. Mooie sfeerfoto’s. Geen enkele foto, aanprijzing of opmerking over duurzaamheid. Ik blijf me verbazen over dat klussers, verbouwers en moet-het-zelvers vooral bezig zijn (geweest) met verfraaien, in plaats van verduurzamen. Wel een nieuwe keuken of badkamer van minstens tien mille, maar geen isolatie, van het gas af of ‘lelijke’ zonnepanelen geïnstalleerd. Ja, nu de gas en elektraprijzen excessief stijgen, nu moet het dan maar. Mopperend en klagend over terugverdientijd. Maar met een beetje zelfkennis ook wetende dat wij, u en ik, die omslag al tien, twintig jaar geleden hadden kunnen maken. Energie in verkeerde zaken gestoken? Arap-John Tigchelaar Algemeen Directeur Transferro BV Open deur Modulaire bouwer verdubbelt productie- capaciteit Trap je bus eruit Daiwa House Modular Europe, de Europese marktleider in modulaire bouw, is op 11 mei 2022 begonnen met de bouw van een ruim 4.000 vierkante meter grote nieuwe assemblagehal op eigen terrein in Montfoort. De nieuwe hal helpt de productiecapaciteit van duurzame woningen flink op te schalen. “Een belangrijke voorwaarde voor het industrialiseren van de productie is het verder standaardiseren en digitaliseren van onze woningbouwproducten. Hier hebben we afgelopen anderhalf jaar grote stappen in gezet. Daardoor hebben we het assemblageproces in een geautomatiseerde lijn uit kunnen werken”, vertelt Michael Koerts, CPO bij Daiwa House Modular Europe. Doordat er vaste werkzaamheden zijn per werkstation, wordt het assemblageproces in de nieuwe hal veel efficiënter. Dit zorgt voor een aanzienlijke versnelling van het productievolume. Met deze manier van bouwen worden de woningen nog sneller en kwalitatief beter geproduceerd ten opzichte van traditionele bouw. Tot op heden werden de verschillende onderdelen samengevoegd, terwijl een module stil stond: dat is nu verleden tijd. In de nieuwe hal wordt gebruikgemaakt van de nieuwste technieken op het gebied van automatisering en robotisering. Zo rijden er Automated Guided Vehicles (AGV’s) rond. Deze autonome voertuigen bewegen en navigeren zichzelf langs de verschillende werkstations en kunnen grote, zware modules vervoeren. Daiwa House Modular Europe verwacht met deze nieuwe manier van werken de capaciteit te verdubbelen. DUURZAME HAL Duurzaamheid is niet alleen het sleutelwoord voor wat er in de hal wordt geproduceerd, maar geldt ook voor het gebouw zelf. De fabriekshal is geheel gasloos, extra geïsoleerd en het dak wordt voorzien van zonnepanelen. Daarnaast is er een warmtepomp aanwezig en wordt de extra opgewekte energie bewaard in grote batterijen. Naast de nieuwe fabriekshal in Montfoort werkt Daiwa House Modular Europe aan verdere expansie in de rest van Europa. Zo zijn er al plannen voor eenzelfde productieterrein in Engeland, in aanvulling op de al aangekondigde megafabriek in Duitsland. Harry van Zandwijk, CEODaiwa House Modular Europe: “De woningnood in Nederland wordt steeds dringender en de roep om geschikte woonruimte steeds luider. In de huidige markt waarin duurzame bouw een grote uitdaging is, ligt er een grote en belangrijke rol voor ons om hierin te faciliteren. We geloven er enorm in dat schonere en gestandaardiseerde modulaire bouw helpt de uitdagingen in de woningmarkt het hoofd te bieden. Daarom investeren we in de productiecapaciteit met een hypermoderne productiehal om de groeiende vraag naar modulair en circulaire bouw te beantwoorden. Dit is slechts het begin van de modulaire revolutie die we met onze partners en klanten, niet alleen in Nederland, maar in heel Europa willen ontketenen.” Installatiebedrijven hebben lang niet altijd een bestelbus nodig voor hun werk. Een elektrische bakfiets kan een heel goed alternatief zijn. Dat willen Techniek Nederland, de ondernemersorganisatie voor de installatiebranche, de gemeente Den Haag en Zuid-Holland Bereikbaar laten zien met de actie ‘Trap je bus er uit’. Vanaf 1 januari 2025 krijgen Den Haag en 26 andere gemeenten een zero-emissiezone voor stadslogistiek. Dit betekent dat logistiek efficiënt en alleen met uitstootvrije vrachtwagens en bestelbussen gedaan mag worden. Dat zorgt voor minder uitstoot van schadelijke stoffen. 2025 lijkt nog ver weg, maar voor ondernemers kan het betekenen dat zij met hun huidige voertuig niet meer in deze zone mogen komen. In Den Haag gaat het om het gebied binnen de centrumring tot aan het Telderstracé. Installateurs moeten dan overstappen op een vervoermiddel dat geen schadelijke stoffen uitstoot. Het is goed om op tijd na te denken over het meest geschikte vervoermiddel en de nodige investeringen en aanpassingen te doen. ELEKTRISCHE BAKFIETS Misschien is een elektrische bakfiets wel een alternatief voor een oude bestelbus. Met de actie ‘Trap je bus er uit’ kunnen Haagse ondernemers die werken in de installatiebranche dat uitproberen. Een ondernemer mag vier tot zes weken lang gratis gebruik maken van een grote of extra grote Urban Arrow. Zo’n bakfiets rijdt 25 km per uur en kan maximaal 125 kilo vervoeren. De accu heeft een actieradius van 40 kilometer. Na vier tot zes weken gaan de fietssleutels naar de volgende installateur. De ondernemer zoekt zelf naar een opvolger. Het Regioteam van Techniek Nederland helpt daarbij. De actie loopt een jaar. Via verhalen op het Platform Stedelijke Distributie (https://platform-stedelijkedistributie-denhaag.nl) kunnen alle Haagse ondernemers de actie volgen. SERVICE EN ONDERHOUD Gunst Warmtetechniek is het eerste installatiebedrijf dat de fiets voor onderhoud- en servicewerkzaamheden gaat uitproberen. Astrid Gunst, eigenaar van Gunst Warmtetechniek: “Het wordt voor de monteurs steeds lastiger om servicewerkzaamheden uit te voeren in het centrum van Den Haag. Het centrum is slecht bereikbaar, er zijn onvoldoende parkeervoorzieningen en parkeren is duur. Met de zero-emissiezone erbij, die in de zeer nabije toekomst in werking treedt, zal er een oplossing moeten komen om de dienstverlening aan bewoners en winkeliers te kunnen waarborgen. Een grote bakfiets met een volume van maar liefst 525 liter zou een oplossing kunnen zijn. Om dit uit te proberen maken we graag gebruik gemaakt van het aanbod!”  Foto: Platform Stedelijke Distributie.

PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 6 Trillingsvrij Onderzoeksgebouw VU bereikt hoogste punt Aanpak slecht geïsoleerde woningen voor 2030 Fijn Wonen hoogbouwtoren  Foto: Topview Luchtfotografie. Met het plaatsen van een afdekplaat op de liftschacht is op 24 mei 2022 het hoogste punt van het nieuwe Onderzoeksgebouw van de Vrije Universiteit Amsterdam bereikt. In het ontwerp is rekening gehouden met de omstandigheden die nodig zijn voor moderne laboratoria. Zo is de laagbouw trillingsvrij. Het gebouw staat op de VU Campus, aan de De Boelelaan aan de Zuidas Amsterdam en bestaat uit een voor- en achterhuis van respectievelijk 57 en 30 meter hoog. Vanaf 2023 bieden de gebouwen onderdak aan onderzoeks- en onderwijsfaciliteiten binnen het thema Human Health & Life Sciences. De gebouwen kenmerken zich niet alleen door de state-of-the-art faciliteiten, zoals zo’n 65 trillingsvrije laseropstellingen, een voorziening voor elektronenmicroscopie, radioactieve labs en een cleanroom. “Met dit nieuwbouwproject geven we als VU ook inhoud aan onze duurzame ambities”, aldus Franc van Nunen, Directeur Campusontwikkeling. “Denk aan zonnepanelen, energiearme liften, led-verlichting en waterbesparend sanitair. Ook het energiezuinig verwarmen en koelen van het gebouw gebeurt met eenWKO-installatie.” STIJVER De realisatie van het Onderzoeksgebouw VU is in handen van de bouwcombinatie van TBI-ondernemingen J.P. van Eesteren en Croonwolter&dros. De door architectenbureau cepezed ontworpen gebouwen worden naar verwachting eind 2023 opgeleverd. In het ontwerp is rekening gehouden met de omstandigheden die nodig zijn voor moderne laboratoria. Zo is de laagbouw trillingsvrij. “Een bijzonder project”, vat Michel Hoogendoorn, directeur Projectrealisatie bij J.P. van Eesteren het kernachtig samen: “Het gebouw is wel twee tot drie keer stijver dan een ander gebouw van deze afmetingen door een extra zware fundering. Deze heeft rondom een gestorte diepwand van 25 meter diep en een meter dik om omgevingstrillingen vanuit het omliggende drukke gebied tegen te gaan.” Cees Vos, directeur landelijke projecten Croonwolter&dros, vult aan: “Ook de installaties mogen nergens trillingen overbrengen. De hoogbouw heeft installaties op de vijfde en zesde verdieping die werken voor beide gebouwdelen. Dus alles wat hier vandaan naar de laagbouw oversteekt, moet worden ontdaan van trillingen. Alle aan- en afvoerkanalen van lucht, alle leidingen die water transporteren (ook de sprinkler) én al hun ophangbeugels zijn voorzien van rubber ringen of trillingsdempers.” In meer dan de helft van de beschikbare ruimten komen laboratoria. Ook biedt het gebouw volop mogelijkheden om te ontmoeten, vergaderen, eten en drinken. In totaal gaan er ongeveer 500 mensen werken.  Foto: VENIN. Voor 2030 moeten alle slecht geïsoleerde woningen en gebouwen aangepakt zijn. Dat staat in de nieuwe plannen van minister De Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. Met de plannen moet voor iedereen een duurzame woning binnen handbereik komen. Het kabinet heeft speciale aandacht voor mensen met een kleine portemonnee. Door nieuwe financieringsmogelijkheden wordt het ook voor hen mogelijk om hun woning betaalbaar te kunnen isoleren. “De ambitie is om een duurzame woning voor iedereen mogelijk te maken. Dat is goed voor het klimaat, voorkomt een hoge energierekening en maakt ons minder afhankelijk van aardgas”, zegt minister Hugo de Jonge. “Dit doen we door mensen beter op weg te helpen hoe zij hun woning kunnen isoleren en door het wegnemen van financiële drempels. Een duurzame woning moet tenslotte voor iedereen te betalen zijn. We willen voorkomen dat mensen onnodig op hoge kosten worden gejaagd.” Om de energiebehoefte terug te dringen heeft het kabinet het Nationaal Isolatieprogramma gelanceerd. Het doel is om 2,5 miljoen woningen te isoleren tot en met 2030. Daarnaast is het doel om 1 miljoen hybride warmtepompen in de bestaande bouw te installeren voor 2030. Ook komt er een bijmengverplichting voor groen gas. BETAALBAAR VOOR IEDEREEN De plannen vragen om forse investeringen van overheden, instellingen, bedrijven en mensen. Ook mensen met een kleine portemonnee en kleine bedrijven en instellingen moeten mee kunnen doen. Daarom verbetert het kabinet de voorwaarden met aantrekkelijke energiebespaarleningen en -hypotheken via het warmtefonds. Deze zijn ook voor mensen die niet of beperkt kunnen lenen, zodat zij toch geld krijgen om de woning te verduurzamen zonder dat zij te veel betalen of met een restschuld kunnen blijven zitten. Mensen met lagere inkomens kunnen lenen tegen een 0%-rentetarief. Daarnaast zijn de subsidies verhoogd en wordt het mogelijk om voor één isolatiemaatregel ook subsidie te krijgen. NIEUWE NORMEN Er komt normering voor het verduurzamen van huurwoningen, utiliteitsgebouwen en voor verwarmingsinstallaties. Hierdoor krijgen gebouweigenaren duidelijkheid over welke stappen wanneer gezet moeten worden en kunnen zij dit meenemen in hun overwegingen bij het investeren in een woning of het afsluiten van een lening of hypotheek. Zo wil het kabinet stapsgewijs af van slecht geïsoleerde woningen, slechte energieprestatie bij utiliteitsgebouwen en de mono cv-ketel. Omwettelijk te borgen dat alle slecht geïsoleerde huurwoningen worden verbeterd, zullen per 1 januari 2030 wettelijke eisen worden gesteld aan de verhuur van corporatiewoningen en private huurwoningen. Ook utiliteitsgebouwen met slechte energielabels (E, F en G) worden aangepakt. Vanaf 2026 wordt de hybride warmtepomp de nieuwe standaard. Dat betekent dat bij vervanging van de cv-installaties mensen moeten overstappen op een installatie die minder of geen aardgas gebruikt, mits de woning hiervoor geschikt is. VERGROTEN UITVOERINGSCAPACITEIT Het kabinet gaat gemeenten en provincies compenseren voor hun uitvoeringskosten. Er komt een nationaal programma ter ondersteuning van de lokale warmtetransitie en er komt een helder wettelijk kader. Naast de nieuwe Warmtewet wordt er gewerkt aan de Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie. Tot slot wil het kabinet dat er innovatiever en duurzamer gebouwd en verbouwd gaat worden. Door de bouw te helpen om de kosten te verlagen, de productiviteit te verhogen en verduurzaming zo efficiënter te maken. Om dit mogelijk te maken stimuleert het kabinet innovatieve bouwmethoden en technieken en betere samenwerking binnen de sector. Daarbij zal de bouw ook meer natuurinclusief, emissievrij en circulair moeten gaan werken. Op het Suikerterrein in Groningen wordt na de bouwvak gestart met de voorbereidende bouwwerkzaamheden voor de assemblage van een unieke toren uit het Fijn Wonen-assortiment. Het betreft een toren van zeven lagen en is de eerste hoogbouwtoren die in de nieuwe woningfabriek in Heerenveen wordt geproduceerd. Daarmee is het project een primeur voor Fijn Wonen. Het ontwerp van de toren is gemaakt door architectenbureau De Zwarte Hond. Het gebouw laat een enorme diversiteit in de architectuurmogelijkheden zien. De toren bestaat uit diverse patronen, gevelstenen en kleuren. Menso Oosting, directeur Fijn Wonen: “Eigenlijk bouwen we een toren die niet bestaat, omdat een dergelijk ontwerp in de reguliere praktijk niet voorkomt. Vanaf welke kant je ook kijkt, de toren ziet er elke keer anders uit. Met dit ontwerp laten we de veelzijdigheid van het FijnWonenassortiment zien, met als resultaat een spraakmakend gebouw dat bewijst dat woningen en appartementen uit een fabriek mooi en geen eenheidsworst zijn.” BETAALBAAR WONEN VOOR IEDEREEN De woontoren is zeven bouwlagen hoog, bevat 47 appartementen en wordt geplaatst op het Suikerterrein in Groningen. De appartementen worden ingezet als kantoorruimtes en werkplekken waar bedrijven en startups zich kunnen vestigen. “Het is voor ons een mooi project waarin we onder andere invulling geven aan het tekort aan betaalbare werkplekken in Groningen. De toren is daarnaast een prachtig schaalbaar resultaat, wat laat zien hoe van prototype naar grootschalig produceren van unieke woningen, gebouwen, wijken en buurten gaan. Grootschalige productie is noodzakelijk om corporaties, beleggers, gemeenten en projectontwikkelaars te helpen bij te dragen aan de oplossing voor het woningtekort in ons land”, aldus Oosting. De oplevering van de toren staat gepland in het voorjaar van 2023. Naast de toren worden er tevens achtnieuwe woningen met diverse architectuurstijlen gerealiseerd. Eén van de woningen en een appartement worden ingericht als modelwoning, die laat zien hoe betaalbaar wonen in een groene omgeving binnen handbereik is. SUIKERTERREIN FijnWonen experimenteert tot 2030 op het voormalige Suikerunieterrein in Groningen. In 2019 werd de pop-up wijk De Loskade geopend, waar veertien woningen en 32 studio’s zijn gerealiseerd. Het terrein wordt vanaf komend jaar uitgebreid met een hoogbouwtoren en acht nieuwe woningen met diverse architectuur- en stedenbouwstijlen. Het woonproduct FijnWonen is één van de woonoplossingen van VanWijnen, waarmee wordt ingespeeld op de woningnood en er betaalbare, mooie en duurzame woningen worden gerealiseerd. Ze komen rechtstreeks uit de woningfabriek en kennen een korte bouwtijd.

7 NUMMER 6 / JUNI 2022 ACTUEEL Nut en noodzaak van testen luchtdichtheid Retrotec is ’s werelds grootste fabrikant van blowerdoor en duct testapparatuur. Hiermee kunnen adviseurs, aannemers en installateurs de gerealiseerde luchtdichtheid van woningen/gebouwen en de luchtdichte werking van luchtkanalen testen. Rob Dam, Co-CEO Retrotec Europa, ziet dat met name aannemers niet wachten op de externe partij die straks in het kader van BENG of Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) controleert of een woning of gebouw voldoende luchtdicht is. “Door deze testapparatuur zelf aan te schaffen, krijgen zij meer grip op het behalen van de vereiste luchtdichtheidsnormen. Je ziet waar aansluitingen, doorvoeren en naden extra aandacht binnen je uitvoering vergen. Het nut van testen, naast de noodzaak om te bewijzen dat je aan de normen voldoet.” ENERGIEVERBRUIK OMLAAG Luchtdichtheid is belangrijk om het energieverbruik van woningen en gebouwen te verminderen. “Cruciaal daarbij is gecontroleerde ventilatie. Alleen zo kun je vochtproblemen voorkomen. Het heeft allemaal met elkaar te maken. In onze trainingen gaat het niet alleen om het testen van luchtdichtheid, maar ook om aandacht voor detailleringen, aansluitingen en doorvoeren, stuk voor stuk potentiële plekken van luchtlekkages. Daarom kloppen ook architecten bij ons aan voor trainingen. Uiteraard leggen wij de werking van de blowerdoortest uit. Het principe is simpel: op een buitendeur wordt een frame met ventilator aangesloten, waarbij over/onderdruk in de woning of gebouwwordt gecreëerd. Vooraf is conformde normen berekend hoeveel lucht er mag lekken. Als dat meer is, schort het aan de luchtdichtheid. Met een rookgenerator kunnen de lekken zo nodig worden opgespoord. De blowerdoortest apparatuur kan in serie worden geschakeld om omvangrijke gebouwen door te meten. Voor het testen van een woning is in principe één apparaat voldoende.” “Fabrikanten claimen dat hun bouwcomponenten goed luchtdicht zijn; daarvoor gebruiken ze onze apparatuur. In de bouwpraktijk komt het echter aan op het luchtdicht verbinden van die bouwcomponenten. Daar gaat het soms fout. Met onze apparatuur krijg je inzicht in de weerbarstigheid van luchtdichtheid en in de kwaliteit van je werk. Neem contact op voor meer informatie.” IN DE SPOTLIGHT Rob Dam erkent dat de regelgeving in Nederland met het in werking treden van BENG enWkb de animo voor testapparatuur doet groeien. “Retrotec distribueert vanuit de VS al tientallen jaren en sinds enkele jaren vanuit het Europese kantoor in Nederland blowerdoor en duct testapparatuur voor de Europese markt. De landen waar de regelgeving rond luchtdicht bouwen hoog op de agenda staat, zijn ook de landen waar thans extra veel vraag is naar onze apparatuur. Ging het aanvankelijk om het leveren, nu bieden wij onze afnemers het hele pakket: advies, levering, training, begeleiding bij het testen, tijdige kallibratie van de testapparatuur, vervangingsonderdelen en zelfs de verhuurmogelijkheid, als aannemers, adviseurs of gemeentelijk energiecoaches eerst de proef op de somwillen nemen.” RETROTEC EUROPA RETROTEC.COM/ LUCHTDICHTE VENTILATIEKANALEN Voor installateurs is er goed nieuws: waar een duct testapparaat vroeger al gauw 80 kg woog, daar heeft Retrotect een apparaat geïntroduceerd dat slechts 9,5 kg weegt. “Elke installateur zou zo’n apparaat bij zich moeten hebben om de luchtkanalen op lekkages te checken.” Installatie Vakbeurs: ‘De toekomst door een groene bril’ De Groene Hal wordt één van de grote trekkers van Installatie Vakbeurs 2022 die op 13, 14 en 15 september in Evenementenhal Hardenberg wordt gehouden. Thema deze editie is ‘De toekomst door een groene bril’. De beurs besteedt uitgebreid aandacht aan de grote thema’s van dit moment: Energietransitie, Besparingstechnieken, Circulariteit en Gezond binnenklimaat. Met ruim140 exposanten is Installatie Vakbeurs 2022 het grootste evenement voor de installatiesector in Noordoost-Nederland. Irma de Hoon, Business Unit Director Building van beursorganisator Easyfairs, ziet dat de installatiesector in het hart staat van grote ontwikkelingen. “We staan voor essentiële uitdagingen op het gebied van CO2-reductie. Er zijn weinig sectoren die zo hard innoveren en deze innovaties zo snel naar de eindgebruiker brengen. We presenteren direct toepasbare innovaties. Tegelijkertijd laten we zien welke kant het de komende vijf jaar opgaat.” HET IS GROEN “De Groene Hal laat zien wat ‘groen’ installeren precies betekent. Wat wordt het? Een warmtepomp of een hybride warmtepomp? De installateur die de Groene Hal heeft bezocht kan het later haarfijn aan zijn klant uitleggen”, geeft Marketing Event Manager Eline Kuijsters als voorbeeld. “We bieden zo’n 40 exposanten de mogelijkheid hun groene ambities te laten zien in deze speciaal ingerichte hal.” Daarnaast presenteert Installatie Vakbeurs de Groene Route. Deze verbindt exposanten met een duurzame innovatie. Eén keer per dag voert een guided tour bezoekers langs de belangrijkste innovaties. In een elevator pitch presenteren de deelnemende exposanten de highlights en toepasbaarheid van hun innovaties. MAAR HOE DAN? Exposanten krijgen uitgebreid de gelegenheid hun duurzame innovaties te laten zien tijdens demo’s en praktijksessies onder de subthema’s. Eline Kuijsters: “We selecteren de mooiste innovaties van onze deelnemers. De praktijksessies duren ongeveer een half uur. Er is gelegenheid ommeer informatie te geven dan tijdens de demo’s die een kwartier duren en meer gericht zijn op werkwijze en toepassing.” Nieuw is ook de Innovatietuin. De snelste manier om kennis te maken met duurzame producten en materialen waarmee bezoekers in de nabije toekomst gaan werken. De Innovatietuin is een verzameling van producten waar uitleg en achtergrondinformatie bij wordt gegeven. Door de badge te scannen langs readers kunnen bezoekers in één handeling alle interessante informatie gebundeld ontvangen. Andere trekkers zijn het Sanitair Plein met bijzondere aandacht voor waterbesparing en het Waterbehandelingsplein, waar het draait om de kwaliteit van het water. Ook wordt gekeken naar de route die het water aflegt tussen het drinkwaterbedrijf en de kraan in de keuken. Hoe om te gaan met factoren die de kwaliteit negatief beïnvloeden? Samen met de partners van ENVAQUA wordt gekeken welke wegen we moeten inslaan richting duurzaam - lees minder - watergebruik. Meer informatie: www.installatie-vakbeurs.nl

PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 8 Snel verdiend Fiscaliteit & subsidie Tips voor het MKB TIP 1. GROOTBEDRIJF MOET MKB BINNEN 30 DAGEN BETALEN Heeft u grote bedrijven als klant? De wettelijke termijn waarop grote bedrijven de rekeningen van hun mkb-leveranciers moeten betalen, wordt verkort naar 30 dagen. Een onderneming is een groot bedrijf als minstens twee van deze drie punten kloppen: • de onderneming heeft een balanstotaal van meer dan € 20 miljoen; • de onderneming heeft een netto-omzet van meer dan € 40 miljoen; • de onderneming heeft 250 werknemers of meer in dienst. Grote bedrijven mogen momenteel een maximale periode van 60 dagen gebruiken voor hun mkb-leveranciers. De overheid moet nu al binnen 30 dagen betalen. Dat gaat dus ook gelden voor grote bedrijven. Dit geldt voor: • mkb-ondernemers die producten of diensten leveren aan grote bedrijven; • zzp’ers die ingehuurd worden door grote bedrijven; • grote bedrijven die zaken doen met mkb-ondernemers. Deze wijziging gaat in op 1 juli 2022. TIP 2. STARTERSREGELING ZZP’ERS DIE GEDURENDE CORONA ZIJN BEGONNEN Ondernemers die middenin de coronaperiode zijn gestart met hun onderneming, konden geen Tegemoetkoming Vaste Lasten (TVL) aanvragen. Na gesprekken tussen het kabinet, de Tweede Kamer en het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) is besloten toch ruimte te maken voor deze groep ondernemers. Het kabinet stelt voor hen 35 miljoen euro coronasteun beschikbaar. De ministerraad heeft ingestemd met het voorstel van minister Adriaansens van EZK om deze regeling op te zetten. Volgens het kabinet is er een verschil tussen bedrijven die al vóór de coronacrisis begonnen en ondernemers die tijdens de pandemie zijn gestart. Die laatste groep is zich meer bewust geweest van het onvoorspelbare karakter en daarmee de economische risico’s. Maar ook deze ondernemers zorgen er voor dat Nederland niet stilstaat en dat we na een crisis weer sterk uit de startblokken komen. Dit heeft de doorslag gegeven in de afweging van het kabinet om deze groep startende ondernemers tegemoet te komen, die nog geen eerdere steun hebben gekregen. Het betreft: • Ondernemers die zijn ingeschreven bij de KVK vanaf 1 juli 2020 t/m 30 juni 2021 en voldoen aan de overig voorwaarden komen in aanmerking voor TVL Q4 2021 Startende ondernemingen. • Ondernemers die zijn ingeschreven bij de KVK vanaf 1 juli 2020 tot en met 30 september 2021 en voldoen aan de overige voorwaarden, komen in aanmerking voor TVL Q1 2022 startende ondernemingen. Inhoud TVL-startersregeling De TVL-startersregeling is voor wat betreft de omzetdervingsdrempel, het subsidiepercentage en het minimumsubsidiebedrag gelijk aan de reguliere TVL in datzelfde kwartaal (Q4 2021 en/of Q1 2022). Dit geldt ook voor de wijze van bevoorschotting en definitieve vaststelling van de subsidie. Het maximumsubsidiebedrag is vastgesteld op € 100.000,- per kwartaal. De startersregeling valt onder een ander juridisch kader dan de eerdere TVL-regelingen. Dit zorgt ervoor dat de startersregeling nog na 30 juni 2022 verleend kan worden. In tegenstelling tot de andere TVL-subsidies wordt deze subsidie belast met omzetbelasting. Als een onderneming deel uitmaakt van een groep, dan kan alleen een beroep op de TVL-startersregeling worden gedaan, als alle ondernemingen binnen de groep gestart zijn na 30 juni 2020. In de voorgenomen TVL-startersregeling zal voor de subsidieperiode Q4 2021 en Q1 2022 één referentiekwartaal worden gehanteerd: Q3 2021. Dit is een kwartaal met weinig beperkende coronamaatregelen. Voor ondernemers die zijn gestart in Q3 2021 is een alternatieve referentieperiode noodzakelijk. Zij kunnen alleen TVL-subsidie ontvangen voor Q1 2022 en hanteren daarbij als referentieperiode de eerste drie maanden volgend op de maand van inschrijving. Het ministerie van EZK gaat de subsidieregeling in de komende periode in detail uitwerken en daarna openstellen. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) gaat de TVL-startersregeling vervolgens namens het ministerie uitvoeren. TIP 3. ONDERNEMERSLOKET SANCTIES RUSLAND Drijft u handel met Rusland? In dat geval heeft u te maken met de gevolgen van de sancties (rvo.nl/onderwerpen/landen-en-gebieden/rusland/sancties) die aan Rusland zijn opgelegd. U kunt bijvoorbeeld niet meer leveren aan uw afnemers in Rusland, omdat uw goederen onder de exportcontrole vallen. Ook weet u wellicht niet voor welke bedrijven en personen de sancties precies gelden. Enkele banken zijn bovendien afgesloten van het betalingssysteem SWIFT. Hierdoor zijn betalingen naar deze banken niet mogelijk. Daar komen allerlei logistieke problemen nog eens bij. Om uw vragen te beantwoorden en voor het verkrijgen van actuele informatie en advies is het Ondernemersloket sancties Rusland geopend (rvo.nl/onderwerpen/internationaal-ondernemen/landenoverzicht/rusland/ondernemersloket-sancties-rusland). Ook vindt u er antwoorden op de meest gestelde vragen. TIP 4. BIJZONDER UITSTEL VAN BETALING EN AANSLAGEN 2022 In februari 2022 berichtte de Belastingdienst dat de voorlopige aanslagen inkomstenbelasting (IB) 2022 en vennootschapsbelasting (Vpb) 2022 volledig onder het bijzonder uitstel van betaling konden vallen. De Belastingdienst is hier inmiddels op teruggekomen. Belastingaanslagen waarvan de uiterste betaaldatum op of na 1 april 2022 ligt, moet u tijdig betalen. Dit geldt ook voor de voorlopige aanslagen IB en Vpb 2022, als de uiterste betaaldatum van de eerste termijn op of na 1 april 2022 ligt. Deze aanslagen vallen dus niet onder het bijzonder uitstel van betaling en worden niet meegenomen in de betalingsregeling die op 1 oktober 2022 start. Ook moet u weer tijdig betalen op aanslagen waarvoor op of na 1 april 2022 aangifte wordt (is) gedaan. Mochten er nog vragen zijn, uw adviseur weet altijd wel raad. Fiscaliteit & subsidie In deze ‘Snel verdiend’ vier tips voor MKB-ondernemers. Zo moet het grootbedrijf het MKB binnen 30 dagen gaan betalen. Verder is er een startersregeling voor ZZP’ers die gedurende Corona zijn begonnen. Daarnaast is er een ondernemersloket voor ondernemers die getroffen worden door de sancties tegen Rusland. En dan is er nog bijzonder uitstel mogelijk van betaling en aanslagen 2022. John A.W.J.M. Brands MBA Directeur Kubus Onderneming Support Kubus Administratieve Dienstverlening en Accountancy  john.brands@kubus.nl www.kubus.nl

9 NUMMER 6 / JUNI 2022 ACTUEEL Den Haag update Nieuws vanaf het Binnenhof EERSTE DRIE INSTRUMENTEN TOEGELATEN Op 9 juni 2022 heeft de Toelatingsorganisatie Kwaliteitsborging Bouw (TloKB) drie instrumenten toegelaten tot het nieuwe stelsel van kwaliteitsborging voor het bouwen. Hiermee verricht de TloKB haar eerste formele handeling in aanloop naar de invoering van het stelsel kwaliteitsborging voor het bouwen. Naar voorzien gaat het stelsel kwaliteitsborging bouw per 1 januari 2023 in. De TloKB neemt de toegelaten instrumenten op in haar openbare Register Kwaliteitsborging. Deze is te vinden via de website van de TloKB: www. tlokb.nl/register-kwaliteitsborging. Binnenkort zijn daar ook de kwaliteitsborgers te vinden die toestemming hebben gekregen om de verschillende instrumenten te gebruiken. HOE HET WERKT De TloKB is een publieke speler in het nieuwe stelsel van kwaliteitsborging bouw. In dit Wkb-stelsel werken veel partijen samen om de bouwkwaliteit te bewaken. Een bouwende partij is verantwoordelijk voor de bouwkwaliteit op de bouwplaats. Een kwaliteitsborger heeft de rol om die kwaliteit van het bouwwerk te bewaken aan de hand van een instrument voor kwaliteitsborging. Een instrument is een werkwijze waarmee een kwaliteitsborger tijdens de bouw toeziet of het bouwwerk voldoet aan de geldende bouwvoorschriften. Deze kwaliteitsborger is gekwalificeerd ommet één of meerdere instrumenten van instrumentaanbieders te werken. De TloKB toetst of de instrumenten voldoen aan de wettelijke gestelde eisen en laat deze toe tot het Wkb-stelsel. De TloKB ziet toe op de werking van dit stelsel als geheel en houdt steekproefsgewijs realitychecks bij alle spelers. TOEGELATEN INSTRUMENTEN De drie toegelaten instrumenten zijn: • Woningborg Kwaliteitsborgingsinstrument (WKI) van Stichting Instrumentaanbieder WKI. • KOMO-instrument voor de Kwaliteitsborging (KiK) van Stichting KiK. • BKapp van Apexion B.V. Naar verwachting zullen de komende tijd nog enkele instrumenten volgen, zoals Technical Inspection Service (TIS) en Verbeterde Kwaliteitsborging (SWK). Frank de Groot Hoofdredakteur BouwTotaal  frank@handelsuitgaven.nl OPLEVING VAN INVESTERINGEN IN BEDRIJFSGEBOUWEN STOKT Maurice van Sante Senior econoom ING Economisch Bureau  maurice.van.sante@ing.nl In het eerste kwartaal van 2022 werd voor circa € 6,1 miljard geïnvesteerd in bedrijfspanden. Dat is ruim 6%meer dan in dezelfde periode vorig jaar, maar ongeveer gelijk aan een kwartaal eerder. De economie trok weer aan nu de lockdowns en de gevaren voor nieuwe lockdowns voorbij lijken. Investeringen in bedrijfspanden profiteren hiervan doordat de grote onzekerheid over het verloop van de pandemie is afgenomen en bedrijven op zoek zijn naar nieuwe productielocaties vanwege de toegenomen vraag naar goederen. Investeringen in bedrijfsgebouwen namen dusdanig toe dat deze zelfs boven het niveau uitkwamen van voor de coronacrisis. Bouwbedrijven, actief in de utiliteitssector, hebben hun orderboeken het afgelopen jaar ook verder zien stijgen tot meer dan 10 maanden werkvoorraad. HOGERE PRIJZEN BOUWMATERIALEN EN NIEUWE ONZEKERHEID Net als in andere deelsectoren hebben bouwers in de utiliteitssector echter last van arbeidstekorten en hogere materiaalprijzen. Vooral de prijs van duurder staal maakt de bouw van bijvoorbeeld logistieke centra duurder. Daarbij komt de geopolitieke en economische onzekerheid door de oorlog in Oekraïne. Vooral bedrijfsinvesteringen in gebouwen hebben hieronder opnieuw te leiden omdat bedrijven deze nu eerder uitstellen of afstellen omdat rendementen onzekerder worden en bouwkosten oplopen. BOUWMONITOR B&U Instrument KiK officieel toegelaten voor Wkb KOMO instrument Kwaliteitsborging (KiK) is op 9 juni 2022 definitief toegelaten als instrumentaanbieder in het kader van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb). De Toelatingsorganisatie Kwaliteitsborging Bouw (TloKB) geeft daarmee aan dat het instrument KiK in alle opzichten voldoet aan de criteria volgens het Toetsingskader Wkb-instrument. Het instrument KiK is opgenomen in het Register instrumenten kwaliteitsborging. Daarmee hebben ook de KiK-kwaliteitsborgers een officiële status. DeWkb verplicht om vanaf de verwachte ingangsdatum1 januari 2023 voor gevolgklasse 1 vergunningsplichtige bouwprojecten gebruik te maken van een toegestaan instrument als KiK én een kwaliteitsborger. Het instrument KIK biedt specifieke voordelen. Dat komt omdat het instrument is ontwikkeld in nauwe samenspraak met onder andere ontwikkelaars, voorschrijvers, bouwbedrijven en kwaliteitsborgers. Met KiK voldoet de sector aan alle wet- en regelgeving in bouw en infra én aan private kwaliteitseisen. Het instrument is inzetbaar voor alle typen bouwwerken, wel en niet vergunningplichtig, en is in beginsel geschikt voor alle gevolgklassen. OFFICIËLE STATUS KIKKWALITEITSBORGERS Ton Jans, directeur KiK-KOMO geeft aan wat de toelating voor KiK-kwaliteitsborgers betekent: “De toelating van dit instrument brengt met zich mee dat ook de kwaliteitsborgers die een licentie hebben met KiK een officiële status hebben. Zij kunnen vanaf de startdatumWkb formeel kwaliteitsborgingsprojecten uitvoeren voor de gevolgklasse 1. Op dit moment zijn er elf kwaliteitsborgers die een licentie hebben met KiK. Zij werken nu al in proefprojecten om zich samen met de keten voor te bereiden op deWkb. In totaal zijn er bij die kwaliteitsborgers circa 75 gekwalificeerde medewerkers beschikbaar voor kwaliteitsborging. Wij verwachten een flinke toename van het aantal KiK-kwaliteitsborgers zodra de definitieve ingangsdatumWkb bekend is.” KIK-TOOL De KiK-tool is de softwareapplicatie die specifiek is ingericht voor de Wkb. De bijzondere eigenschap is dat het de kans op het optreden van een risico tijdens een bouwproces, de omvang van dat risico en de gevolgen structureert. Daarna legt de tool de basis voor een efficiënte borging. De KiK-tool versterkt de kans om uniformiteit in kwaliteitsborging voor de bouw en infra te vergroten. Met de KiK-tool kunnen bouwpartijen de verplichte risicoanalyse bij bouwprojecten maken. In het borgingsplan maakt de tool zichtbaar wat te doen om deze risico’s te managen. De veelzijdigheid in het gebruik maakt de tool geschikt voor verschillende doelen en partijen. Daarom is deze beschikbaar voor een brede toepassing in de gehele bouwkolom. Zo ontstaat een integraal gebouwdossier waarmee uiteindelijk de KiK-kwaliteitsborger zijn werkzaamheden doelmatig en effectief kan uitvoeren. De tool is nu al te gebruiken inWkb-proefprojecten. Vanwege de hoeveelheid data die de KiK-tool in zich kan dragen, vormt de tool ook de basis voor het beheer van gebouwen. https://www.kik-komo.nl/ of https://kik-tool.nl/

Duurzaam bouwen. Dat is Dycore. Vanaf juni 2022 is Dycore in het bezit van het zilveren CSC (Concrete Sustainability Council) certificaat voor alle drie de productielocaties. Dycore laat hiermee zien dat het volop meedoet met het verduurzamen van de gehele betonsector. Het CSC-certificaat vormt een betrouwbaar en onafhankelijk bewijs dat de producten van Dycore duurzaam geproduceerd zijn. Als keurmerkhouder is Dycore dan ook trots dat zij voldoet aan de strenge eisen die hieraan gesteld worden. Dit alles met als doel om bij te dragen aan een betere toekomst voor ons allen. Het certificaat dient als duurzaamheidskeurmerk voor alle Dycore producten: breedplaat-, ribben-, kanaalplaat- en leidingplaatvloeren. LOCATIE OOSTERHOUT LOCATIE LELYSTAD LOCATIE BREDA www.dycore.nl 864-CSC21-2022 865-CSC21-2022 760-CSC21-2021

11 NUMMER 6 / JUNI 2022 ACTUEEL SNEL GEBOUWD 25 belangrijkste voordelen industrieel bouwen Snel gebouwd De kracht van prefab HOGERE KWALITEIT 1. Bij industriële bouw wordt projectoverstijgend geïnnoveerd. Daardoor kan meer tijd worden gestopt in de ontwikkeling, want ontwikkelkosten worden niet in één project, maar over veel meer projecten terugverdiend. 2. Er wordt gebouwd onder geconditioneerde omstandigheden, zonder overlast van weer en wind. Dat is goed voor de staat van de bouwmaterialen. Bovendien kunnen kwaliteitscontroles veel beter worden uitgevoerd. 3. Doordat beter wordt nagedacht over de productontwikkeling en er meer lerend vermogen is, kunnen partijen ook eenvoudiger garanties afgeven op de prestaties van hun producten. 4. Het product krijgt een imago en dat geeft stimulans het product telkens te verbeteren. Daardoor wordt meer gekeken naar welke nieuwe marktinnovaties er zijn en hoe die kunnen worden toegepast in de concepten. In tegenstelling tot een traditionele markt, die meer risicomijdend gedrag laat zien, waardoor nieuwe oplossingen nauwelijks worden toegepast. 5. Aanbieders kunnen eenvoudig een betrouwbaar as built dossier overhandigen met detailtekeningen van toegepaste materialen, et cetera. Dat helpt in het onderhoud en levert gelijk een materiaalpaspoort op. Dat kan ook bij sloop tot duurzamer hergebruik leiden. 6. Door het werken met configuratoren en file to factory is het eenvoudiger (en betaalbaarder) omwoningen aan te passen aan persoonlijke wensen van kopers, bijvoorbeeld door verschillende plattegronden aan te bieden. VERDUURZAMING 7. Bouwen in de fabriek zorgt voor minder afval. Zo is het afval bij VanWijnen per woning met de inzet van industriële bouw afgenomen van 18 kuub naar 1 kliko. 18. Prijsstabiliteit verkleint risico’s bij (vooral langlopende) ontwikkeltrajecten. SOCIAAL 19. In de fabriek zijn de arbeidsomstandigheden beter. Betere voorzieningen, niet in weer- en wind werken en bovenal veiliger werken. De betere omstandigheden maken werken in de bouw ook voor jongeren aantrekkelijker. 20. Bouwen in de fabriek is minder zwaar werk (onder meer door automatische tilfuncties) en daarmee ook voor oudere mensen aantrekkelijk. 21. Bouwen in de fabriek biedt bovendien meer ruimte voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, onder meer doordat er minder veiligheidsrisico’s zijn. 22. Het is leuker samenwerken voor bouwers en opdrachtgevers. Met minder geruzie tijdens en na de bouw, omdat je precies weet wat je krijgt en wat er van je wordt verwacht. COMMERCIEEL 23. Verbetering van de internationale concurrentiepositie. 24. Gezond rendement dat je kunt investeren in R&D. 25. Lerend vermogen en daardoor minder kwaliteits- en service-issues met de klant. Bron: Marjet Rutten Waar kun je aan denken als het gaat om industrieel bouwen (conceptueel bouwen)? Welke voordelen zijn te duiden binnen diverse thema’s? Bouwinnovator Marjet Rutten heeft een treffend overzicht gemaakt, dat een mooi onderwerp van gesprek kan zijn voor menige discussie die men voert over deze manier van bouwen. 8. Minder afval betekent ook minder gebruik van materialen en daarmee het terugbrengen van het grondstoffengebruik. Maar dat gaat verder. Industriële woningen kennen vaak ook een veel betere milieuprestatie dan traditionele woningen. Voor de ambitieuze bouwers is het ook makkelijker om te werken met tweedehands materialen. Doordat je weet wat je nodig hebt kun je materialen op voorraad nemen. 9. Woningbouwconcepten die in de fabriek worden gebouwd zijn beter herplaatsbaar en/of losmaakbaar dan traditioneel gebouwde woningen (gemiddelde losmaakbaarheidsindex 0,85). Voorbeelden van wat daaraan bijdraagt zijn: gedetailleerde engineering, minder oplossen met bijvoorbeeld PUR, elementen die je kunt transporteren. 10. Het aantal vervoersbewegingen van industrieel gebouwde woningen ligt lager dan bij traditionele woningen. Er hoeft minder mens en materieel naar de bouwplaats en dat heeft ook meteen positieve consequenties voor de fijn- en stikstofuitstoot. 11. Woningen zijn vanuit de ontwerpfase al duurzaam gemaakt. Denk bijvoorbeeld aan geïntegreerde zonnepanelen en hoge luchtdichtheidswaarden. SNELHEID EN OVERLASTBEPERKING 12. De meeste industriële woningen kennen een bouwtijd van enkele dagen. Dat betekent dat ze sneller bewoonbaar zijn. 13. Door de snelle bouw beperk je ook de overlast voor omwonenden significant. Denk aan geluidsoverlast, wegwaaiend afval, verkeer, auto’s, bouwketen, et cetera. 14. De bouwsector heeft te kampen met een personeelstekort. De verwachting – zeker met de verduurzamingsopgave – is dat dit personeelstekort voorlopig blijft. Met industrialisatie zijn we minder afhankelijk van de vakkrachten en kunnen we beter doorbouwen en opschalen in tijden van personeelsschaarste. 15. Industrieel bouwen is ook een antwoord op het tekort aan ambtenaren en opdrachtgevers. Door industriële bouw nemen de voorbereidingskosten af, omdat er minder projectspecifiek hoeft te worden uitgewerkt. Dat vraagt echter wel om een andere inrichting van de processen. BETAALBAARHEID 16. Automatisering en robotisering leiden bij voorspelbaar volume tot een lagere prijs. 17. Door de uitgekristalliseerde producten en processen zijn de faalkosten lager.  Foto: Opbouwineenweek.  Foto: Celdex / Peter Jan Fernhout.

Eeuwigdurend circulaire aluminium gevels TEKST: ING. FRANK DE GROOT BEELD: VMRG In Nederland wordt meer dan 95% van al het bouwaluminium gerecycled en dit percentage groeit nog steeds. Omsmelten aan het eind van een levenscyclus kost slechts 5% van de energie die nodig is voor het produceren van aluminium uit bauxiet. Van alle stalen kozijnen wordt in Nederland 87% gerecycled. Het maken van staal uit schroot kost 45%minder energie dan het maken van staal uit ijzererts. De VMRG heeft al het initiatief genomen om samen met de collega gevelbranches VKG (Vereniging Kunststof Gevelelementenindustrie), NBvT (Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie), VHS (Branchevereniging Hang- en Sluitwerk) en VRN (Vlakglas Recycling Nederland) te komen tot een circulaire geveleconomie (circulairegeveleconomie.nl). Hierin wordt hergebruik van gevelproducten en grondstoffen gemaximaliseerd en waardevernietiging geminimaliseerd. Diverse onderzoeken liggen hieraan ten grondslag. LEASEN GEVELS JURIDISCH MOGELIJK In het onderzoek naar circulariteit zorgde de VMRG begin 2018 samen met Houthoff Advocaten al voor een doorbraak in de circulaire geveleconomie. Een erfpachtconstructie maakt het mogelijk dat een gevel na oplevering eigendom blijft van de gevelbouwer. Dit maakt nieuwe businessmodellen, zoals bijvoorbeeld het leasen van een gevel, wat tot dan toe juridisch niet kon in verband met bestandsdeelvorming, mogelijk. Doordat de gevelbouwer eigenaar blijft van zijn gevels, kan hij zorg dragen voor een optimaal (her)gebruik. VERKENNING CIRCULAIRE POTENTIE Om de materiaalkringloop te realiseren, wil de gevelindustrie hiervoor in samenwerking met bedrijven binnen deze kringloop een organisatie opzetten die zorgt voor het hergebruik van producten, onderdelen en grondstoffen uit gevels. De gevelbranche startte in december 2019 in samenwerking met het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat aan een verkenning van een circulaire geveleconomie. Dit onderzoek liep tot halverwege 2020 en gaf aan dat de gevelbouw al goed bezig is met CO2-reductie en circulariteit en er een enorme potentie is voor verdere verbetering. De volgende stap is het sluiten van een Ketenakkoord waarin samen met de overheid bindende afspraken worden gemaakt. Belangrijk hierbij is de opzet van een collectief retoursysteem voor de gevel. Eeuwigdurend circulaire aluminium gevels Om eeuwigdurend hoogwaardige circulaire aluminium gevels mogelijk te maken is het haalbaarheidsonderzoek PerpetuAL gestart. De deelnemende bedrijven vertegenwoordigen de volledige circulaire kringloop van gevelbouw, onderhoud, urban mining, demontage, hergebruik van geveldelen, inzameling en scheiding, her-smelten en extruderen tot circulair ontworpen gevelsystemen die weer terug de gevel in kunnen. Samen met kennisinstellingen en kennis- en ICT partners hebben alle bedrijven ambitieuze plannen qua onderzoek en vervolgstappen. VMRG is penvoerder en coördineert samen met Real Capital Sytems dit project. Binnen PerpetuAL toetsen de partners diverse circulaire oplossingen op technische en financiële haalbaarheid en impact op klimaat en circulariteit. Belangrijke vragen daarbij: Wat is het effect van een innovatie op andere delen van de kringloop? En kan circulariteit slimmer georganiseerd en ondersteund worden door een ICT platform voor informatie-uitwisseling? Kortom, kringloop optimalisatie door collectieve innovatie. Het onderzoek richt zich op drie onderdelen: 1. Oplossingen om het percentage secundair in de kringloop te verhogen: als gevolg van de energietransitie komen er de komende decennia immense hoeveelheden gevelmaterialen vrij, die in potentie herbruikbaar zijn. PerpetuAl onderzoekt een systeem dat, door ‘on site’ en/of ‘off site’ demonteren en vervolgstappen in de kringloop, leidt tot een nauwkeurig gedefinieerd herbruikbaar of recycliseerbaar gevelproduct. 2. Circulaire gevelconcepten: levensduurverlenging, hergebruik en recycling van nieuwe gevels, voor nieuwbouw of renovatie, wordt mogelijk door toepassing van verschillende innovatieve gevelconcepten. 3. ICT- infrastructuur voor circulaire processen: het betreft een platform voor het beheer van data voor de gehele levenscyclus van gevels, dat alle schakels in de circulaire keten met elkaar verbindt, en de sector toegang geeft tot Industry 4.0 technologie. Informatie speelt een cruciale rol bij én ‘façade (re)manufacturing’ én ‘design for disassembly and re-use’.  The Green House is een volledig circulair paviljoen met horeca- en vergaderfuncties en maakt deel uit van de herontwikkeling van de oude Knoopkazerne in Utrecht. The Green House krijgt na 15 jaar weer een nieuwe bestemming. Passend bij het tijdelijke karakter is het volledige paviljoen demontabel. De glazen gevel in de The Green House komt uit de voormalige naastgelegen Knoopkazerne.  Herontwikkelde voormalige Knoopkazerne in Utrecht tot Rijkskantoor. Eeuwigdurend hoogwaardige circulaire aluminium gevels mogelijk maken: dat is de missie van het haalbaarheidsonderzoek PerpetuAL. De ambitie is dat dit leidt tot een halvering van CO2 binnen zeven jaar. De VMRG, de brancheorganisatie voor de metalen gevelbouw, krijgt samen met zeventien innovatieve partners subsidie door RVO toegekend om dit haalbaarheidsonderzoek uit te voeren. Maar ook nu wordt er al volop ingezet op circulaire aluminium gevels. PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 12

Made with FlippingBook

RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=