NUMMER 4 | JAARGANG 21 | APRIL 2024 PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND BOUWTOTAAL Houtbouw biedt veel kansen voor (sociale) woningbouw Pag. 12 BEZOEK OOK DE WEBSITE WWW.BOUWTOTAAL.NL THEMA HOUTBOUW Balkdragers Kolomvoeten Hoekijzers Houtskeletbouw Verborgen verbinders www.balkdragers.com Compleet assortiment houtverbinders TOPKWALITEIT ALUMINIUM DAK- EN GEVELPRODUCTEN
Buckbootz Buckz Viz en BBZ8000. Koplopers in high viz en reflecterend veiligheidsschoeisel. INFO@BUCKBOOTZ.NL 013-2032434 WWW.BUCKBOOTZ.NL Bekijk ‘We See You’
3 NUMMER 4 - APRIL 2024 ACTUEEL Houtbouw We kunnen er niet meer omheen: houtbouw rukt op. Wanneer we kijken naar prefab woningbouw, dan is er vaak sprake van houtbouw. Maar ook gevelvullende elementen zijn veelal van hout. Zelfs hoogbouw met hout is al geen uitzondering meer. En wat te denken van optoppen? Uit onderzoek blijkt dat optoppen voor circa 100.000 extra woningen kan zorgen tot 2030. Daarmee is het een goede manier om bestaande bebouwing beter te benutten en bij te dragen aan de woningbouwopgave. Omdat houtbouw een relatief gering gewicht heeft, is optoppen in hout voor de hand liggend. Toch moeten we ons niet blindstaren op monolitisch bouwen in hout. De kracht moeten we halen uit de combinatie van materialen die ieder het maximale toevoegen aan een gebouw. Hybride bouwen noemen we dat. Dus dan kunnen de kernen van een groot gebouw van beton zijn, zware draagconstructies van staal en de resterende bouwelementen van hout. Maar ook met CLT (kruislaaghout) zijn zware constructies mogelijk. Het zijn allemaal mogelijke oplossingsrichtingen. We moeten dus in ieder geval waken voor een kokervisie. Waar ik verder mee stoei is de CO2-opslag in hout. In de eerste plaats moeten bomen flink volgroeid zijn om significant CO2 op te nemen. Maar waar halen we die volgroeide bomen vandaan? Kappen we die in duurzaam beheerde tropische bossen? Dat kan, maar hoe komen die tropische bomen dan hier? Meestal per schip en dat zijn brandstofslurpers. Als we hout uit Brazilië willen importeren dan kost dat behoorlijk veel brandstof. En wat gebeurt er met het hout aan het einde van de levensduur? Waarschijnlijk verbranding om energie op te wekken. Maar dan komt wel die CO2 weer vrij. ‘Maar die CO2 wordt weer opgenomen door de bossen en dan is de kringloop weer rond’, hoor ik zeggen. Maar diezelfde bossen nemen toch deels ook de CO2 op die vrijkomt bij – ik noem maar wat – de cementproductie? Natuurlijk is die kringloop niet gesloten, maar feit is wel dat je niet weet waar al die vrijkomende CO2 terechtkomt. In ieder geval niet bij alleen de bossen, want de CO2 in de atmosfeer neemt alleen maar toe. Desondanks moedig ik het bouwen met hout krachtig aan. Maar we moeten wel een brede visie op milieu-effecten blijven houden. Ing. Frank de Groot Hoofdredacteur BouwTotaal INHOUD COLUMN ING. FRANK DE GROOT 27 34 05 Column Snel Gebouwd Leren van het verleden? 08 Snel gebouwd Gerobotiseerde microfabriek voor modulaire woonunits 09 Actueel Den Haag Update en Bouwmonitor 10 Actueel Maak optoppen juridisch makkelijker 11 Snel verdiend Bedrijfsopvolgingsregeling en belastingheffing Thema Houtbouw 12 Houtbouw Houtbouw biedt veel kansen voor (sociale) woningbouw 17 Houtbouw HOUTBOUW: platform voor innovatieve oplossingen 19 Houtbouw Houten optopper voor naoorlogse wooncomplexen 21 Houtbouw Waarom bouwen met hout terrein wint 23 Houtbouw Luchtdichting prefab houtbouw 25 Houtbouw Hybride bouwen met CLT en betonnen vloeren 27 Houtbouw Belang van hybride bouwen neemt toe 29 Houtbouw Hout-aluminium vliesgevels EN VERDER 31 Innovatie & Inspiratie Droge mortel 15 meter naar beneden 34 Slim Ruimtegebruik Sprout van Woonpioniers 37 Tools DEWALT 100 jaar 39 Bouwhelden Werkvoorbereider Mohammed Oulkadi 40 Bouwkosten Stalen ligger brandwerend bekleden 41 Afbouw Voorkom scheuren in stucwerk 42 Afbouw Tips Tegels schoonhouden met behoud van voegen 43 Afbouw Praktijkoplossingen Opbolling vloerbedekking 44 Afbouw Nieuws 45 Bouwfouten Wat bij koude na isolatie? 46 Productnieuws Nieuws over producten Rijksoverheid onderstreept belang Circulaire Geveleconomie De minister van Binnenlandse zaken en Koninkrijkrelaties en de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat hebben het Akkoord Circulaire Geveleconomie ondertekend. Ze onderstrepen daarmee het belang van een circulaire geveleconomie. De betrokken brancheorganisaties zijn verheugd dat beide bewindspersonen het akkoord hebben ondertekend. Met de ondertekening komt de ambitie om materiaal dat ooit een raam, kozijn, deur of een vliesgevel was, onderdeel te maken van een gevel in een nieuw gebouw weer een stap dichterbij. Ook CO 2- reductie speelt naast circulariteit hierbij een hoofdrol. Met het tekenen van het Akkoord Circulaire Geveleconomie door beide ministeries hebben alle partijen getekend. En zijn afspraken gemaakt over de ambities, doelstellingen en activiteiten richting 2030. Het getekende akkoord tref je aan op de website circulairegeveleconomie.nl. EERSTE FASE De brancheorganisaties en bedrijven zijn inmiddels voortvarend aan de slag met de eerste fase. In deze fase worden processen in de kringloop en oplossingen geïnventariseerd met als doel richtingen te bepalen. De daaropvolgende fasen betreffen het proefdraaien met systemen en de zorg voor instandhouding naar 2030 en verder. De Circulaire Geveleconomie is een initiatief van vijf brancheorganisaties in de gevelbouw: de Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche (VMRG), Vereniging Kunststof Gevelelementenindustrie (VKG), Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie (NBVT), Bouwend Nederland Vakgroep GLAS, Vlakglas Recycling Nederland (VRN) en Algemene Branchevereniging Hang- en Sluitwerk (VHS). Met een toekenning van een investering vanuit Nationaal Groeifonds in het programma Toekomstbestendige Leefomgeving voor de Circulaire Geveleconomie in 2023 zijn de middelen beschikbaar om met deze ambitie verder aan de slag te gaan.
Materieelveiling in Moerdijk (NL) 17 & 18 April 2024 Kijk online voor het actuele aanbod rbauction.nl/moerdijk Tel. (0599) 287 360 – E-mail info@remix.nl – www.remix.nl – www.sakrete.nl Vloer egaliseren met Remix en Sakrete • Zelfnivellerend en spanningsarm • Snelverhardend, snel beloopbaar en snel in gebruik te nemen • Hoge sterkteklasse CT-C25-F5 • Voor binnen en buiten • Geschikt voor vloerverwarming • Verpompbaar • In regendichte PE-zakken van minimaal 50% recyclaat met een houdbaarheid van tenminste 2 jaar Kijk voor meer informatie op www.remix.nl of www.sakrete.nl of scan de QR-code voor de verwerkingsvideo Egalisatie mortel EM30 • Laagdikte 3 - 30 mm Gietvloermortel Snel • Laagdikte 30 - 100 mm Egalisatie mortel EM10 • Laagdikte 1 - 10 mm
5 NUMMER 4 - APRIL 2024 ACTUEEL COLUMN JOHAN OLTVOORT Woningbouw in Nederland begint zo rond 5.000 jaar voor Christus. In Zuid-Limburg werden woningen gebouwd van houten vlechtwerk met daarop een laag van leem. Dit heeft men nog lang zo gedaan totdat men in de middeleeuwen ging werken met houten gebinten en wanden van gezaagde planken. Het oudste stenen huis dateert uit 1130 en staat in Deventer. Gebouwd met stenen afkomstig uit de Eifel. Bakstenen kende men nog niet en natuursteen moest men van ver halen. Pas in 1250 kwamen bakstenen in zwang. Doordat elke stad in die tijd wel eens afbrandde, kwam er regelgeving over bouwen met steen en het organiseren van een brandweer. In de 19e eeuw ging het mis met de woningbouw in Nederland. Mensen, meestal arbeiders en minder bedeelden trokken van het platteland naar de stad. De stadbevolking steeg explosief, maar er werden geen nieuwe woningen bijgebouwd. In de centra werden kantoren en winkels gebouwd. In Amsterdam werd toen al een vermogen neergeteld voor de huur van een krotwoning. Het was ook een periode waarin de liberale politiek hoogtij vierde en men van de overheid niet verwachtte in te grijpen of beleid te maken. Vanuit de burgerij nam de roep om betere en gezondere leefomstandigheden toe. De Amsterdamse huisarts Samuel Sarphati was hierin een voortrekker. Vanaf 1870 kwam de grootschalige woningbouw op gang. Niet vanwege de sociale motieven maar vanuit het feit dat banken bereid waren om woningbouw te financieren. Dit maakte de weg vrij voor speculanten. De woningen die gebouwd werden waren van een belabberde kwaliteit. Er werd maar wat gebouwd zonder plannen en constructieve oplossingen. Palen te kort, te veel druk, te weinig vakmensen en veel beunhazen. WONINGWET In het begin van de 20e eeuw kwam er eerst een gezondheidswet en daarna een Woningwet. Er kwam een balans tussen de activiteiten van de overheid en het liberale gedachtengoed. Woningcorporaties werden opgericht en er werden bouw- en woonverordeningen opgesteld. Gemeentes werden verplicht om bestemmingsplannen te maken en elke 10 jaar te herzien. Na de twintiger jaren van de vorige eeuw werd sociaal bouwen meer gemeengoed. En nu in 2024, wie ziet overeenkomsten en wat kunnen we ervan leren? Degelijk en duurzaam bouwen. Goede analyse maken van toekomstige te verwachten veranderingen bijvoorbeeld in de samenstelling van de bevolking en het klimaat. Constructies moeten geen sluitpost van de begroting zijn. Gebouwen moeten flexibel en multifunctioneel ontworpen worden. Effectieve regelgeving van uit de overheid en de balans tussen individu en samenleving moet goed zijn. En hoe zit het met de materiaalkeuze? Er is genoeg werk aan de winkel voor een nieuw kabinet. Johan Oltvoort Directeur Olbecon en Olcas Johan geeft maandelijks in BouwTotaal zijn visie op de rol van prefab in de bouw. Leren van het verleden? Instorting nummer 44, Pieter Nieuwlandstraat. Amsterdam, circa 1899. Foto: Wikimedia Commons, Collectie Stadsarchief Amsterdam, Maarten Benschop. Foto: Olbecon. RECTIFICATIE Nieuwe fabrikant cellulose isolatie In het artikel ‘Rugwind voor biobased isolatiematerialen’ in BouwTotaal nr. 1/2 2024 staat een overzicht van de belangrijkste biobased isolatiematerialen. Bij cellulose wordt per abuis nog de fabrikant EverUse vermeld. Cyclin BV maakt ons er op attent dat dit bedrijf na een faillissement van EverUse in 2022, de volledige productielijn in Sneek, verplaatst heeft naar Venlo en sindsdien werkt aan de (door)ontwikkeling van het isolatiemateriaal. In Venlo worden cellulose flexibele isolatieplaten gemaakt voor akoestische en thermische isolatie. De isolatieplaten worden gemaakt van cellulose vlokken, die zijn vervaardigd uit afval van reststromen krantenpapier. Het is dus volledig circulair. Volgens Cyclin staat in Venlo de enigste fabriek in Nederland die cellulose flexibele isolatiepanelen maakt. Bovendien is het de enigste fabriek in Europa (en mogelijk wereldwijd) die door een specifieke productiewijze isolatiepanelen maakt met een densiteit van 80 kg/m3. Stimuleringsregeling Stichting OPEN overstijgt verwachtingen Foto: LightRec. De belangrijkste resultaten zijn: • In 2023 leverde de regeling 42.000 ton extra ingezamelde e-waste op. Hierdoor komt de totale e-waste inzameling door Stichting OPEN op 204.000 ton. • Van deze extra inzameling bestaat 3.000 ton uit CV-ketels en 2.000 ton uit armaturen, die dankzij de regeling hoogwaardig, milieuvriendelijk en veilig zijn verwerkt volgens CENELEC-standaarden. • De stimuleringsregeling bleek 20 keer zo effectief als eerdere pilots, een bewijs van de sterke samenwerking met metaalrecyclers voor een verantwoorde e-waste verwerking. Willeke Ketting, voorzitter van de Metaal Recycling Federatie (MRF), licht toe: “Deze mijlpaal bewijst de effectiviteit van onze samenwerking in de sector, waardoor we niet alleen bijdragen aan de circulaire economie maar ook onze sector toekomstbestendig maken. Het is een bevestiging van onze rol als essentiële schakel in de inzamel- en verwerkingsketen. En de kracht van een positieve financiële prikkel via de stimuleringsregeling.” Steven van Eijck, voegt toe: “Met onze stimuleringsregeling hebben we uitstekende resultaten behaald, die laten zien wat we kunnen bereiken als we samenwerken. Met ‘Wecycle voor bedrijven’ trappen we het gaspedaal nog dieper in op weg naar een circulair Nederland. Dit is niet zomaar recycling; dit is onze toekomst vormgeven, waarbij we van afval een schat maken. Samen zetten we grote stappen vooruit!” INZAMELING CV-KETELS Met een inzameling resultaat van bijna 20% voor CV-ketels, een aanzienlijke verbetering ten opzichte van voorgaande jaren, onderstreept de regeling haar cruciale rol in het realiseren van de circulaire ambities van Nederland. Het laat ook zien hoe andere toekomstige ingrepen, zoals de inleverplicht, zullen bijdragen aan een circulair Nederland. Stichting OPEN blijft vooruitkijken en zet zich onverminderd in voor de bevordering van circulaire innovaties en het verhogen van het inzamelpercentage. De lancering van Wecycle voor bedrijven is een belangrijke volgende mijlpaal binnen het plan om Nederland voorop te krijgen in de circulaire economie. Door een gerichte oplossing te bieden voor de inzameling van e-waste bij bedrijven. Twee jaar na de lancering viert Stichting Organisatie Producentenverantwoordelijkheid E-waste Nederland (Stichting OPEN) het succes van de Stimuleringsregeling voor Metaalrecyclers. Begonnen in 2021 met een kleine pilot en sinds 2022 actief in de markt gezet met accountmanagement, heeft de regeling de verwachtingen in 2023 ruimschoots overtroffen. De focus van de regeling lag altijd op samenwerking met de metaalrecyclingindustrie. De succes van deze samenwerking draagt nu significant bij aan het nationale inzamelingsresultaat van e-waste.
085 – 48 99 950 | dak@allshieldcoatings.com | www.allshieldcoatings.com Overweeg je zonnepanelen op het dak van je bedrijf? Gebruik dan onze gepatenteerde A1 brandveilige witte dakcoating 4 Brandwerendheid is erkend door verzekeringsmaatschappijen 4 Zorgt voor warmtewering en verhoogt het rendement van zonnepanelen 4 Met een brandwerendheid van 1300+°C, is ons product ongevoelig voor elke brand. 7250:2021 6062:2019
7 NUMMER 4 - APRIL 2024 ACTUEEL - Calduran lijmmortel; - Calduran Metselfix; - Calduran Kimfix; - Calduran reparaaemortel. Nieuw vakevent DigiBouw 2024 Dit najaar vindt een nieuw vakevent plaats gewijd aan de digitalisering in de bouw- en installatiesector: DigiBouw 2024. Digitalisering is noodzakelijk om de Nederlandse bouwsector veiliger, efficiënter en duurzamer te maken. Grote bouw- en ingenieursbedrijven hebben de stap naar digitalisering veelal gemaakt maar de adoptie van digitalisering blijft achter. Voor Koninklijke Jaarbeurs de reden om in samenwerking met digiGO (platform digitaal samenwerken in gebouwde omgeving) het vakevent DigiBouw te introduceren. DigiBouw 2024 heeft als doel de digitale adoptie binnen de bouw- en installatiesector te bevorderen. Het vakevent vindt plaats op woensdag 20 en donderdag 21 november 2024 in Koninklijke Jaarbeurs. Jeroen van Hooff, CEO Koninklijke Jaarbeurs: “Het succes van digitaliseren zit vooral in de vraag of professionals in het bouwbedrijf klaar zijn voor nieuwe technieken en werkwijzen. Tijdens BouwBeurs 2023 hebben we gemerkt dat er een specifieke doelgroep een enorme interesse heeft in digitalisering en de adoptie hiervan. Dit is voor ons de reden om het nieuwe event DigiBouw te introduceren.” DIGITALISERING VERSNELLEN DigiBouw is de ontmoetingsplek waar bouw- en installatieprofessionals handvatten krijgen om digitalisering te versnellen binnen hun bedrijf. Nederland is met haar kennis en ervaring één van de koplopers in Europa op het gebied van digitalisering in de bouw- en installatiesector. Jeroen van Hooff: “De laatste jaren zien we dat onder invloed van de verduurzaming en de energietransitie de bouw- en installatiesector voor een grote uitdaging staat. Ook de wetgeving is aangescherpt met de toevoeging van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb). We zien echter dat de adoptie van digitalisering onder bouw- en installatieprofessionals verbeterd kan worden. Ik ben trots dat we vanaf nu in samenwerking met digiGO ook een platform kunnen bieden voor de Nederlandse bouwer die alles wil weten over digitalisering van zijn bouwbedrijf.” Pieter van Teeffelen, directeur Regie & Organisatie, digiGO: “Wij gaan het peloton in beweging zetten richting meer digitale samenwerking en daarom werken wij samen met Jaarbeurs bij dit nieuwe event: DigiBouw.” KOPLOPERS DELEN KENNIS Tijdens DigiBouw delen koplopers uit de markt hoe zij hun bedrijfsprocessen hebben gedigitaliseerd. Pieter Beuker, Management Lid Sales & Customer Success bij Pro4all en één van de koplopers: “De bouw staat voor flinke uitdagingen: kranten staan vol over stikstof, de Wkb en het woningtekort. Maar eigenlijk hoor je nooit iets over werkdruk, omdat de stoere mannen en vrouwen van de bouw dat wel gewend zijn. Terwijl onderzoek van Berenschot onlangs heeft aangetoond dat één op de vier UTA’ers last heeft van een te hoge werkdruk. Door software in te zetten om bouwprocessen soepeler te laten verlopen, verlaag je die werkdruk en maak je ruimte om andere grote uitdagingen het hoofd te bieden. Daar dragen wij als software leverancier graag aan bij.” Meer informatie: DigiBouw.nl advertentie
PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 8 SNEL GEBOUWD Gerobotiseerde microfabriek voor modulaire woonunits Snel gebouwd De kracht van prefab De behoefte aan kwalitatieve huisvesting tegen een betaalbare prijs is niet alleen in Nederland hoog, maar ook in Vlaanderen. Tegen 2040 moeten er daar naar schatting 300.000 woningen bijkomen. Dat vereist een forse verhoging van de productiviteit. Alleen heeft de bouwsector het momenteel moeilijk en moeten er forse inspanningen geleverd worden om die doelstelling te halen. “Iedereen weet dat het vinden van geschikte arbeidskrachten een uitdaging is. Bovendien staan onze marges ook onder druk. Om de marktvraag te kunnen volgen, kiezen wij resoluut voor innovatie”, stelt Kristof Defruyt, CEO van Vandenbussche Bouw. Eind 2022 ging Vandenbussche in zee met de Londense tech start-up AUAR. Het bedrijf, dat opgericht werd door Mollie Claypool en de Vlaming Gilles Retsin, ontwikkelt robottechnologie waarmee bouwondernemingen modulaire woonunits kunnen bouwen. “We geloven dat we door verregaand te automatiseren het bouwproces betaalbaarder en efficiënter kunnen organiseren. Dat moet ons enorme tijdswinst opleveren, waardoor we kosten kunnen besparen. Daarnaast wordt het proces zelf een stuk transparanter, aangezien de fabricagetijd van tevoren bekend zal zijn”, aldus Kristof Defruyt. BETAALBARE, MODULAIRE WOONUNITS Traditioneel is modulaire woningbouw een woonlagen. Daar valt immers de grootste efficiëntiewinst te boeken.” OPENING Matthias Diependaele, Vlaams minister voor wonen, bezocht de microfabriek en mocht deze officieel openen samen met burgemeester Pieter De Crem van Aalter. De minister is alvast onder de indruk van de technologie: “Onze sterke innovatieve bedrijven in Vlaanderen zijn klaar voor de uitdagingen op de Vlaamse woningmarkt. De industrie in Vlaanderen zal een belangrijke rol spelen in de creatie van het woningaanbod. Deze samenwerking tussen Vandenbussche en AUAR toont dat ook duidelijk aan. Ze combineren expertise met moderne technologieën zoals AI en robotica.” AALTER KRIJGT DE PRIMEUR Dat de eerste fabriek zich in Aalter bevindt maakt burgemeester Pieter De Crem trots. “Hier bij Vandenbussche bewijzen ze dat bouwen veel meer is dan enkel en alleen stenen op elkaar plaatsen. Via het modulair bouwen wordt een verdere stap gezet waarin robotica, technieken en topmaterialen in elkaar opgaan.” De microfabriek is bovendien uniek in zijn soort: bij Vandenbussche staat het eerste exemplaar van Europa. AUAR hoopt binnen afzienbare tijd haar technologie breed uit te rollen en ook elders in de wereld robotcellen te plaatsen. Tegen 2030 streeft het bedrijf naar een netwerk van 40 partners waarmee het 75.000 woningen per jaar wil bouwen. “Dat is best ambitieus maar zeker niet onhaalbaar. Immers, in een woningmarkt die wereldwijd onder druk staat komen wij met een betaalbaar alternatief, waarmee bouwbedrijven hun productiviteit kunnen opdrijven en tegelijk hun ecologische voetafdruk kunnen verkleinen. Op alle vlakken kan onze technologie de sector dus vooruit helpen. Ik ben ervan overtuigd dat we de woningmarkt kunnen helpen transformeren”, besluit Mollie Claypool van AUAR. Wie het Wintercircus in Gent bezoekt zal meteen onder de indruk zijn van dit gerenoveerde historisch erfgoed. Wat velen niet weten is dat alle houten bouwelementen voor de herinrichting door robots werden geproduceerd. De leverancier is bouwonderneming Vandenbussche uit het Belgische Aalter, die samen met zusterbedrijf Qubus en tech start-up AUAR een gespecialiseerde afdeling of ‘microfabriek’ heeft opgericht. Matthias Diependaele (links), Vlaams minister van Financiën en Begroting, Wonen en Onroerend Erfgoed, en Pieter De Crem (midden), burgemeester Aalter, kregen de eer om de microfabriek te openen. Rechts van Pieter de Crem staat Kristof Defruyt, CEO van Vandenbussche Bouw. Helemaal rechts Dirk Vandenbussche, gedelegeerd bestuurder Vandenbussche NV. kapitaalintensieve bouwactiviteit. Met de technologie van AUAR is dat verleden tijd. “Daarin onderscheiden we ons sterk van andere spelers”, legt Gilles Retsin van AUAR uit. “Onze robotcellen zijn namelijk vrij compact, waardoor het een betaalbare, snel inzetbare en ook schaalbare oplossing is. Bovendien maakt het besturingssysteem gebruik van AI, waardoor een ontwerp eenvoudig is te maken en in bouwelementen kan worden omgezet. Dat maakt dat de operator die met de robot werkt alleen maar het proces hoeft te valideren. Daardoor is dit de ideale oplossing voor het productiviteitsprobleem waar de sector al jaren mee kampt.” Vandenbussche raakte overtuigd en enkele maanden geleden werd in hun vestiging in Aalter (halverwege tussen Gent en Brugge) een eerste robotcel geplaatst in een zogenaamde microfabriek. Die produceerde onder meer het houten binnenwerk van het Wintercircus in Gent. “Het was een meer dan geslaagd project, maar we willen de microfabriek nu vooral inzetten voor het produceren van modulaire woonunits. Daarbij mikken we op grootschalige projecten, zoals rusthuizen, scholen en meergezinswoningen tot zes
9 NUMMER 4 - APRIL 2024 ACTUEEL Den Haag update Nieuws vanaf het Binnenhof EERSTE OFFICIËLE WKB-PROJECT IN BREEZAND Het eerste officiële Wkb-project is een garage bij een woning in Breezand, gebouwd door Bouwbedrijf Appelman uit Anna-Paulowna. Dat meldt Bouwend Nederland op de website. De vergunning voor de woning was nog in 2023 ingediend, daarvoor was dus geen bouwmelding nodig. Daarna besloten de opdrachtgevers dat zij een 6 meter hoge garage wilden toevoegen aan het bouwproject. Hier was wel een bouwmelding voor nodig. Uit de website van het Informatiepunt Leefomgeving (www.iplo.nl) blijkt dat een losstaande schuur of garage valt onder de definitie van bijbehorend gebouw. Aangezien dit bijgebouw hoger is dan 5 meter, moest er een melding voor een technische bouwactiviteit worden gedaan en een kwaliteitsborger worden ingeschakeld. Daarnaast kan een vergunning nodig zijn voor de ruimtelijke bouwactiviteit. Overigens is het, nu de Wkb in werking is getreden, niet meer zo eenvoudig om vergunningsvrije extra werkzaamheden (zoals een kleine uitbouw) mee te bouwen met de nieuwbouw. Dat komt omdat het moment van beoordeling is verschoven. Voorheen keek de gemeente naar de bouwplannen, dus voordat er met bouwen was begonnen. De kwaliteitsborger kijkt echter naar het bouwwerk zoals het uiteindelijk is gerealiseerd, inclusief de extra werkzaamheden. De wijzingen zullen dus moeten worden gemeld bij de kwaliteitsborger en de gemeente. Frank de Groot Hoofdredacteur BouwTotaal frank@handelsuitgaven.nl NEDERLANDSE JONGEREN VERLATEN OUDERLIJK HUIS RELATIEF JONG Maurice van Sante Senior econoom ING Economisch Bureau maurice.van.sante@ing.nl Een prettige woning die aansluit bij de woonbehoeften is belangrijk voor een fijn en gelukkig leven. In Nederland, maar ook in veel andere Europese landen, is er echter een groep mensen die lastig een huis kan vinden dat goed past bij hun situatie of wensen. In een internationaal rapport heeft ING Research aan de hand van zes criteria onderzocht hoe de woonsituatie er in tien EU-landen voor staat. Eén van die criteria is de leeftijd waarop jongeren een plek voor zichzelf vinden om te wonen. Vooral jongeren worden getroffen bij woningschaarste. Zij kunnen moeilijk een eigen huis vinden en blijven daardoor vaak noodgedwongen langer bij hun ouders wonen. In vergelijking met andere Europese landen verlaten Nederlandse jongeren (met 23,6 jaar) echter relatief jong het ouderlijk huis. Alleen Zweden zijn jonger. Waarschijnlijk betrekken Nederlandse jongeren niet direct hun droomhuis en spelen er ook culturele verschillen, maar ondanks alle problemen op de Nederlandse woningmarkt, vinden velen van hen toch relatief jong een eigen woonruimte. In Spanje en Italië is de gemiddelde leeftijd dat kinderen het ouderlijk huis verlaten met circa 30 jaar veel hoger. BOUWMONITOR B&U Nieuwe standaard aansluitwijze: prefab meterkast Foto: CEHEtech. In Groningen, Drenthe en Overijssel hebben bouwers van nieuwbouwwoningen (laagbouw) vanaf 1 mei 2024 te maken met de vernieuwde standaard-aansluitwijze. Dit betekent dat partijen die vanaf dat moment een aanvraag doen voor nieuwe aansluitingen van nutsvoorzieningen, gebruik moeten maken van een prefab meterkast in de ruwbouwfase. Met deze nieuwe aansluitwijze kan sneller aangesloten worden en is het aansluitproces veel beter planbaar. Een gecertificeerde prefab meterkast versnelt het aansluitproces. Nog voordat de muren van de nieuwbouwwoning staan, wordt de definitieve meterkast al geplaatst. Deze wordt in de beginfase van de bouw aangesloten, waardoor aansluitingen voor elektriciteit, water en media direct beschikbaar zijn. Dit is efficiënter en veiliger, want het aansluitproces wordt beter planbaar en voorkomt hinder tussen de partijen. Tijdelijke bouwaansluitingen zijn nauwelijks meer nodig en er vindt vrijwel geen afkeur meer plaats. Daardoor wordt de oplevering voor de nieuwe woningeigenaren beter voorspelbaar. STANDAARD AANSLUITWIJZE Door de vele voordelen hebben de netbeheerders in Groningen, Drenthe en Overijssel gezamenlijk besloten de prefab meterkast in de ruwbouwfase als standaard aansluitwijze te hanteren. Net zoals andere aansluitcriteria die bijdragen aan het veilig en snel kunnen aansluiten, hebben deze netbeheerders de prefab meterkast in de ruwbouwfase als standaard opgenomen. Dit geldt vooralsnog alleen voor nieuwbouw in combinatie met laagbouw. Maak je gebruik van de prefab meterkast in Groningen, Drenthe of Overijssel? De netbeheerders stimuleren deze efficiëntere aansluitmethode graag. Daarom brengen drinkwaterbedrijven Vitens, Waterbedrijf Groningen en WMD voor de prefab meterkasten die in dit gebied worden aangesloten, maar tijdens de bouw niet worden gebruikt, geen vastrechtkosten in rekening. GECERTIFICEERDE KASTEN EN HELDERE INSTRUCTIES In de afgelopen jaren is de prefab meterkast flink geoptimaliseerd. Sinds enkel gecertificeerde prefab meterkasten met KIWA-keurmerk zijn toegestaan, voldoen deze kasten standaard aan alle veiligheidsvoorschriften. In de doorontwikkelde versie van de NTA (8769:2024NL) zijn processtappen versoepeld voor een verruiming van de toepassing. Voor het juiste gebruik van de kast, plaatsen producenten op de deur van iedere prefab meterkast een instructie in symbolen over hoe met de kast om te gaan op de bouwplaats. Meer weten? Kijk op www.mijnaansluiting.nl/ prefabmeterkast.
PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 10 Maak optoppen juridisch makkelijker Het toevoegen van woningen op daken van bestaande appartementcomplexen, oftewel optoppen, moet juridisch gemakkelijker worden. In een brief aan Kamerleden dringt een team van experts uit de bouwwereld in opdracht van de Provincie Zuid-Holland aan op versoepeling van de wetgeving voor optopprojecten. Optoppen is volgens de experts namelijk een snelle oplossing voor het realiseren van tienduizenden woningen. Het team van juridische, vastgoed en bouw experts signaleert een tendens dat steden en dorpen niet grenzeloos willen uitbreiden. Amsterdam maakte recent bekend de komende 20.000 woningen binnen de stadsgrens te willen realiseren. Deze tendens, gekoppeld aan de duurzaamheidsambities van veel stedelijke gebieden om in het komende decennium energieneutraal te worden, maakt van optoppen een belangrijke stap richting de regeneratieve stad van de toekomst. Ook demissionaire minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, Hugo de Jonge, ziet optoppen als één van de initiatieven om de woningbouw een impuls te geven. Bijvoorbeeld door twee extra bouwlagen met appartementen op een bestaand appartementencomplex te plaatsen. VOORDELEN De voordelen van optoppen zijn volgens de experts overtuigend: 1. Tienduizenden woningen kunnen snel worden gerealiseerd door optoppen, met name in bestaande wijken waar het bestemmingsplan extra bouwlagen toestaat. Hierbij worden bestaande bouwgrond, voorzieningen en infrastructuur ‘hergebruikt’, waardoor nieuwe financiële investeringen in nieuwe wijken niet hoeven worden gemaakt. Daarnaast worden bijvoorbeeld groengebieden en moeilijke of minder aantrekkelijke ontwikkellocaties gespaard. 2. Optoppen vraagt om het gebruik van lichte materialen, zoals hout en andere biobased materialen. Deze lichte bouwmaterialen groeien terug, slaan CO2 langdurig op en kunnen lokaal worden geproduceerd voor lagere kosten. 3. De opbrengst van nieuwe woningen kan worden aangewend voor zowel de verduurzaming van de onderliggende woningen als het wegwerken van achterstallig onderhoud. De inkomsten kunnen eveneens worden gebruikt voor verdere woninginvesteringen, zoals de installatie van een lift. Dit draagt bij aan verhoging van de waarde van bestaande bouw. AANDACHT VOOR VVE’S De focus van de politieke initiatieven lag tot nu toe vooral op woningcorporaties. Appartementencomplexen met meerdere eigenaren (VvE’s) hebben echter weinig aandacht gekregen. In Nederland kennen we ruim 135.000 VvE’s, goed voor 1.438.570 woningen. Deze gebouwen herbergen de potentie om op korte termijn tienduizenden nieuwe woningen te realiseren via het optoppen. Voordeel is dat optoppen voor veel Verenigingen van Eigenaren de oplossing is om enerzijds achterstallig onderhoud weg te werken en anderzijds de woningen verregaand te verduurzamen. Immers, de verkoop van de optopwoningen kan dit alles in veel gevallen financieren. Op dit moment is er echter één structurele en belemmerende factor. Specifiek voor VvE’s geldt dat zij unaniem moeten besluiten tot wijziging van de bestaande bouw. Uit de praktijk blijkt dat dit leidt tot langdurige en tijdrovende processen, en in het ergste geval een niet haalbaar project. Met een beperkte aanpassing van enkele wetsartikelen zou de drempel volgens de experts kunnen worden verlaagd naar bijvoorbeeld twee derde. In Frankrijk heeft de wetgever in 2014 de wet op vergelijkbare wijze aangepast, wat – samen met een versoepeling van het omgevingsrecht – heeft geleid tot een ware hausse aan optoppingen. Een voorbeeld van een politiek succesvolle interventie. Boels Rental neemt Riwal over Boels en Riwal hebben een sterke marktpositie in hun respectievelijke markten. In landen waar beiden actief zijn, gaan Boels en Riwal hun krachten bundelen. De overname opent ook deuren naar nieuwe Europese markten voor Boels, zoals Spanje en Frankrijk. Waar Boels een sterk en uitgebreid netwerk in Europa heeft, is Riwal een wereldspeler met onder meer vestigingen in India en Qatar. De expertise van Riwal op het gebied van hoogwerkers voegt een nieuwe dimensie toe aan het product- en serviceaanbod van Boels. Met een vloot die voor meer dan 60% is geëlektrificeerd, draagt de overname ook bij aan de duurzaamheidsdoelstellingen van Boels. “Met een gecombineerde vloot van meer dan 55.000 hoogwerkers, aangevuld met specialistische kennis & expertise, kunnen wij een ongeëvenaarde dienstverlening en service bieden, waardoor onze klanten altijd door kunnen met hun project. Ongeacht hun uitdaging”, aldus Pierre Boels, CEO Boels Rental. GEDEELDE VISIE EN DNA Riwal en Boels passen goed bij elkaar. De geschiedenis van Boels en Riwal gaat terug tot respectievelijk 1977 en 1968. Naast een familiaire bedrijfscultuur hebben beide bedrijven sterke groei doorgemaakt de afgelopen decennia en een gerenommeerde reputatie in de machineverhuur opgebouwd. De overname brengt twee bedrijven samen met vergelijkbare normen en waarden en een gemeenschappelijke visie op klantbediening: kwalitatief materieel voor elke uitdaging en direct beschikbaar. Makkelijk besteld en snel geleverd. “Boels en Riwal passen strategisch gezien perfect bij elkaar als je kijkt naar zaken als bedrijfscultuur, geografische aanwezigheid en groeimogelijkheden. De overname is een bewijs van de kracht en kwaliteit van het werk dat we hier bij Riwal en Manlift leveren”, aldus Pedro Torres, CEO Riwal. Boels Rental kondigt een geplande overname van Riwal aan. Dit verhuurbedrijf heeft een rijke historie en expertise in voornamelijk hoogwerkers. De overname past binnen de groeistrategie van Boels om de grootste en beste verhuurpartner in Europa te worden. De overname versterkt de aanwezigheid in bestaande markten, zorgt voor uitbreiding naar nieuwe en geeft een aanzienlijke impuls aan de hoogwerker vloot van Boels. Betonsector: gevalideerd CSC-duurzaamheidsverslag Betonhuis, de brancheorganisatie voor betonbedrijven in Nederland, heeft haar eerste gevalideerde CSC-duurzaamheidsverslag gepubliceerd. Inmiddels hebben zoveel betonbedrijven zich aangesloten dat je volgens Betonhuis kunt zeggen dat de betonsector met haar aanpak een trendsetter is op het gebied van verduurzaming in Nederland. In het CSC-duurzaamheidsverslag 2022 publiceert Betonhuis de gegevens van alle bedrijven die hun milieugegevens hebben laten controleren. Via de zogenaamde Monitoringstool hebben deze betonbedrijven hun gegevens die betrekking hebben op duurzaamheid (LCA A1 t/m A3) en CO 2-uitstoot geregistreerd. Vervolgens is op die gegevens een tweevoudige controle gedaan. De eerste controle wordt gedaan door een certificeringsinstituut (KIWA, SGS of SKGIKOB) en de tweede door een accountant (in dit geval Verstegen Accountants). Hiermee wordt ondubbelzinnig aangetoond dat deze bedrijven serieus bezig zijn met duurzaamheid. CONCRETE SUSTAINABILITY COUNCIL The Concrete Sustainability Council (CSC) is de wereldwijde standaard voor duurzaamheid en verantwoorde herkomst van grondstoffen in de betonketen. De eisen van de CSC zijn streng. Rapportage geschiedt volgens de standaard van de Global Reporting Initiative om eenduidigheid te garanderen. In Nederland wordt het CSC-systeem uitgevoerd door Betonhuis. In 2022 zijn wereldwijd zo’n 300 certificaten uitgereikt. Dat Nederland daar met 58 certificaten een vijfde van voor zijn rekening neemt, laat zien hoe serieus de betonsector in Nederland verduurzaming als haar opdracht ziet. De ijver is opmerkelijk omdat deelname aan het certificaatprogramma vrijwillig is en omdat Nederland vergeleken met het wereldwijde gemiddelde eigenlijk al erg goed scoort. “Wij zijn hier al meer dan tien jaar mee bezig. De bijdrage van de betonsector aan de CO 2-uitstoot in Nederland is maar 1,6%. Vergelijk dat even met een mondiaal gemiddelde van 7%! Dan moet je toch al iets goed doen”, zegt Paul Ewalds, adviseur CSC en coördinator circulaire economie Betonhuis. Download het CSC-duurzaamheidsverslag op betonhuis.nl.
11 NUMMER 4 - APRIL 2024 ONDERNEMER Snel verdiend Fiscaliteit & subsidie Bedrijfsopvolgingsregeling: zonder of minder belastingheffing! De aandelen in een bouwbedrijf kunnen worden overgedragen via een schenking of erfenis. De erfgenamen of begunstigden komen dan in aanmerking voor belastingvoordelen onder de bedrijfsopvolgingsregeling. Er hoeft dan geen of minder erf- of schenkbelasting te worden betaald. In geval van overdracht van aandelen in een B.V. zijn er twee soorten regelingen: 1. de doorschuifregelingen (hierna: DSR) in de inkomstenbelasting (hierna: IB); en 2. de bedrijfopvolgingsregeling (hierna: BOR) in de schenk- en erfbelasting (hierna: S&E-belasting). INKOMSTENBELASTING Het is mogelijk dat een DGA zijn aandelen in een onderneming overdraagt aan zijn kinderen door middel van een schenking. Sinds de oprichting van de onderneming zijn de aandelen waarschijnlijk in waarde gestegen. Als de DGA de aandelen overdraagt aan zijn kinderen, dan moet over de waardevermeerdering van de aandelen inkomstenbelasting betaald worden. De belasting op het inkomen uit aanmerkelijk belang wordt bepaald aan de hand van Tabel 1. Zetten de kinderen de onderneming voort, dan kan de DGA gebruikmaken van de doorschuifregeling. De DGA betaalt dan geen inkomstenbelasting over de overdracht van het ondernemingsvermogen. De belastingclaim wordt in dit geval doorgeschoven naar de kinderen. SCHENKBELASTING Als de DGA zijn aandelen in een onderneming schenkt aan de kinderen, dan moeten de kinderen over de waarde van die aandelen schenkbelasting betalen. Zetten de kinderen de onderneming voort, dan kunnen ze gebruikmaken van de bedrijfsopvolgingsregeling. De kinderen betalen dan minder schenkbelasting. De vrijstelling bedraagt € 1.325.253,- per onderneming. Worden de aandelen verkregen door bijvoorbeeld twee kinderen? Dan heeft ieder van de kinderen recht op de helft van deze vrijstelling. Als de waarde van de onderneming meer bedraagt dan € 1.325.253,-, dan wordt het meerdere voor 83% vrijgesteld. De vrijstelling kan alleen toegepast worden op het ondernemingsvermogen. De kinderen mogen gedurende een periode van vijf jaar de onderneming niet staken, dan wel overdragen. DISCUSSIEPUNTEN OVER ONDERNEMINGSVERMOGEN De bedrijfsopvolgingsregeling en de doorschuifregeling gelden alleen voor een materiele onderneming. Als in een onderneming ook sprake is van beleggingsvermogen, gelden de faciliteiten niet over dat deel van het vermogen. Er is regelmatig discussie tussen de Belastingdienst en belastingplichtigen over de vraag of onroerend goed kwalificeert als ondernemingsvermogen of beleggingsvermogen. De Belastingdienst beoordeelt dit per pand. Een pand in eigen gebruik zal vrijwel altijd worden aangemerkt als ondernemingsvermogen. Ook projectontwikkelingsactiviteiten vormen ondernemingsvermogen, waardoor dit vermogen in aanmerking komt voor de bedrijfsopvolgingsregeling en de doorschuifregeling. Hiervoor zal wel een dossier opgebouwd moeten worden, waar dit nader in wordt uitgewerkt. Voor de verhuur van onroerend goed ligt het ingewikkelder. Met name over deze activiteiten was veel discussie met de Belastingdienst. Vanaf 1 januari 2024 worden onroerende zaken die voor ten minste 10% aan anderen worden verhuurd, aangemerkt als beleggingsvermogen. Het gaat hierbij om zowel de feitelijk verhuurde onroerende zaken, als die bestemd zijn om te verhuren. WETSWIJZIGINGEN Eerder genoemde faciliteiten staan onder maatschappelijke druk. Het kabinet wil de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten niet afschaffen. Wel worden de faciliteiten op een aantal punten waarschijnlijk aangepast. Hierna zie je een overzicht met de belangrijkste maatregelen die op 1 januari 2025 ingaan: 1. Aanpassing van de vrijstelling van de bedrijfsopvolgingsregeling. 2. Afschaffen 5% doelmatigheidsmarge. 3. Maatregel keuzevermogen alleen voor zover gebruikt in de onderneming. 4. Invoering minimumleeftijd van 21 jaar. 5. Afschaffen 36-maandeneis bij schenking. 1. Vrijstelling In de Successiewet geldt nu een vrijstelling van € 1.325.253,- en 83% voor het bedrag daarboven. De vrijstelling wordt per 2025 aangepast naar 100% tot € 1.500.000,- en 75% daarboven. 2. Doelmatigheidsmarge De bedrijfsopvolgingsregeling en de doorschuifregeling geldt alleen voor ondernemingsvermogen. Als in een onderneming ook sprake is van beleggingsvermogen, gelden de faciliteiten niet over dat deel van het vermogen. Bij een onderneming met ondernemingsvermogen en beleggingsvermogen wordt 5% van het ondernemingsvermogen bij dit vermogen opgeteld. Een deel van het beleggingsvermogen wordt dan dus als ondernemingsvermogen opgeteld. Per 2025 vervalt deze doelmatigheidsmarge en gelden faciliteiten alleen nog maar over reëel ondernemingsvermogen. 3. Leeftijd Voor de bedrijfsopvolger wordt per 2025 een minimale leeftijd van 21 jaar ingevoerd. Deze maatregel geldt alleen bij het schenken van aandelen. Bij vererving van aandelen geldt deze eis niet. 4. 36-maandeneis Bij schenking van aanmerkelijkbelangaandelen kunnen de overdrager en de opvolger alleen een beroep doen op de doorschuifregeling als de opvolger de laatste 36 maanden in de onderneming werkzaam was. Deze voorwaarde komt per 2025 te vervallen. Voor de overdracht van de eenmanszaak blijft deze eis vooralsnog bestaan. TIP Zowel de DSR als de BOR zijn mooie faciliteiten om een onderneming over te dragen zonder dat dit al te veel beslag legt op de liquiditeiten. De faciliteiten liggen al jaren onder vuur en nu worden er ook daadwerkelijk maatregelen genomen om de DSR en BOR te versoberen. Mocht een overdracht van de onderneming binnen nu en een aantal jaren aan de orde zijn, neem dan eens contact met ons op om de mogelijkheden te bespreken. MEER WETEN? Heb je vragen naar aanleiding van dit artikel? Neem dan contact op met Redouan Ameziane, belastingadviseur bij Scab. Bel 013-583 6734 of mail naar rameziane@scabadvies.nl. De bedrijfsopvolgingsregeling is een fiscale regeling die wordt toegepast om de overdracht van een bedrijf of onderneming binnen een familie te vergemakkelijken. Het hoofddoel van deze regeling is het minimaliseren van de belastingdruk die ontstaat bij de overdracht van familiebedrijven van de ene generatie op de andere. Hiermee kan de continuïteit van bijvoorbeeld bouwbedrijven worden gewaarborgd. TEKST: REDOUAN AMEZIANE, BELASTINGADVISEUR BIJ SCAB BEELD: SCAB EVEN VOORSTELLEN: SCAB ACCOUNTANTS EN ADVISEURS Deskundig zijn, eenvoudig doen. Dat is Scab. Sinds 1973 zijn we er door en voor de bouw. Wij ondersteunen ondernemers uit de bouw en aanpalende sectoren op het gebied van accountancy, fiscaal advies, loonadministratie en personeelsadvies. Dat maakt ons met recht dé bouwspecialist binnen onze branche. Scab verzorgt daarom met veel plezier vier keer per jaar de financiële rubriek voor BouwTotaal. Kijk voor meer info op scabadvies.nl. Tabel 1 Vanaf Tot en met Belastingtarief € 0,- € 67.000,- 24,5 % € 67.000,- 33 %
PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 12 Houtbouw biedt veel kansen voor (sociale) woningbouw Op 26 februari 2024 is het eerste exemplaar van het vernieuwde Handboek ‘Woningbouw in hout’ gepresenteerd. Dit nieuwe Handboek biedt woningcorporaties en andere partijen die interesse hebben in woningbouw in hout, een kompas voor duurzame, biobased en betaalbare woningbouw. BouwTotaal dook in het zeer uitgebreide handboek en keek vooral naar de bouwkundige prestaties van houtbouw. Want die doen echt niet onder voor bouwen in steen of beton. TEKST: ING. FRANK DE GROOT, MET DANK AAN MARIËTTE WILLEMS, CENTRUM HOUT BEELD: CENTRUM HOUT Martin van Rijn, voorzitter van Aedes (vereniging voor woningcorporaties) ontving het nieuwe Handboek ‘Woningbouw in hout’ van Karo van Dongen, namens de Brabantse Houtbouw Lente corporaties. Dit zijn acht Brabantse woningcorporaties die in 2020 met opschaling van houtbouw aan de slag zijn gegaan. Hun ambitie is om van houtbouw in Brabant een volwassen alternatief te maken voor de traditionele bouw. Met momenteel twintig voorloopprojecten en 1.000 woningen vervullen zij een koplopersrol bij het opschalen van bouwen in hout. In het handboek delen de koplopers van Houtbouw Lente hun praktijkervaring. Toch zijn er nog veel meer partijen bij dit breedgedragen handboek betrokken, dat is gefinancierd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Zo is het handboek ontwikkeld door Centrum Hout in opdracht van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), namens PIANOo (Expertisecentrum Aanbesteden van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat) en het Transitieteam Circulaire Bouweconomie. Deze publicatie is een vernieuwing van de ‘Rapportage Woningbouw in hout’ uit 2021. De scope is grondgebonden woningen en appartementen met maximaal zes bouwlagen. Dat sluit aan bij de woningvoorraad van corporaties. Er worden ook hogere gebouwen in hout gerealiseerd. Maar dit zijn vaak specifieke unieke projecten met een project specifieke aanpak. ALLE FACETTEN VAN HOUTBOUW Het handboek behandeld alle facetten van houtbouw. Het zou te ver gaan die hier allemaal te behandelen, dus wij adviseren vooral het gratis handboek te downloaden via onder meer https://circulairebouweconomie.nl (vul ‘Handboek Woningbouw in hout’ in het zoekvak in). Houtbouw biedt veel voordelen, zoals natuurlijk het klimaataspect. Het mag inmiddels bekend zijn: in 2050 moet Nederland klimaatneutraal en circulair zijn. Voor 2030 ligt er een doelstelling voor 55% CO 2-reductie en 50% minder gebruik van grondstoffen. Verder hebben we te maken met het Parijsakkoord en de Europese Green Deal. Die laatste is een pakket beleidsinitiatieven dat de EU moet helpen met de groene transitie, met als einddoel klimaatneutraliteit in 2050. Kortom; bouwen met aandacht voor het klimaat wordt steeds minder vrijblijvend. Houtbouw is volgens het handboek klimaatvriendelijk. Zo heeft hout een lagere CO 2- en stikstofuitstoot dan bouwen met bijvoorbeeld beton, cement, staal, steen en kalkzandsteen. In hout is namelijk CO 2 opgeslagen. Hout is ook een biobased, hergroeibaar materiaal. Houtbouwsystemen kunnen verder demontabel, circulair en herbruikbaar zijn. Dat draagt bij aan verlaging van het gebruik van fossiele grondstoffen en aan de circulaire bouweconomie. Hout is verder volop beschikbaar, mits het Juf Nienke in Amsterdam is een circulair, modulair en natuurinclusief gebouw. Het bestaat uit 61 woningen, gemaakt van meer dan 100 gekoppelde CLT-units, en heeft ook trappen van CLT. De woningen zijn deels bestemd voor middenhuur voor leraren en zorgverleners. Projectpartners: Dokvast en PPO, SeARCH i.s.m. RAU, Barli. Winnaar Houtbouwprijs 2023. Zayaz en JOOST realiseerden 205 duurzame houten erfwoningen voor de sociale huur in Rosmalen: STEK. De verplaatsbare woningen voldoen aan de Bbl-eisen van permanente woningbouw, maar staan op een tijdelijke locatie (maximaal 15 jaar). Projectpartners: LA Architecten en Barli. Barli modules zijn ook gebouwd in onder andere Houten, Oisterwijk, Heemskerk, Loosdrecht, Breda, Leiden en Uden. Koelmalaan in Alkmaar. Woonwaard heeft 129 sociale en middenhuur appartementen laten bouwen. De twee gebouwen met 5 bouwlagen zijn gerealiseerd met 260 houten CLT modules. Projectpartners: Finch en De Groot Vroomshoop. Met deze modules zijn ook appartementengebouwen gerealiseerd in onder andere Monnickendam, Heerhugowaard, Amsterdam, Leiden en Gouda.
13 NUMMER 4 - APRIL 2024 THEMA HOUTBOUW Voordelen van houtbouw Houtbouw biedt veel voordelen. Die zetten we hier op een rij. • Minder energie- en CO 2-uitstoot. Van houtoogst tot aan realisatie van een woning is de benodigde energie- en CO2-uitstoot lager dan bij zware bouwmethoden. • Minder stikstof. Door het geringe gewicht kunnen er meerdere elementen op één vrachtwagen en is minder zwaar materieel nodig. • Toekomstbestendig. Houtbouwsystemen zijn eenvoudig aanpasbaar. Handig als de woningbehoefte wijzigt. • Circulair/losmaakbaar. Bij juiste detaillering zijn elementen demontabel en herbruikbaar. Is hergebruik niet mogelijk, dan kun je recyclen of cascaderen (benutten voor andere doeleinden). • Uitstraling. Zichtbare houten gevel- en dakafwerking geeft een fraaie, natuurlijke uitstraling. Maar bij een houten draagconstructie zijn ook andere materialen mogelijk. • Binnenafwerking. Bij CLT (kruislaaghout) is een binnenafwerking niet altijd nodig (hout in het zicht). Dit is fraai en kan besparen op materiaalkosten. • Lichte bouwmethode. Het houten casco weegt circa één/vijfde van een steenachtig casco. Hierdoor kan een betonnen fundering slanker worden gedimensioneerd (minder materiaalgebruik) of een bestaande fundering mogelijk worden hergebruikt. Door geringe gewicht ook ideaal voor optoppen. • Flexibel ontwerp. Er is een grote mate van ontwerpvrijheid, dankzij de flexibele bouwmethodiek en het productieproces van de elementen. • Wooncomfort. Het is een lichte bouwmethode, waardoor in de zomer de binnentemperatuur sneller kan stijgen. In de avond is een lichte woning echter ook weer sneller af te koelen. Bij toepassing van biobased isolatiematerialen is de opwarming overdag minder en meer vertraagd (faseverschuiving). • Weinig bouwvocht. Houtbouwsystemen zijn droge en schone bouwmethoden. Na montage van alle elementen op de bouwplaats kan direct gestart worden met de binnenafbouw. • Aardbevingsbestendig. Houtbouwsystemen zijn schokbestendig en in aardbevingsgebieden toepasbaar. • Herbruikbaar afval. Afval van materiaal door zaagwerkzaamheden en dergelijke, is op een productielocatie goed te scheiden (hoogwaardig herbruikbaar). Op de bouwplaats is er weinig afval. • Leidingen. Leidingen kunnen onzichtbaar worden geïntegreerd in de HSB-elementen. afkomstig is uit verantwoord beheerde bossen. Sterker nog, oogsten van bouwhout uit gecertificeerde productiebossen draagt bij aan duurzaam bosbeheer in Europa en de tropen. De keuze voor hout als bouwproduct is dan ook één van de belangrijkste succesfactoren voor het realiseren van gebouwen met een lage milieuprestatie. Volgend jaar gaat de MilieuPrestatie Gebouwen voor woningen van 0,8 naar 0,5 en daar is houtbouw een prima antwoord op. Houtbouwsystemen voldoen vanzelfsprekend aan alle eisen van het Bbl. Bij KOMO- certificering worden aanvullende eisen gesteld, zodat alle relevante prestaties van elementen of bouw delen optimaal worden geborgd. Dit vereenvoudigt ook het borgingsproces van de Wkb (Wet kwaliteitsborging voor het bouwen). Kies daarom voor een bedrijf dat voorzien is van deze KOMO-certificatie, want niet alle bedrijven hebben dit. Om voor de markt helderheid te krijgen in een optimale borging van kwaliteit, is er het Keurmerk HoutbouwersNL. BOUWKUNDIGE PRESTATIES Er leven veel vragen, vooroordelen en knelpunten rond houtbouw. Hoe zit het met geluid, brandveiligheid en oververhitting in de zomer? Is er niet veel onderhoud nodig en is de levensduur van de woning niet korter? Is er geen sprake van slechte isolatie en krijg ik geen vakantiewoning uitstraling? Gelukkig zijn er ook veel positieve associaties, zoals duurzaam/milieuvriendelijk, natuurlijke uitstraling, korte bouwperiode, minder dure woningen, mooie woningen, prettig binnenklimaat, goede isolatie en gezond binnenklimaat. Het handboek geeft een objectief inzicht in alle bouwkundige eigenschappen van houtbouw. Constructief De gangbare bouwmethode voor houtskeletbouw (HSB) is toe te passen tot zes bouwlagen. Bij meer bouwlagen wordt de belasting door de bovenliggende verdiepingen te groot en/of is de stabiliteit onvoldoende. Er zijn oplossingen denkbaar om hoger te bouwen, maar dan wordt HSB kostentechnisch onrendabel. Uiteraard kunnen niet-dragende houten gevelelementen in een (beton)casco wel hoger worden toegepast. CLT is toepasbaar bij zowel grondgebonden woningen, gestapelde laagbouw en hoogbouw. Gebouwen tot achttien verdiepingen zijn niet meer vreemd. Glulam (gelamineerd hout/lijmhout) bestaat ook uit een aantal gelijmde lagen, maar dan in dezelfde richting. Deze houtproducten worden vooral gebruikt voor gebogen vormen en grote, niet ondersteunde vlakken of vloeroverspanningen. Op dit moment is HAUT in Amsterdam het hoogste houten woonproject in Nederland, met een hoogte van 73 meter en 21 verdiepingen. Hier is veel CLT toegepast. Bij HSB is een maximale overspanning van circa 5 meter regulier. Bij CLT zijn grotere vloeroverspanningen mogelijk, evenals bij houten I-liggers. Bij nog grotere overspanningen kan gekozen worden voor LVL (laminated veneer lumber) of hybride vloeren (combinatie hout en beton/staal). Door het geringe gewicht van houtbouwsystemen kan de fundering minder zwaar worden uitgevoerd of het gebruik van palen achterwege blijven. Bij herbouw van woningen kan eventueel ook gebruik worden gemaakt van de bestaande fundering. Door het geringe gewicht is ook het optoppen van woningen en appartementsgebouwen met een houtbouwsysteem inmiddels ingeburgerd bij corporaties. Brandveiligheid Bij houtbouw zijn er altijd veel vragen over de brandveiligheid. HSB- en CLT-bouwsystemen voldoen echter aan alle eisen op het gebied van brandveiligheid. Bij HSB wordt de brandveiligheid verhoogd door de combinatie van het houten frame, isolatie en één of meerdere (gips)platen. Er zijn diverse varianten gipsbeplatingen met ieder hun specifieke kenmerken op het gebied van brandveiligheid. Bij CLT gebeurt dit door het toevoegen van (gips)platen aan de binnenzijde van de constructie. Blijft CLT in het zicht, dan wordt de brandwerendheid gerealiseerd door overdimensionering van het hout. Doorvoeringen voor installaties en sparingen in brandwerende wanden moeten brandwerend worden uitgevoerd, maar dat is ook zo bij kalkzandsteen en beton. Een bijzondere eigenschap van hout is dat bij brand de buitenste laag van het hout verkoolt. Hierdoor wordt de rest van het Om voor de markt helderheid te krijgen in een optimale borging van kwaliteit, is er het Keurmerk HoutbouwersNL. Mooijburg in Amsterdam. Gevelafwerking (onderhoudsvrij) van gestoomd vuren (links), geperst en gebrand bamboe (midden) en geperst bamboe (rechts). In Eindhoven Noord verrijst Buurtschap Te Veld. Hier komen 700 woningen, bijna alles wordt met geprefabriceerde houten modules gebouwd. Benoemd als ‘tijdelijk’, maar naar verwachting voor minstens 30 jaar. Inclusief circa 100 zelfbouw kavels. Projectpartners: Tom van Tuijn, FAAM, gemeente, Barli, corporaties Woonbedrijf en ’thuis. De Warren in Amsterdam bestaat uit vijf verdiepingen met 36 huurappartementen, en 800 m2 aan collectieve voorzieningen. De constructie bestaat uit houten kolommen en gelamineerde balken rond een betonnen kern. De gevels zijn gemaakt van hergebruikt hout. Ontwikkeld door Wooncoöperatie De Warren in samenwerking met Natrufied Architecture. Winnaar Amsterdamse Architectuurprijs AAP 2023, beste woongebouw van AMSTERDAM 2023 en nominatie Houtbouwprijs 2023.
www.bouwtotaal.nlRkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=