BouwTotaal 6 - 2023

Brandtesten op industriële daken met zonnepanelen Pag.16 BEZOEK OOK DE WEBSITE WWW.BOUWTOTAAL.NL NUMMER 6 | JAARGANG 20 | JUNI 2023 TOOLS BouwTotaal Test: Festool accu-reciprozaag RSC 18 34 BRANDVEILIGHEID De waarde van brandveiligheid 14 SLIM RUIMTEGEBRUIK Fieldstation Nr. 01 40 THEMA BRAND- VEILIGHEID PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND BOUWTOTAAL  Foto: Stybenex Balkdragers Kolomvoeten Hoekijzers Houtskeletbouw Verborgen verbinders www.balkdragers.com Compleet assortiment houtverbinders TOTAALLEVERANCIER ALUMINIUM BOUWPRODUCTEN www.roval.nl (Vellingkant)-lijmblokken Metselblokken Gevelstenen Profielstenen Splitstenen BIA-ECO blokken BIA LockBlock zie www.bia-beton.nl TEL.: 024 - 648 84 84 www.cpg-europe.com BOUWPRODUCTEN leidende

Omdat bouwen makkelijker kan. BLOQZ 2.0: SNEL, DUURZAAM, EFFICIËNT, CIRCULAIR EN BETAALBAAR Voor 2023 heeft Olcas Bloqz 2.0 ontwikkeld. Naast ééngezinswoningen met twee of drie slaapkamers zijn er ook studio’s en appartementen leverbaar. Ook door voortschrijdend inzicht zijn er meer opties voor de gevelafwerking, glad wit en biobased materialen. De binnenwanden zijn van hout of houtachtige materialen met isolatie van isovlas of gelijkwaardig. Door de installatie plug and play te maken en de constructie geheel prefab te maken en te monteren met droge verbindingen (vergelijk bout en moer) is het concept circulair en kunnen de woningen gedemonteerd en verplaatst worden. Voordelen Bloqz concept: • De warmte/koude bufferende eigenschap van de constructie maakt mogelijk om energiezuinig te verwarmen én te koelen • Toepassing degelijke materialen • Circulair tot en met fundatie • Industrieel, conceptmatig en toch flexibel • Goede geluidswering. • Hoge restwaarde POSTBUS 28, 7240 AA LOCHEM T. 0573 - 222 300 | WWW.OLCAS.NL

3 NUMMER 6 / JUNI 2023 ACTUEEL Afbrandscenario Ik hoor of lees nog regelmatig dat er gebouweigenaren zijn die denken dat de kans dat hun gebouw tot de grond toe afbrandt zeer klein is. De reden? Het gebouw voldoet toch aan het Bouwbesluit? Dat is één van de grote misvattingen in de bouw. De brandeisen in het Bouwbesluit zijn er op gericht dat gebruikers van een gebouw bij brand veilig kunnen vluchten naar buiten. Maar het gebouw kan daarna alsnog onbruikbaar worden door de brand, indien de brandweer deze niet tijdig onder controle krijgt. Het is wel zo dat het Bouwbesluit toeziet op beperking van brandschade bij belendende panden. Groot probleem bij het volledig afbranden van bedrijfsgebouwen is dat meer dan de helft van de bedrijven die door een grote brand getroffen worden, binnen drie jaar failliet gaat. Verzekeraars zitten ook niet te wachten op grote claims, dus die willen natuurlijk de kans op grote brandschade zoveel mogelijk beperken. Ik denk dat veel verzekeraars dan ook niet blij zijn met de beperkte eisen in het Bouwbesluit. Maar goed, onze regelgeving is er nu eenmaal op gericht dat een bouwwerk geen gevaar mag opleveren voor bewoners, gebruikers en omgeving. Daarom staan er in het Bouwbesluit voorschriften voor veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid, energiezuinigheid en milieu. Maar de beperking van schade is geen doel van het Bouwbesluit. In het buitenland wordt er wel wat vreemd gekeken naar onze regelgeving. Daar hebben verzekeraars vaak een veel grotere invloed op gebouwprestaties. In Nederland verwacht ik dat die invloed ook steeds meer gaat toenemen. Er zijn nu al verzekeraars die gebouweigenaren bijvoorbeeld verbieden zonnepanelen op een brandgevaarlijk dak te plaatsen. Of je premie gaat omhoog wals je brandgevaarlijke materialen toepast. Die zijn dan vaak zo afgeschermd met onbrandbaar plaatmateriaal of coatings, dat veilig vluchten mogelijk is. Maar als de brand dan alsnog die materialen bereikt, is het gebouw zo goed als verloren. ‘Voor schadebeperking en het borgen van de bedrijfscontinuïteit is het Bouwbesluit een slechte gids. Dat moeten we ons goed realiseren’, schrijft Jos Lichtenberg in het artikel ‘De waarde van brandveiligheid’ in deze uitgave. Hij pleit voor een grotere risicoreductie bij het ontwerpen van gebouwen. Die extra kosten win je later altijd terug. Want een afgebrand gebouw wil niemand meemaken. Ing. Frank de Groot Hoofdredacteur BouwTotaal INHOUD COLUMN ING. FRANK DE GROOT 20 37 05 Actueel Bouwplaten uit snoeiafval 07 Actueel In de Spotlight 09 Actueel Den Haag Update en Bouwmonitor B&U 10 Snel gebouwd Industrieel bouwen: beperkt toepasbaar 11 Actueel Column: Hoe komen we uit de woningnood? 13 Snel verdiend Ondernemerstips TEK, FOR en meer Thema Brandveiligheid 14 BRANDVEILIGHEID De waarde van brandveiligheid 16 BRANDVEILIGHEID Brandtesten industriële daken met zonnepanelen 18 BRANDVEILIGHEID Brandveiligheid energiesystemen in woningen 20 BRANDVEILIGHEID Brandwerende minerale coating onder PV-panelen 21 BRANDVEILIGHEID Gewijzigde eisen deuren in EBV’s 22 BRANDVEILIGHEID Nieuws EN VERDER 33 Bouwkosten BIA Groene Wand Blokken lijmen 34 Tools BouwTotaal Test: Festool accu- reciprozaag RSC 18 35 Bouwfouten Lekkage als het koud is 36 Kwaliteitsborging Wkb vraagt aantoonbare brandveiligheid 37 Innovatie & Inspiratie Blog The New Builders 39 Innovatie & Inspiratie Bouwheld Werkvoorbereider Roy Spraakman 40 Innovatie & Inspiratie Slim Ruimtegebruik: Fieldstation nr. 01 42 Afbouw Tips Purschuim: brandwerendheid, onbrandbaarheid en brandklasse 43 Afbouw Nieuws 46 Productnieuws Nieuws over producten Bouwmaterialenhandel verwacht uitdagend jaar De bouwmaterialenhandel verwacht in 2023 een uitdagend jaar, met een omzetdaling van -3%. De verwachte bruto winstmarge daalt eveneens licht met -0,2%. Daar staat tegenover dat de omzetontwikkeling over de periode voorjaar 2022 tot en met het voorjaar 2023 +6% bedroeg. In dezelfde periode bedroeg de bruto winstmarge -0,1%. De resultaten staan met name door kostenstijgingen onder druk. Dat blijkt uit de conjunctuurmeting voorjaar 2023 van Koninklijke Hibin, netwerk van de bouwtoelevering. De verwachtingen over 2023 zijn wel iets positiever dan de meting in het najaar van 2022. Toen werd uitgegaan van een omzetdaling van -3,2% en een margedaling van -0,4%. Als gekeken wordt naar de periode voorjaar 2023 in vergelijking met najaar 2022, dan blijken kostenstijgingen, waaronder de cao-lonen vallen (42% voorjaar 2023), stikstof-problematiek (29% vs. 38%), vergunningsverlening (23% vs. 11%), personeel en arbeidsmarkt (16% vs. 29%) en ICT (16% vs. 24%) de grootste uitdagingen. Op meerdere thema’s zijn er grote verschillen waarneembaar tussen de periodes voorjaar 2023 en najaar 2022. Ten opzichte van de meting in het najaar 2022 zijn op de thema’s stikstof, personeel en arbeid, ICT, energieprijzen, duurzaamheid, gevolgen van de oorlog in Oekraïne, circulariteit bouwmaterialen en kennisontwikkeling dalingen zichtbaar. In mindere mate worden deze thema’s als grootste uitdaging gezien. DUURZAME MATERIALEN Uit het onderzoek blijkt dat stijgingen waarneembaar zijn op het gebied van biobased, circulaire en anderszins duurzame (keurmerk) materialen vergeleken met een jaar eerder. Biobased materialen waren in 2022 goed voor 5% van de totale verkoop, terwijl verwacht wordt dat dit aandeel stijgt naar 6,6%. De verkoop van circulaire materialen betreft voor 2022 en 2023 minder dan 1%. Het aandeel anderszins duurzame (keurmerk) materialen stijgt minimaal. VERWACHTINGEN OVER 2023 Veel respondenten verwachten een uitdagend jaar voor 2023, met daling van afzet en omzet, met prijzen en marges die onder druk staan en met veel onzekerheid. Met name kostenstijgingen zijn volgens de respondenten de drukkende factor op het resultaat. De zorgen rondom nieuwe vergunningsverleningen en de aanhoudende stikstof-problematiek hebben voornamelijk effect op een helder beeld naar de toekomst toe. Een deel van de respondenten verwacht daarentegen dat nog zeker tot de bouwvak en mogelijk heel 2023 de bouwmaterialenhandel zwarte cijfers noteert. Maar daarna wordt alsnog een lichte daling verwacht.

Daloc appartementsdeuren houden niet alleen treinrovers tegen. Ze houden ook vervelende geluiden buiten de deur en zijn vuur- en rookbestendig. Door het unieke design beschermt de deur jou jarenlang en gaat zelf jarenlang mee. Een veilige investering voor jou en alles om je heen. Lees alles over de ultieme appartementsdeur op daloc.nl De deur die de belangrijke dingen in het leven beschermt.

5 NUMMER 6 / JUNI 2023 ACTUEEL EXPERTVIEW ARAP-JOHN TIGCHELAAR Misschien ligt het aan mij, maar ik vind ‘footprint’ nogal een containerbegrip. Gelukkig hebben we in Nederland een MPG (Milieu Prestatie Gebouwen), een belangrijke maatstaf voor de duurzaamheid van een bouwwerk. Hoe beter de milieuprestatie van het bouwwerk, hoe lager de milieu-impact is. Maar het meest milieuvriendelijke gebouw is nog steeds het gebouw dat niet gebouwd hoeft te worden. We zien meer dan ooit bouwers en aannemers een serieuze poging doen om milieuvriendelijke materialen te gebruiken in hun projecten. De meeste tegenwerking hierin kun je verwachten van de opdrachtgever. Ambitie, budget, materiaalkeuze, uitstraling noem maar op. Zo begrijp ik in veel gevallen de keuze voor rieten daken niet. Vroeger was het naast stro en heideplaggen de goedkoopste dakbedekking. Daarom wilde men gaandeweg juist geen riet, want dakpannen betekende welvaart en luxe. Je kent wel van die boerderijen die een achterhuis hebben met een rieten dak en een voorzijde die met dakpannen is bedekt. Vreemd genoeg is dat nu weer helemaal omgedraaid; een rieten dak is kennelijk mooi, chique en straalt welvaart uit. RIETEN DAK Op het gevaar af dat ik de hele rietdakdekkers wereld over me heen krijg, durf ik toch wel wat nadelen van een rieten dak te noemen. Riet is veel duurder dan een pannendak. Het gaat veel minder lang mee, je moet toch wel binnen 30 jaar aan (totale) renovatie denken. En de brandwerendheid is niet te vergelijken met een pannendak; vandaar een hogere verzekeringspremie en soms aanvullende eisen. Mijn verbazing wordt nog groter als men kiest voor voordelig Chinees riet. Over footprint gesproken. Of wat te denken van kunstriet? Nog veel duurder, maar dan wél recyclebaar. Waar komt die drang dan vandaan om toch rieten daken toe te passen? Is het dan alleen maar cachet? Uitstraling? Ieder z’n eigen smaak denk ik dan maar. In de huidige tijd rieten daken plaatsen, conflicteert snel met het plaatsen van zonnepanelen. Boven op een rieten kap zo’n glimmend vlak is niet echt fraai denk ik. In het dak plaatsen levert weer (meer) brandgevaar op. En onderhoud onder de panelen is ook niet echt handig. Maar soms, heel soms kom ik ze wel tegen; een rieten kap, van bijvoorbeeld een bijgebouw, in combinatie met zonnepanelen. Persoonlijk vind ik dat erg slim en mooi. Mijn complimenten! Dan heb je pas lef én smaak. Arap-John Tigchelaar Algemeen Directeur Transferro BV Cachet Bouwplaten uit snoeiafval Wageningen Food & Biobased Research heeft een binderloze technologie ontwikkeld waarmee bouwplaten van hoge kwaliteit kunnen worden gemaakt van natuurvezels uit lokale reststromen. De eigenschappen van het plaatmateriaal zijn volgens de onderzoekers vergelijkbaar met die van MDF of Trespa. Materialen gemaakt van natuurvezels uit lokale reststromen kunnen een belangrijke rol bij biobased bouwen spelen. Zeker als je er bouwplaten van kunt maken zonder dat daarvoor lijmen of harsen van fossiele oorsprong nodig zijn. Dat kan met de binderloze technologie die Wageningen Food & Biobased Research heeft ontwikkeld in het project CBPM Development of Sustainable Binderless Product Technology. RIET, STRO EN HOUTSNOEIAFVAL De exacte werking van het mechanisme was lange tijd onduidelijk. Daardoor was ook de kwaliteit van het plaatmateriaal onvoorspelbaar bij het gebruik van andere reststromen dan de schillen van kokosnoten, waarmee al wel de afgelopen vijftien jaar ervaring is opgedaan. Daarom is het mechanisme ontrafeld en de technologie verder ontwikkeld, zodat het ook werkt met Nederlandse lokale rest- en zijstromen. “Dan gaat het met name om vezelachtige reststromen die vrijkomen in het bosbeheer of bij de voedingsmiddelenindustrie”, zegt Richard Gosselink. “Denk aan snoeiafval, hout, bladeren, maar ook hennep en miscanthus zijn heel geschikt. Daarmee wordt deze techniek ook interessant voor de Nederlandse en de Europese markt.” Inmiddels zijn grote hoeveelheden data verzameld over de diverse beschikbare reststromen en hun geschiktheid voor het maken van plaatmateriaal met Binderless technologie. De eigenschappen daarvan zijn vergelijkbaar met die van MDF of Trespa. In de traditionele productie van deze materialen wordt synthetische lijm op fossiele basis gebruikt, die vaak formaldehyde bevat. Het is een vluchtige organische stof die erom bekend staat gezondheidsklachten te veroorzaken. De bouw en de meubelindustrie zijn daarom op zoek naar formaldehyde-vrije lijmen. “Met onze Binderless technologie hebben we helemaal geen additionele lijm meer nodig. Dat is uniek, duurzaam en gezonder. Het bespaart bovendien productiekosten.” KWALITEIT PLAATMATERIAAL VOORSPELLEN In afwachting van een wetenschappelijke publicatie wil Gosselink nog niet tot in detail kwijt hoe de Binderless technologie werkt. Duidelijk is in ieder geval dat lignine daarin een belangrijke rol speelt. Lignine is de natuurlijke lijmstof die planten en bomen hun stevigheid geeft en beschermt tegen weersinvloeden. In een persproces met hoge temperaturen wordt deze stof geactiveerd en vloeibaar gemaakt. Dat werkt echter alleen in combinatie met andere componenten. “Met geavanceerde NMR-technieken (Nucleair Magnetische Resonantie, red.) kunnen we zien welke componenten een rol spelen in het maken van die lijmstof in de plaat. We kunnen de hoeveelheid van deze componenten meten  Bouwplaat gemaakt van natuurvezels uit lokale reststromen. Foto is screenshot video van Wageningen Food & Biobased Research op website WUR. in de grondstof, maar ook in het product. Uiteindelijk bepaalt de samenstelling van de grondstof of een mix van grondstoffen de kwaliteit en eigenschappen van het eindproduct.” PLAATMATERIAAL TESTEN OP EIGENSCHAPPEN In het afgeronde project zijn enkele prototypes van bouwplaten gemaakt. De basiseigenschappen als mechanische sterkte, dichtheid, homogeniteit en waterresistentie zijn in het materialen laboratorium uitgebreid getest. Ook de brandwerendheid is goed. Hiermee is aangetoond dat deze materialen geschikt zijn om constructieve platen van te maken, die bijvoorbeeld te gebruiken zijn voor gevelbekleding, deuren, tafelbladen en keukenkastjes. Ze kunnen worden gezaagd en geschroefd. Constructieve plaatmaterialen als MDF, HDF, HPL, Multiplex en Trespa zijn ermee te vervangen. Inmiddels is een vervolgproject ‘More with binderless’ in voorbereiding, waarin onder meer aspecten als levensduur, eventuele certificering en kostprijs worden doorgerekend. Ook wordt daarin een levenscyclusanalyse (LCA) gemaakt. Verder wordt onderzocht of reststromen die op zichzelf minder geschikt zijn voor deze binderloze technologie, wel zijn te gebruiken in combinatie met andere stromen. En hoe het productieproces met hoge temperatuur en druk verder is te optimaliseren. Het vervolgproject kan rekenen op een grote interesse vanuit de industrie.  Arnoud Togtema, Process Engineer WUR, toont zacht afvalhout dat tot fijn poeder is gemalen. Daarmee kunnen bouwplaten worden gemaakt. Foto is screenshot video van Wageningen Food & Biobased Research op website WUR.

PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 6 Bloemendaal, Laren en Heemstede hebben slechtst geïsoleerde huizen Veel huizenbezitters zijn sinds de sterk gestegen energieprijzen aan het isoleren geslagen. Bedrijven gespecialiseerd in dak-, vloer- of spouwmuurisolatie draaien overuren. Toch rijden ze een aantal villadorpen straal voorbij. In de top vijf van slechtst geïsoleerde gemeenten staan namelijk namen als: Laren, Heemstede en Bloemendaal. Daar hebben één op de vijf huizen de laagste energielabels F of G. Dat blijkt uit onderzoek van Independer op basis van data van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en het CBS. In heel ons land is één op de twaalf woningen zo’n energieslurper. “Dit is natuurlijk heel opvallend. Je denkt bij de slechtst geïsoleerde woningen al snel aan de armere wijken. Niet aan de allerrijkste gemeenten, zoals Bloemendaal, Laren en Heemstede. Het zou kunnen zijn dat het energiezuinig maken van een wat oudere villa ook meteen een forse investering is”, aldus Joris Kerkhof, expert energie bij Independer. Als we kijken per provincie dan staat vooral Zeeland vol met slecht geïsoleerde woningen. In deze provincie heeft 10,8% van de huizen de laagste energielabels F of G. Ook in Friesland (10,7%) en Limburg (10,6%) is dit percentage hoog. Flevoland doet het vooralsnog het best. Hier is slechts 0,8% van de huizen energieslurpend. Het landelijk gemiddelde komt neer op 8,2%, dat komt neer op ruim één op de twaalf woningen. GEMEENTEN MET LAAGSTE SCORE Op Terschelling vinden we percentueel de slechtst geïsoleerde woningen in Nederland. Ruim een kwart van de woningen heeft energielabel F of G. In geen enkele gemeente is dit percentage zo hoog. De gemeenten met het hoogste percentage slecht geïsoleerde huizen zijn: 1. Terschelling (Friesland): 25,5% van de woningen is slecht geïsoleerd. 2. Westerwolde (Groningen): 21,7% van de woningen is slecht geïsoleerd. 3. Bloemendaal (Noord-Holland): 20,8% van de woningen is slecht geïsoleerd. 4. Laren (Noord-Holland): 20,2% van de woningen is slecht geïsoleerd. 5. Heemstede (Noord-Holland): 19,7% van de woningen is slecht geïsoleerd. 6. Pekela (Groningen): 17,7% van de woningen is slecht geïsoleerd. “Uit ons onderzoek is ook een landelijke trend te zien. Ook in andere welvarende gemeenten staan relatief veel slecht geïsoleerde woningen. In gemeenten waar inwoners gemiddeld meer dan 60 duizend euro per jaar verdienen, heeft 9,7% van de huizen energielabel F of G”, aldus energie-expert Joris Kerkhof. BIJNA HELFT WONINGEN ENERGIEZUINIG Er is ook beter nieuws. 48,7% van de Nederlandse woningen heeft momenteel het groene energielabel A of B. Deze huizen zijn juist wel erg goed geïsoleerd, hebben zonnepanelen en gebruiken meestal een duurzame energiebron. Koploper is Almere: hier is momenteel al 86,8% van de woningen voorzien van een duurzaam label. Ook in Lansingerland (74,4%) en Pijnacker-Nootdorp (74,2%) wonen veel mensen in een energiezuinig huis. Energie-expert Joris Kerkhof: “Je ziet dat de gestegen energieprijzen voor een verdere versnelling in de verduurzaming hebben gezorgd. Dat in Almere bijna negen op de tien huizen een duurzaam label heeft, is echt een mooie prestatie. Maar in 2050 moet de energievoorziening bijna helemaal duurzaam zijn. Daarvoor moeten landelijk nog wel grote stappen worden gezet.” Meer details en cijfers vind je op de onderzoekspagina: https://www.independer.nl/ energie/info/besparen/energielabel/onderzoek/woningisolatie-2023  Juist in de oudere villawijken staan veel slecht geïsoleerde woningen. MEER INFO? Kijk op www.parketenvloerverwarming.nl of scan de QR-code en download het onafhankelijke rapport over parket op warmtepomp Houten vloer én vloerverwarming? Bewezen combinatie! Warmtepomp heeft minder aan- en uitschakelmomenten nodig bij een houten parketvloer Download het baanbrekende rapport! advertentie

7 NUMMER 6 / JUNI 2023 ACTUEEL Brandveilig bouwen? Dit kozijn is als eerste CE-gecertificeerd Aannemers moeten bij een brandscheiding kunnen aantonen dat een deur- of kozijnconstructie brand- en rookwerend is. Bij te openen ramen en buitendeuren geldt een verplichte CE-certificering (EN 16034), die vaak niet voorhanden is. deurconstructie vaak bij meerdere leveranciers worden ingekocht. In dat geval moet de brandwerendheid door een onafhankelijke inspecteur beoordeeld worden. Het compleet CE-gecertificeerde HoutAlu-Kozijn® (ramen en deuren) biedt hierin een uitkomst. Naast hout-aluminium is WEBO ook gecertificeerd voor 30-60 minuten brandwerende houten kozijnen en deuren. PRESTATIES BRANDWEREND- EN ROOKWEREND HOUTALU-KOZIJN® Draai-kiep deel draaiend naar het vuur toe: • EI 130,EI145 • EW30 + EW60 Draai-kiep deel draaiend naar het vuur toe: • EI 115 • EW30 + EW60 Voor de deurset is een stapeldorpeldeur geclassificeerd. Draairichting van het deurblad naar het vuur toe: • EI 130 • EW30 • S200 • SA Het HoutAlu-Kozijn® biedt dankzij het gebruik van hout een duurzame oplossing, vooral in een sector waarin steeds strengere CO2- en stikstofeisen gelden. WEBO WWW.WEBO.NL IN DE SPOTLIGHT WEBO heeft als eerste leverancier deze CE-certificering behaald voor 30-60 minuten brand- en rookwerende hout-aluminium kozijnen én deuren. De certificering is geldig op het gehele systeem, inclusief hang- en sluitwerk. Hierdoor kunnen de vereiste brandprestaties op voorhand in het bouwproces aangetoond worden en is een deskundigenverklaring niet langer nodig. De CE-certificering zorgt tevens voor een goede voorbereiding op de nieuwe Wet kwaliteitsborging (Wkb). De brandtesten voor zowel de deur- als kozijnconstructie zijn uitgevoerd door Peutz, conform EN 16034. Om in de praktijk diverse maatvoeringen en configuraties te kunnen realiseren, heeft Peutz een uitgebreid toepassingsgebied (ExAp) opgesteld. In de nieuwe brochure van WEBO zijn alle classificaties (EW, EI 1, S200 & SA), configuraties en maatvoeringen op een overzichtelijke manier weergegeven. HET BESTE UIT TWEE WERELDEN Met het HoutAlu-Kozijn® profiteer je van het beste uit twee werelden: zo is het aluminium aan de buitenzijde onderhoudsvrij en wordt het hout aan de binnenzijde niet blootgesteld aan weersinvloeden. Hierdoor kan het hout voorzien worden van een transparante afwerking. Met een U-waarde tot 0.64 W/ m2.K en een lage Total Cost of Ownership is het kozijn bijzonder geschikt voor de hoogbouw. Ook bij projecten waar brandwerende scheidingen vereist zijn – zoals portiekflats, scholen, ziekenhuizen en kantoren - biedt het HoutAlu-Kozijn® een uitkomst. BRANDWERENDHEID: REGELGEVING VERSUS PRAKTIJK Bij een brandscheiding geldt dat te openen ramen en buitendeuren voorzien moeten zijn van een CE-markering conform EN 16034 (aanvulling op EN 14351-1). Daarbij gaat het om een compleet getest systeem, waar de aannemer in de praktijk niet van mag afwijken. Dit levert regelmatig problemen op, omdat diverse onderdelen van de kozijn- en Baanbrekende concrete digitaliseringsstap in bouwsector Een groep van 130 initiatiefnemers in de ontwerp-, bouw- en technieksector lanceerde op 9 mei de ILS Configurator in het Bouwhuis in Zoetermeer. “Een volgende, cruciale stap in digitaal samenwerken in de gebouwde omgeving. Want iedere partij in de bouwketen kan met deze handige online tool eenvoudig en uniform een Informatieleveringsspecificatie (ILS) samenstellen, met daarin de gewenste bouwwerkinformatie. Ook partijen die daarmee nog weinig ervaring hebben”, zegt Martijn Carlier, Manager Aanjagen Digitalisering bij organisator digiGO BIMloket. Nu de ILS Configurator klaar is om gebruikt te worden in de sector, begint het pas. Deze tool is volgens initiators van het eerste uur Jeffrey Truijens en Niels Groot namelijk zó gebouwd, dat in de nabije toekomst allerlei datakoppelingen mogelijk zijn. Niels: “We zien de ILS Configurator als het startpunt van de digitale workflow. Om dat te realiseren zijn verschillende uitbreidingen en nieuwe functionaliteiten nodig.” Jeffrey: “Data gedreven werken is nog enorm in ontwikkeling. We houden rekening met die ontwikkeling, door te kiezen voor geavanceerde technologie. Het is een duurzame, toekomstgerichte en schaalbare tool geworden.” OPROEP: DRAAG OOK BIJ! Deze lancering is dus een eerste stap voor een doorontwikkeling van de tool. Martijn Carlier: “Als meer mensen de tool nu gaan gebruiken, kan de ILS Configurator verder worden verbeterd tot een nieuwe, baanbrekende werkwijze voor iedereen in de bouw-, ontwerp- en technieksector. Vandaar dat we deelnemers aan de ontwikkeling en stakeholders tijdens het lanceringsfeest én uiteraard daarna oproepen: blijf bijdragen. Bovendien vragen we iedereen in de sector die wel eens met een ILS te maken heeft deze tool uit te proberen. Want alleen zo ontdekken we wat het gebruik daadwerkelijk oplevert. Dus ga met die ILS Configurator aan de slag!” WAAROM DEZE TOOL? Aanleiding voor de ontwikkeling van de ILS Configurator is dat het opstellen van ILS voor velen nog altijd een tijdrovend, ingewikkeld en foutgevoelig proces is. Carlier: “Dat gaat in het allerbeste geval via ingewikkelde en eindeloze Excel-bestanden. Met de ILS Configurator is dat verleden tijd. Het mooie is dat nu álle partijen in de keten mee kunnen doen, ook zij die geen koploper zijn in digitalisering. De ILS Configurator haalt drempels weg en bevordert de dialoog tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers over de informatie die ze van elkaar nodig hebben voor een project.” Jeffrey Truijens: “De bouw is een klassiek projectgeoriënteerde sector. Een goed idee opschalen wordt vaak gezien als een illusie, omdat elk project weer anders is. Wij laten nu het tegendeel zien; dat project overstijgende verandering wél mogelijk is – met bloed zweet en tranen, vertrouwen en enthousiasme hebben we nu een werkende tool.” DEZE PARTIJEN STEUNEN ILS CONFIGURATOR Naast de grote groep van 130 professionals uit de branche, wordt de ontwikkeling gesteund door het EFRO-programma REACT EU. De belangrijkste doelstelling van dit fonds is ervoor zorgen dat Europa duurzamer, digitaler en veerkrachtiger wordt. De cofinanciering voor het ILS Configurator project wordt ingevuld door vertegenwoordigers uit alle richtingen van de gebouwde omgeving, Bouwend Nederland, SPIE, Koninklijke NLingenieurs, Techniek Nederland, Gemeente Rotterdam, Aedes, NVTB, BNA en het ministerie van BZK. Meer informatie: kijk op https://bimloket.nl en https://digigo.nu Scan de QR-code en download hier de brochure

VOLUME VOORDEEL Inclusief bitjes SUPERLICHT INDRAAIEN HET BESTE VOOR BINNEN EMMER VAN geRECYCLED PLASTIC UNISCHROEF VERZINKT dynaplus_NL GENOEG SCHROEVEN HEBT OMDAT JE NOOiT Onze universeel-, vlonder-, en gevelschroeven zijn vanaf nu ook verkrijgbaar in stevige voordeel emmers. Vraag ernaar bij jouw Dynaplus dealer. Einsteinstraat 5 | 3846 BH Harderwijk | Nederland | T +31 (0)341 464 000 | info@calduran.nl www.calduran.nl Samen bereiken we meer! Wij helpen u door actief mee te denken en dingen altijd weer beter, slimmer en/of sneller te doen. Brandwerend construeren, het kan met kalkzandsteen DRAAG KRACHT VOOR AMBITIEUZE PROJECTEN Kalkzandsteen is een onbrandbaar materiaal, bij uitstek geschikt voor brandwerende en brandbestendige constructies. Door de hoofddraagconstructie volledig uit te voeren in kalkzandsteen kan al snel een WBDBO van 60- 90 minuten behaald worden en is de kans op uitbreiding van een brandhaard minimaal. Een voorbeeld van een dergelijke toepassing zijn bedrijfsverzamelgebouwen. Voor informatie over onze ontwerpinstructie neem contact op met de afdeling Techniek & Advies.

9 NUMMER 6 / JUNI 2023 ACTUEEL Den Haag update Nieuws vanaf het Binnenhof VERBOUW: WANNEER ONDER WKB? Voor 1 juli 2023 moet er duidelijkheid zijn of verbouwactiviteiten ook per 1 januari 2024 onder de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) vallen, of dat er gekozen wordt voor een half jaar uitstel. Eind vorig jaar heeft de minister van BZK naar aanleiding van zorgen van de Eerste Kamer over voldoende kwaliteitsborgers toegezegd verbouw pas zes maanden na inwerkingtreding van de Wkb onder gevolgklasse 1 te laten vallen. Maar die toezegging is gedaan op het moment dat de invoering nog per 1 juli 2023 was voorzien. Het lijkt aannemelijk om eerst met de nieuwbouw te beginnen en even te wachten met de meer complexe verbouw. Aan de andere kant is de zorg om het aantal kwaliteitsborgers afgenomen. Er zijn inmiddels 27 bedrijven geregistreerd, met nog een groot aantal in de pijplijn. En twee invoeringsmomenten leiden voor gemeenten ook tot extra werk. Nu de datum definitief 1 januari 2024 is geworden heeft minister De Jonge daarom in het debat over de Omgevingswet toegezegd nog eens met partijen te bespreken of die zes maanden nog nodig zijn. Eerder is afgesproken dat een half jaar voor de inwerkingtreding duidelijkheid moet zijn over de wet. Dit betekent dat er uiterlijk 1 juli 2023 duidelijkheid komt vanaf welke datum de verbouwactiviteiten onder de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) vallen. REACTIE VNG ‘Geen enkele vorm van fasering is passend voor alle gemeenten. Daarnaast blijkt dat het merendeel van de gemeenten tegen het opknippen van gevolgklasse 1 bouwwerken is’, aldus een reactie van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Om vanuit de VNG een gewogen beeld te hebben op de consequenties van de verschillende faseringsmogelijkheden wordt een klankbordgroep geraadpleegd. Mede op basis daarvan voeren de VNG en andere betrokken partijen gesprekken met het ministerie van BZK, zoals over de voorgenomen fasering van het opknippen voor de gevolgklasse 1 bouwwerken in verbouw- en nieuwbouwactiviteiten. VERZWARING IMPLEMENTATIEPROCES De meerderheid van gemeenten ziet volgens VNG het opknippen als een verzwaring van het implementatieproces. Er zijn namelijk ingrijpende aanpassingen voor nodig; processen en systemen moeten worden aangepast, nieuwe capaciteitsinschattingen moeten worden gemaakt en het legesbeleid moet worden herzien. Deze argumenten pleiten volgens VNG voor een integrale invoering van gevolgklasse 1 per 1 januari 2024. Wel of geen uitstel? Kijk op www.stichtingibk.nl voor de laatste info. Op moment dat je dit leest is namelijk bekend of er wel of niet uitstel komt voor verbouwactiviteiten. Frank de Groot Hoofdredacteur BouwTotaal  frank@handelsuitgaven.nl VERSCHIL IN WINSTMARGES Maurice van Sante ING Research  maurice.van.sante@ing.com De winstcijfers van bouwbedrijven in de B&U sector zijn de afgelopen jaren flink gestegen. Meer vraag naar nieuwbouw, verbouw en renovatie van woningen en bedrijfsgebouwen en dit in combinatie met efficiënter werken (door digitalisatie en industrialisatie) zorgden ervoor dat bedrijven hun marges konden verhogen. In de infrasectorsector waren de marges 10 jaar geleden echter al lager en zijn ook laag gebleven. WE ZIEN DRIE BELANGRIJKE REDENEN VOOR DEZE VERSCHILLEN IN WINSTMARGES: 1. Vooral grote infrabedrijven hebben de afgelopen jaren verliezen geleden op grote risicovolle projecten waar de kosten uit de hand liepen. Dit heeft een aanzienlijke impact gehad op het totale rendement van de gehele infrasector. 2. Ten opzichte van de B&U sector is het aantal opdrachtgevers beperkt in de infrasector. Het zijn vooral gemeenten, waterschappen en Rijkswaterstaat. Hierdoor hebben zij ‘buying power’ waardoor de winsten bij infrabedrijven lager zijn. Door de gedaalde afnemende volumes in de infrasector is de concurrentie ook verder opgelopen en staan de prijzen en marges onder druk. 3. Infrabedrijven hebben over het algemeen meer machines tot hun beschikking dan B&U bedrijven. Het maakt infrabedrijven kapitaalintensiever en drijft ook de vaste kosten op. De variabele kosten zijn daardoor relatief lager dan bij B&U bedrijven. Dit brengt extra risico’s met zich mee als het orderboek niet goed gevuld is. Vaste kosten lopen dan namelijk wel door als er (even) geen werk is. Het aannemen van opdrachten onder de kostprijs (prijsduiken) bij gebrek aan winstgevende opdrachten om zo in ieder geval een deel van de vaste kosten goed te kunnen BOUWMONITOR B&U maken, gebeurt hierdoor eerder in de infrasector. Zo wil men ‘werk kopen’ en dat gaat in de infra dan ten laste van de winstmarges. Oneindig mooi metaal in Façades 2023 ‘Oneindig mooi metaal’ staat er op de cover van het boek Façades 2023. De vijftiende editie van de jaarlijkse uitgave van de VMRG, de brancheorganisatie voor metalen gevelbouw, is verschenen. ‘Mooi’ verwijst naar de prachtige gevels van recent opgeleverde gebouwen die in het boek te zien zijn. ‘Oneindig’ staat voor het metaal. Na de lange levensduur kunnen de gevelmaterialen aluminium en staal voor 100% oneindig gerecycled worden. Dit levert een enorme energiebesparing op en het materiaal behoudt haar kwaliteit. Metaal blijft dus oneindig mooi. Frederik Vermeesch, creatief directeur bij Rijnboutt, mocht het allereerste exemplaar van het boek in ontvangst nemen uit handen van Henk Zoontjens, directeur bij de VMRG. Quartz, één van de twee woongebouwen van Q Residences in Amsterdam Buitenveldert, is te bewonderen op de cover van Façades 2023. Rijnboutt vervulde de rol van co-architect bij de realisatie van dit prestigieuze project. Dit in samenwerking met het Amerikaanse architectenbureau Studio Gang, dat verantwoordelijk is voor het ontwerp. Vermeesch: “Wij delen het hoge ambitieniveau van Kroonenberg Groep, de opdrachtgever van dit project. De hoge kwaliteit komt tot uiting in zowel de technische detaillering en uitvoering als in de toegepaste, hoogwaardige materialen en producten.” KWALITEITSGEVELS Façades 2023 bestaat uit 224 pagina’s met uiteenlopende gevelbouwprojecten waar VMRG bedrijven bij betrokken zijn geweest. Het boek is ingedeeld in utiliteitsbouw-, woningbouw- renovatie- en transformatie-, en zonweringsprojecten. Bij elk project staat aangegeven of het project onder het VMRG Keurmerk gerealiseerd is. Alle bedrijven met dit keurmerk leveren gegarandeerde kwaliteit op het gebied van gevels. Zij worden hierop regelmatig gekeurd, zowel in de fabriek als op de bouwplaats. De Europese aanbestedingsrichtlijnen bieden ruimte om het VMRG Keurmerk voor te schrijven in een bestek. Elk bedrijf met het VMRG Keurmerk krijgt, nadat de keuringen positief verlopen zijn, jaarlijks een VMRG Keurmerk certificaat uitgereikt, zodat een opdrachtgever er zeker van is dat het bedrijf voldoet aan de hoge standaard van de VMRG Kwaliteitseisen en Adviezen. ONEINDIG MOOI METAAL Tussen de verschillende categorieën projecten is in het boek een aantal artikelen opgenomen. Hierin staat ‘oneindig mooi metaal’ centraal. Zo ziet VMRG directeur Henk Zoontjens in een interview ‘vormvrijheid’ als belangrijkste voordeel van metaal. Ook wordt aluminium op bijzondere wijze in de spotlights gezet en uiteengezet wordt hoe de plannen voor een Circulaire Geveleconomie, een initiatief van de VMRG, uitgerold kunnen worden. ONLINE VERSIE Het boek is ook online te bekijken op https:// digitaalpubliceren.com/facades2023/. In de online versie staan per project links naar meer informatie over het project en over het bedrijf dat bij dit project betrokken was. De website van de VMRG (https://vmrg. nl/) biedt op de homepage een aanmeldmogelijkheid voor de Inspiratienieuwsbrief om maandelijks op de hoogte te blijven van interessante projecten.  Cover van Façades 2023.  Frederik Vermeesch (links), creatief directeur bij Rijnboutt, ontvangt eerste exemplaar van Façades 2023 uit handen van Henk Zoontjens, directeur VMRG

PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 10 SNEL GEBOUWD Industrieel bouwen: veel voordelen, maar beperkt toepasbaar Snel gebouwd De kracht van prefab Met industrieel bouwen kunnen woningen sneller en goedkoper worden gebouwd. Op de arbeidskosten kan tot 35% worden bespaard. Maar er blijken ook struikelblokken te zijn. Zo staan daar hogere kapitaalkosten van de fabriekshal en machines tegenover. Ook is er geen besparing op grondkosten. Slechts in 15 procent van de nieuwbouwprojecten zijn er voordelen voor deze methode ten opzichte van normale bouw. Vooral bij kleinere projecten en bij hoogbouw met meer dan vijf woonlagen is prefabbouw moeilijk toe te passen. Dit concludeert het EIB in de recent verschenen studie ‘Industrieel bouwen en de bouwarbeidsmarkt’. Prefabricage is een onlosmakelijk onderdeel geworden van het reguliere bouwproces. De laatste jaren zien we zelfs complete ‘woningfabrieken’ ontstaan. Hierin worden prefab gevel-, dak-, vloer- en wandelementen en zelfs installatiemodules volledig geprefabriceerd in een geconditioneerde omgeving. Vervolgens worden de elementen op de bouwplaats geassembleerd. Deze elementaire vorm van industrieel bouwen wordt vooral toegepast bij de bouw van reguliere nieuwbouwwoningen. Hiernaast bestaat er ook een modulaire vorm van industrieel bouwen, waarin een module zowel een deel van de vloer, wanden en het plafond of het dak bevat. Deze vorm wordt vooral toegepast op tijdelijke (verplaatsbare) woningen. De mate van industrialisering verschilt dus in de praktijk. Het betreft een glijdende schaal tussen overwegend handwerk door vaklieden (semi-industrieel) en een vrijwel volledig geautomatiseerd proces (industrieel). Hierbij is het handwerk overgenomen door machines en de inzet van arbeidskrachten is verschoven van vaklieden naar operators. VOORDELEN VAN INDUSTRIEEL BOUWEN De belangrijkste voordelen van industrieel bouwen zijn de snellere bouwtijd op de locatie en lagere arbeidskosten. De bouwtijd kan met ongeveer een jaar worden bekort. De tijdsbesparing op het gehele plan- en bouwproces is volgens het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) echter relatief beperkt, omdat die wel tot tien jaar in beslag kan nemen. Bij een volledig industrieel bouwproces kunnen zowel de ontwerpkosten als arbeidsuren in het productieproces omlaag, waarmee tot 35% van de arbeidsinzet van een traditioneel gebouwde woning kan worden bespaard. stellen vaak hogere eisen aan het ontwerp. Bij buitenstedelijke projecten en projecten in opdracht van corporaties zijn de mogelijkheden groter dan voor binnenstedelijke projecten en woningen in opdracht van de markt. Het potentieel bedraagt naar schatting 15% van het totaal aantal te bouwen reguliere woningen. Momenteel worden naar schatting 2.000 reguliere woningen industrieel gebouwd. MOGELIJKHEDEN TIJDELIJKE WONINGEN? Industrieel bouwen leent zich goed voor toepassing van tijdelijke woningen, concludeert het EIB in de studie. Deze woningen moeten verplaatsbaar zijn, waarvoor modulaire industriële bouw zich goed leent. De toepassing wordt niet begrensd door de ontwerpmogelijkheden, maar door het aanbod van locaties die gemeenten hiervoor aanwijzen. Momenteel worden naar schatting 2.500 tijdelijke woningen industrieel gemaakt. Als het aanbod kan worden verhoogd, dan zal dit een stimulans voor de industriële bouw vormen. Veel van deze woningen worden semi-industrieel gebouwd. GEVOLGEN VOOR BOUWARBEIDSMARKT? Met industriële bouw kunnen besparingen op de arbeidskosten tot 35% worden gerealiseerd. Vanwege de beperkte toepasbaarheid bij de bouw van reguliere woningen zijn de gevolgen voor het totale arbeidsvolume in de bouw ook beperkt. De totale arbeidsinzet bij de nieuwbouw van woningen vermindert hierdoor met 5%. Bij een nieuwbouwproductie van 80.000 op jaarbasis gaat het om een vermindering van het arbeidsvolume van 5.500 voltijdbanen. Bij semi-industriële bouw worden de handelingen hoofdzakelijk door vaklieden (vaak timmerlieden en afbouwers) uitgevoerd. De geconditioneerde omgeving biedt voor vaklieden met fysieke klachten betere arbeidsomstandigheden dan op de bouwplaats. Bij volledige industriële bouw worden de handelingen voornamelijk uitgevoerd door operators die hiervoor geen bouwopleiding nodig hebben. WAT VINDT U? Volgens de studie van het EIB zijn de mogelijkheden van industrieel bouwen beperkter dan we vaak denken. Slechts in 15 procent van de nieuwbouwprojecten zijn er voordelen voor deze methode ten opzichte van normale bouw. Oorzaken zijn de beperkte ontwerpmogelijkheden, hogere kapitaalkosten van de fabriekshal en machines, geen besparing op grondkosten en gebrek aan locaties. Daarnaast staat de besparing op de bouwtijd in schril contrast met de tijdsbesparing op het gehele plan- en bouwproces, dat wel tien jaar in beslag kan nemen. Heeft industrieel bouwen de toekomst in Nederland en hoe kunnen we de condities voor industrieel bouwen verbeteren? Wat zijn uw ervaringen? Mail uw visie naar hoofdredacteur Frank de Groot: frank@handelsuitgaven.nl. Maar daar staan hogere kapitaalkosten van de fabriekshal en machines tegenover. Ook is er geen besparing op grondkosten. Op de totale kosten ontstaat zo een besparing van maximaal 8%. HELFT WONINGBOUW BUITEN BEREIK Vooral bij kleine projecten tot 20 woningen en bij hoogbouw (meer dan vijf woonlagen) laat industrieel bouwen zich technisch of financieel niet goed toepassen. Hiermee blijft de helft van de nieuwbouwwoningen al buiten bereik. Industrieel bouwen werkt verder met een beperkte set aan ontwerpmogelijkheden. De woonvoorkeuren van toekomstige bewoners of de stedenbouwkundige eisen  Woningmodule bij GeWOONhout in Wehl. Foto: Frank de Groot. Industrieel bouwen en de bouwarbeidsmarkt Bouwarbeidsmarkt overige bouwkosten totale kosten -35% -8% grondkosten 0% arbeidskosten Goedkoper LEES DE VOLLEDIGE PUBLICATIE OP EIB.NL/PUBLICATIES 'INDUSTRIEEL BOUWEN EN DE BOUWARBEIDSMARKT' Een belangrijk voordeel van industrieel bouwen is dat het vaak goedkoper is, omdat op de arbeidsinzet (-35%) bij ontwerp en bouw kan worden bespaard. Hiertegenover staan vooral hogere kapitaallasten (+7%). Op de totale kosten (incl. grond) is de totale besparing maximaal 8%. Sneller Daarnaast kan een industriële woning sneller worden gerealiseerd. De bouwtijd van een industriële woning kan met een jaar worden bekort. Deze tijdsbesparing op het gehele plan- en bouwproces die tot tien jaar in beslag kan nemen is relatief beperkt. Beperkt toepasbaar Voor kleine projecten tot 20 woningen en bij hoogbouw (meer dan vijf woonlagen) laat industrieel bouwen zich technisch of financieel niet goed toepassen. Hiermee blijft de helft van de nieuwbouwwoningen al buiten bereik. Bij 34% van de woningen kan industriële woningbouw niet aan de kwaliteitseisen voldoen. Het potentieel bedraagt daarom naar schatting 15% van het totaal aantal te bouwen reguliere woningen. Met industriële bouw kunnen besparingen op de arbeidskosten tot 35% worden gerealiseerd. De totale arbeidsinzet bij de nieuwbouw van woningen vermindert hierdoor met 5%. Bij een nieuwbouwproductie van 80.000 op jaarbasis gaat het om een vermindering van het arbeidsvolume van 5.500 voltijdbanen. De geconditioneerde omgeving in de fabriek biedt voor vaklieden met fysieke klachten betere arbeidsomstandigheden dan op de bouwplaats. Bij volledige industriële bouw worden de handelingen voornamelijk uitgevoerd door operators die hiervoor geen bouwopleiding nodig hebben. Het potentieel van industrieel bouwen en de gevolgen voor de bouwarbeidsmarkt +7% planvorming bouwtijd Potentieel (% van alle nieuwbouwwoningen)

11 NUMMER 6 / JUNI 2023 ACTUEEL COLUMN JOHAN OLTVOORT Flex, duurzaam, circulair, energieneutraal, tijdelijk en betaalbaar bouwen. En zo zijn er nog wel meer mooie woorden te bedenken. Allemaal bedacht om Nederland uit de woningnood te helpen. In 2017 was er nog sprake van dat de Achterhoek, Friesland, Groningen, Zeeland en Limburg krimpregio’s zouden zijn, inmiddels wordt daarover anders gedacht. In vijf jaar is er veel gebeurd. Er moeten nu 100.000 woningen per jaar worden gebouwd. Er zijn woningfabrieken gebouwd en alles moet snel. Heel snel. Er is ook heel veel gepraat. Eind mei gaf de minister aan dat de doelstellingen voor 2023 en 2024 niet gehaald gaan worden. De reden ligt buiten de beleidsmakers. De rente is onder meer gestegen. Die is weliswaar nog erg laag in vergelijking met 20 jaar geleden, maar iedereen rekende zich rijk en nu kan er niets meer. De gestegen bouwkosten, schaarste aan materialen en de oorlog in Oekraïne zorgen er voor dat maar de helft van de geplande woningen gebouwd kan worden en dat er woningen opgeslagen worden in loodsen. Wat is er toch aan de hand? De vraag is er wel, maar met korte termijn denken komen we niet verder. TERUG NAAR BASIS Even terug naar de basis, het fundament van bouwen. Kijk eerst goed naar de vraag. Bouwen we voor mensen die hier tijdelijk zijn? Is dat niet het geval dan is een tijdelijke woning ook maar een tijdelijke oplossing. Jonge stellen die samen een toekomst willen opbouwen, is daar een studio geschikt voor? Als er gezinsuitbreiding komt is er ook meer ruimte nodig. Ouderen hebben weer een andere vraag en hetzelfde geldt voor mensen die graag bij elkaar in een hofje wonen of mensen die graag op zichzelf zijn. Willen we bouwen betaalbaar houden dan moeten we heel goed overwegen of we wel tijdelijk moeten bouwen? Wat is de restwaarde van een flex woning na 10 jaar? Staat Marktplaats dan vol met units die men gratis mag afhalen? Hoeveel kapitaal wordt er vernietigd? Kies voor leiderschap, bouw degelijke, energiezuinige woningen, op maat, die een lange levensduur hebben. Hierdoor wordt ook de huurprijs positief beïnvloedt. Vraag een gemiddelde aannemer hoe we goedkoper kunnen bouwen, hij geeft een duidelijk antwoord. Minder bureaucratie, minder regels, minder franje, zorgen voor efficiëntie door samen te werken met prefab leveranciers. Grondprijzen die redelijk zijn. Kortom, handen uit de mouwen en beide benen op de grond met een blik op de langere termijn. En bouwen weer aantrekkelijk maken voor de beleggers. Zo komen we er samen wel uit. Johan Oltvoort Directeur Olbecon en Olcas Hoe komen we uit de woningnood? Nieuwe Column Johan Oltvoort geeft maandelijks in BouwTotaal zijn visie op de rol van prefab in de bouw. ‘Kringloopwand’: herbruikbare spouwmuur gebouwen met een Lifecycle Paspoort. Concular is ook het bedrijf achter restado.de, dat al acht jaar Europa’s grootste digitale marktplaats voor geoogste bouwmaterialen is. BUITENSPOUWBLAD In het buitenspouwblad combineert de kringloopwand de circulaire UpcyclingBrand sorteringen van Hagemeister en het droogstapelsysteem van drystack. Aan de basis van de circulaire UpcyclingBrand-sorteringen staan drie restgrondstofstromen uit de eigen productie van Hagemeister. Dat restmateriEen volledig circulair ruwbouw-alternatief, dat is de ‘kringloopwand’ die baksteenproducent Hagemeister ontwikkelde, samen met TRIQBRIQ, Concular en drystack. De kringloopwand is een volledig herbruikbare dragende spouwmuurconstructie. Alle onderdelen van de circulaire constructie zijn modulair, droog gemonteerd en demontabel.   Foto: Lioba Schneider. modulaire C2C BRIQ’s. Deze zijn vervaardigd uit teruggewonnen hout van Concular, dat door een robotgestuurde productie-installatie wordt omgezet in gestandaardiseerde bouwstenen. Die worden op de bouwplaats gestapeld en met beukenhouten deuvels verbonden, dus zonder milieubelastende bevestigingen. Per vierkante meter slaat de circulaire achterwand circa 200 kg CO2 op, die anders bij de verbranding van het hout zou vrijkomen. Concular is als marktleider voor materiaalpaspoorten en hergebruik van materialen bij de kringloopwand betrokken. De software van het bedrijf digitaliseert materialen in aal wordt geupcycled tot nieuwe bakstenen. De producten worden samengesteld uit ongebakken grondstof die overblijft bij de overgang in de productie van opeenvolgende Hagemeistersorteringen en uit keramische grondstof die het bedrijf onttrekt aan de filters van de eigen waterrecyclinginstallaties. Daarnaast worden gebakken baksteenresten fijngemalen en als bestanddeel aan UpcyclingBrand toegevoegd. Drystack maakt geen gebruik van mortel, maar fixeert bakstenen met herbruikbare kunststof strips met noppen. Die noppen vallen in gaten aan de boven- en onderkant van de gestapelde stenen. Vervolgens wordt met een speciaal voegpistool afgevoegd met een dunne laag voegmortel. Het buitenblad is even eenvoudig, schoon en snel te verwerken als het binnenblad, zonder droogtijden, vervuiling door mortel en dergelijke. Drystack maakt een volledig hergebruik van de baksteengevel mogelijk, zodat de UpcyclingBrand bakstenen van Hagemeister een-op-een kunnen worden toegepast in een volgend bouwproject. Bijkomend voordeel: het systeem biedt opdrachtgevers en ontwerpers veel vormvrijheid bij het ontwerpen van baksteengevels. Hagemeister en partners introduceerden de kringloopwand op de BAU-beurs in München, waar het systeem de Innovatieprijs voor duurzaam bouwen won van BAU en vaktijdschrift AIT. De kringloopwand bestaat uit stapelbare houten BRIQ’s voor het binnenspouwblad. Het buitenblad bestaat uit een droog metselwerksysteem met circulaire bakstenen. De spouwmuurisolatie is vrij te kiezen, maar het ligt voor de hand een eveneens circulair isolatiemateriaal toe te passen. BINNENSPOUWBLAD De gepatenteerde dragende massief houten constructie als binnenblad is opgebouwd uit

› Gebaseerd op DIN 3113, ISO 3318 › Recht model › Ratelmechanisme met 72 tanden › In houder R69003061 COMBIDOPSLEUTELSET 1/2“ AUTO-UNIVERSEEL 61-delig › Tbv handbediende schroefverbindingen › Kunststof koffer in GEDORE red design GEDOREGroup GEDORE Group gedore_red GEDOREred IMPULSE23 GEDOREGroup GEDORE Group gedore_red GEDOREred IMPULSE23 €112,- R0710 5012 RINGRATELSTEEKSLEUTELSET metrisch, 12-delig 3300850 › Tbv handbediende schroefverbindingen › Kunststof koffer in GEDORE red design R69003069 DOPSLEUTELSET 1/2“ SERVICE 69-delig GEDOREGroup GEDORE Group gedore_red GEDOREred 23 €131,- €178,- Prijzen zijn exclusief BTW. Goedgekeurd voor metselwerk, massieve kalkzandsteen, geperforeerde kalkzandsteen en lichtgewicht beton. Grootste goedgekeurde assortiment ETA optie 1 (inclusief seismische lasten) van 6 mm – 20 mm. Goedgekeurd voor brandbelasting in metselwerk, met algemene type goedkeuring (aBG) heco-schrauben.nl MULTI-MONTI®-plus: veiligheid dankzij ervaring en kwaliteit HET ORIGINEEL: MULTI-MONTI SCHROEFANKERS

13 NUMMER 6 / JUNI 2023 ONDERNEMER Snel verdiend Fiscaliteit & subsidie Ondernemerstips TEK, FOR en meer 1. TEK-VOORSCHOT AANVRAGEN Op 21 maart 2023 was het dan eindelijk zover: de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) opende het aanvraagloket voor de Tegemoetkoming energiekosten (TEK). U kunt de TEK aanvragen voor de periode 1 november 2022 tot en met 31 december 2023. De Europese Commissie heeft inmiddels goedkeuring verleend voor deze tegemoetkoming, waardoor de RVO ook tot uitbetaling kan overgaan. Het aanvraagloket sluit op 2 oktober 2023 om 17:00 uur. Hebt u een mkb-bedrijf waarvan de energiekosten minimaal 7% van uw omzet in 2022 bedragen (de energie-intensiteitseis)? Dan komt u voor de TEK in aanmerking. U krijgt eerst een voorschot. Pas in 2024 kan worden berekend wat uw definitieve tegemoetkoming moet zijn. Dan zijn alle daarvoor benodigde gegevens bekend. Ieder mkb-bedrijf dat de TEK tijdig aanvraagt en aan de voorwaarden voldoet, heeft recht op de tegemoetkoming. Sinds de bekendmaking eind vorig jaar is de TEK wel op enkele punten gewijzigd. Wijzigingen Het voorschotpercentage van de maximale vergoeding is verlaagd naar uiteindelijk 35%. Aanvankelijk werd het percentage verlaagd van 60% naar 50%. Maar het Centraal Planbureau schat in dat de energieprijzen verder gaan dalen. Door het voorschotpercentage verder te verlagen wordt het risico op achteraf terugbetalen zo klein mogelijk gehouden. Daarnaast zijn de definitieve modelprijzen vastgesteld. Voor 2022 op € 2,41 per m3 gas en op € 0,59 per kWh elektriciteit en voor 2023 op € 3,19 per m³ gas en op € 0,95 per kWh voor elektriciteit. De RVO berekent hiermee of u voldoet aan de energie-intensiteitseis. De TEK bedraagt maximaal 50% van het verschil tussen de drempelprijs en de modelprijs. De drempelprijs bedraagt € 1,19 per m³ gas en € 0,35 per kWh elektriciteit. Tip Wilt u weten of u voor de TEK-regeling in aanmerking komt? Controleer dan eerst aan de hand van de rekenvoorbeelden op de site van de RVO of u aan de energie-intensiteitseis voldoet. Kijk op: www.rvo.nl/subsidies-financiering/tek/tek-regeling. 2 TIJDIG FOR OF STAKINGSWINST OMZETTEN VOOR PREMIEAFTREK IN 2022 Tot en met 2022 kon u pensioen opbouwen in de fiscale oudedagsreserve (FOR). Heeft u een FOR opgebouwd, dan mag u die nog volgens de oude regels omzetten in een lijfrente. Wilt u uw oudedagsreserve omzetten in een lijfrente bij een bank of verzekeraar en de lijfrentepremie nog in de IB-aangifte 2022 in aftrek brengen? Zorg er dan voor dat u de premie op tijd betaalt. De lijfrentepremie is nog aftrekbaar in 2022 als u de premie uiterlijk vóór 1 juli 2023 hebt betaald. Stakingslijfrente Hebt u uw onderneming in 2022 gestaakt en wilt u in dat jaar de stakingslijfrentepremieaftrek claimen? Zorg er dan voor dat u de premie uiterlijk vóór 1 juli 2023 hebt betaald. U mag de stakingslijfrentepremie dan in mindering brengen op het inkomen in het stakingsjaar. De aftrek is wel gemaximeerd. De hoogte hangt onder meer af van uw leeftijd op het stakingsmoment, de mate van eventuele arbeidsongeschiktheid en van de ingangsdatum van de lijfrente-uitkeringen. 3. SUBSIDIEREGELING VERDUURZAMING MKB HEROPEND Wilt u uw bedrijf verduurzamen, maar hebt u geen tijd om u daarin te verdiepen? Sinds 1 april 2023 kunt u onder voorwaarden weer subsidie krijgen voor het laten opstellen van een energieadvies op maat en voor de ondersteuning bij de uitvoering van dat advies. Deze Subsidieregeling Verduurzaming MKB (SVM, www.rvo.nl/subsidies-financiering/ svm) werd vorig jaar stopgezet wegens oneigenlijk gebruik, maar is nu weer opengesteld in aangescherpte vorm. De externe energieadviseur zoekt voor u uit hoe u het beste energie kunt besparen. Enerzijds door maatregelen om de CO 2-uitstoot van uw bedrijfspand te beperken, zoals isolatie of HR++-glas, zonnepanelen of LED-verlichting en anderzijds door energiebesparende maatregelen in uw bedrijfsvoering. Denk aan koeling, keuken- en ICT-apparatuur en elektrische bedrijfswagens. Voor het verduurzamingsadvies krijgt u minimaal € 400,- en maximaal € 750,- subsidie. Daarnaast kunt u subsidie krijgen voor ondersteuning bij de uitvoering van de maatregelen, bijvoorbeeld voor het inschakelen van een accountant of projectleider die het inkooptraject en de financiering regelt. Het maximale subsidiebedrag voor het advies en de ondersteuning bedraagt € 2.500,-. De subsidie is specifiek bedoeld voor de mkb-ondernemer. U kunt de subsidie bij de RVO aanvragen tot 30 september 2023, 17:00 uur. De subsidies worden verstrekt op volgorde van binnenkomst. Dus wacht niet te lang met uw aanvraag, want op is op. Let op U krijgt deze subsidie alleen voor het advies op maat en de ondersteuning bij de uitvoering ervan. Voor de benodigde investeringen, bijvoorbeeld de aanschaf- of installatiekosten, kunt u mogelijk gebruikmaken van andere subsidies of regelingen. Denk aan de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE, www.rvo.nl/subsidies-financiering/isde/zakelijke-gebruikers) of de Energie-investeringsaftrek (EIA, www. rvo.nl/subsidies-financiering/eia/ondernemers). 4. STUDENTEN- EN SCHOLIERENREGELING: UITKOMST BIJ VAKANTIEKRACHTEN Maakt u deze zomer gebruik van vakantiekrachten? Bijvoorbeeld omdat uw vaste personeel met vakantie gaat of omdat u juist in de zomer een seizoenpiek heeft en extra personeel moet inzetten om het werk gedaan te krijgen? Maak dan gebruik van de fiscaal aantrekkelijke studenten- en scholierenregeling. Daarbij mag u de kwartaaltabel toepassen, ook al is het werkelijke loontijdvak anders. In deze tabel is meer loonheffingskorting verwerkt dan in andere tijdvaktabellen, waardoor de student meer nettoloon overhoudt. Het loon van drie maanden wordt bij elkaar opgeteld en de loonbelasting/ premies volksverzekeringen (loonheffing) worden per kwartaal berekend. Ook voor de premies werknemersverzekeringen en de bijdrage Zorgverzekeringswet (Zvw) past u het kwartaaltijdvak en de kwartaaltabel toe. Een ander voordeel voor de student is dat hij/zij niet hoeft te wachten tot het volgende kalenderjaar om de te veel betaalde loonbelasting via de IB-aangifte terug te vragen. Schriftelijk verzoek U komt voor toepassing van de studenten- en scholierenregeling in aanmerking als u hiertoe een schriftelijk, gedagtekend en ondertekend verzoek van de student heeft. Daarin moeten de volgende gegevens zijn opgenomen, die u in uw loonadministratie moet bewaren: • naam, geboortedatum, BSN-nummer, adres en woonplaats van de student of scholier; • correspondentienummer van de studiefinanciering (of tegemoetkoming studiekosten) of het registratienummer van de kinderbijslag; • ingangsdatum van de regeling; • als u een buitenlandse student of scholier in dienst neemt, gelden aanvullende eisen. In deze ondernemerstips aandacht voor aanvragen Tegemoetkoming energiekosten (TEK) -voorschot en het tijdig omzetten van FOR of stakingswinst voor premieaftrek in 2022. Ook komt de heropening van de subsidieregeling verduurzaming mkb aan bod, alsmede de studenten- en scholierenregeling: een uitkomst bij vakantiekrachten. John A.W.J.M. Brands MBA Directeur Kubus Onderneming Support Kubus Administratieve Dienstverlening en Accountancy  john.brands@kubus.nl www.kubus.nl  Hebt u een mkb-bedrijf waarvan de energiekosten minimaal 7% van uw omzet in 2022 bedragen? Dan komt u in aanmerking voor Tegemoetkoming energiekosten (TEK) voor de periode 1 november 2022 tot en met 31 december 2023. Foto: Frank de Groot.

Made with FlippingBook

RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=