BouwTotaal 10 - 2023

Bouwplaats beperkt geschikt voor robotisering Pag. 16 BEZOEK OOK DE WEBSITE WWW.BOUWTOTAAL.NL NUMMER 10 | JAARGANG 20 | OKTOBER 2023 AFBOUW STUCWERK Kun je tegelen op stucwerk? 49 BOUWPLAATS Exoskeletten verlichten bovenhands werk 18 BOUWFOUTEN Gevels lijken op maanlandschap 45 THEMA BOUWPLAATS PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND BOUWTOTAAL Balkdragers Kolomvoeten Hoekijzers Houtskeletbouw Verborgen verbinders www.balkdragers.com Compleet assortiment houtverbinders (Vellingkant)-lijmblokken Metselblokken Gevelstenen Profielstenen Splitstenen BIA-ECO blokken BIA LockBlock zie www.bia-beton.nl TEL.: 024 - 648 84 84 TOTAALLEVERANCIER ALUMINIUM BOUWPRODUCTEN www.roval.nl

Broek met kniezakken 22279-605 Nu verkrijgbaar bij de MASCOT® CUSTOMIZED Preferred Partners. Lees meer op www.mascot.nl/nl/customized-workwear SLIJTVASTE KNIEZAKKEN E X T R A VENTILATIE SPIJKERZAKKEN SPECIAAL VOOR U W V A K Nog LICHTER, nog STERKER en nog meer STRETCH.

3 NUMMER 10 / OKTOBER 2023 ACTUEEL Robotisering Zien we over tien jaar allemaal zwaaiende robotarmen en robotportalen op de bouwplaats? Als ik de deskundigen mag geloven zal het zo’n vaart niet lopen. Een robot is op zijn best in een geconditioneerde omgeving. Een stevige vloer en beschermd tegen weer en wind. Dus op zijn best bouw je een mini-fabriek op de bouwplaats, zoals ze dat ook bij grote infrastructurele werken doen. Dan maken ze bijvoorbeeld prefab betonnen tunnelmoten aan wal en zinken die daarna af in het water. Voor deze uitgave van BouwTotaal had ik onder meer een gesprek met ABB Robotics dat wereldwijd robotarmen levert. In Nederland zie je in de prefab industrie in de bouw vaak robotarmen van ABB. Denk aan betonprinters of metselrobots. “Robotisering in de bouw was tien jaar geleden nog pionieren. Maar inmiddels hebben we een enorme woningbouwopgave, zijn de bouwkosten fors gestegen, komen we vakmensen te kort, is er een klimaatopgave en is er veel aandacht voor arbeidsomstandigheden. De bouwsector staat daardoor momenteel veel meer open voor robotisering”, aldus Martin van der Have, Sales & Marketing Manager van ABB Robotics Benelux. Goed nieuws dus voor de werkgelegenheid op de bouwplaats, maar aan de andere kant komen we wel vakmensen te kort. Toch lijkt me de robotisering van de prefab industrie aantrekkelijk voor jongeren. Digitalisering en innovatieve technieken doen steeds meer hun intrede in de bouw. En dan mag je ook nog steeds vaker in geconditioneerde omstandigheden werken. Bouwen is een prachtig vak, maar de jongere generatie associeert de bouwsector helaas met zwaar en vies werk. Jammer, want de bouwsector wordt steeds meer industrieel, ook op de bouwplaats zelf. Wil ik toch ook nog wijzen op de opkomst van exoskeletten voor vakmensen die veel bovenhoofds moeten werken in de afbouwsector. Denk aan stucadoors, schilders of plafond- en wandmonteurs. Als afbouwer sta je veelal niet in regen en wind te werken, maar de hele dag boven je hoofd werken is erg zwaar. Ook daar is dus nu een oplossing voor: werken met een exoskelet. En zo wordt de bouw steeds aantrekkelijker! Ing. Frank de Groot Hoofdredacteur BouwTotaal INHOUD COLUMN ING. FRANK DE GROOT 18 advertenties 46 05 Actueel Groen dak: winst voor klimaat en bewoner 06 Actueel Wijzigingen Bbl vanaf 2024 07 Actueel In de Spotlight 09 Actueel Den Haag Update en Bouwmonitor 11 Snel verdiend Uit de miljoenennota 12 Snel Gebouwd Bekistingsoplossing voor snel optoppen 13 Column Snel gebouwd Bouwplaats, logistiek en monocultuur Thema BOUWPLAATS en LOGISTIEK 15 BOUWPLAATS Fabriekswoningen: geen eenheidsworst? 16 BOUWPLAATS Bouwplaats beperkt geschikt voor robotisering 18 BOUWPLAATS Exoskeletten verlichten bovenhands werk 21 BOUWPLAATS Inzameling steigernetten 23 BOUWPLAATS Kosteloos en waardevol 25 BOUWPLAATS Exoskelet Festool getest 27 BOUWPLAATS EXO-S exoskelet Hilti 28 BOUWPLAATS ESM silo communiceert actuele inhoud 33 BOUWPLAATS Productnieuws 35 BOUWPLAATS Bouwkosten; aanbrengen gevelsteiger EN VERDER 37 Lezerstest Veel draagcomfort en goede demping 39 ARBO Exoskelet ondersteunt zonder beperkingen 41 Innovatie & Inspiratie Bouwhelden: Werkvoorbereider Brian AFBOUW THEMA STUCWERK 45 Bouwfouten Stucwerk Gevels lijken op maandlandschap 46 Thema Stucwerk Lichtgewicht mortel en pleisterplaat 47 Praktijkoplossingen Stucwerk Loslatend stucwerk 49 Afbouwtips Stucwerk Kun je tegelen op stucwerk? 50 Afbouw Nieuws 52 Productnieuws Nieuws over producten ALTIJD OP DE HOOGTE VAN HET LAATSTE BOUWNIEUWS? SCAN DE QR-CODE EN MELD U AAN VOOR ONZE GRATIS NIEUWSBRIEF!

Parket functioneert als extra buffervat bij een warmtepomp Download het baanbrekende rapport! MEER INFO? Kijk op www.parketenvloerverwarming.nl of scan de QR-code en download het onafhankelijke rapport over parket op warmtepomp Houten vloer én vloerverwarming? Bewezen combinatie! kozijnverbindingen.gb.nl Atoomweg 2 - 2421 LZ Nieuwkoop | Tel.: +31 (0)172 52 01 10 | info@gb.nl MADE IN HOLLAND De GB rekentool Reken jij al met de GB rekentool? Het maakt het bepalen van de juiste verbindingen voor kozijnen, schuifpuien en HSB wanden een stuk makkelijker. • Gebruiksvriendelijke interface • Overzichtelijk productblad • Nu met bevestigingsmiddelen De GB rekentool ook proberen? Ga naar kozijnverbindingen.gb.nl Atlas Acomfa bv | Delfweg 40 | 2211 VM Noordwijkerhout T +31 (0) 252 419 033 | www.atlasacomfa.nl Biobase polycarbonaat Een duurzaam alternatief voor de toekomst ◆ Hernieuwbare bronnen De polycarbonaat golfplaten zijn gemaakt uit hernieuwbare grondstoffen. ◆ Identieke kwaliteit Biobase polyarbonaat heeft dezelfde eigenschappen als conventioneel polycarbonaat. ◆ 100% gecertificeerd Biobase polycarbonaat producten zijn aantoonbaar toegeschreven aan hernieuwbare grondstoffen. ◆ Volledig recyclebaar Biobase polycarbonaat producten zijn 100% recyclebaar en dragen bij aan een circulaire economie. Golfplaat Biobase 177/51 is uit voorraad leverbaar.

5 NUMMER 10 / OKTOBER 2023 ACTUEEL Groen dak: winst voor klimaat en bewoner Extreme weersomstandigheden als langdurige hitte en droogte komen steeds vaker voor. Momenteel zijn Nederlandse steden niet gebouwd op de gevolgen van klimaatverandering. De vele gebouwen, wegen en stenen houden namelijk warmte vast waardoor de hitte in de stad blijft hangen. Groene daken bieden een oplossing tegen deze toenemende hittestress. Dit blijkt uit de publicatie ‘Groen dak: winst voor klimaat en bewoner’ die ABN AMRO op 27 september publiceerde. Een berekening van de bank toont aan dat een extensief groen dak in 50 jaar een netto-voordeel van € 12.100,- tot € 19.400,- oplevert. Op een warme dag kan het in de stad tot zeven graden warmer worden dan op het platteland. Dit fenomeen wordt ook wel het ‘stedelijk hitte-eilandeffect’ genoemd. Op de kaart van het stedelijk hitte-eilandeffect van de Klimaateffect Atlas gloeien alle steden rood-oranje op. Dit houdt in dat daar de gemiddelde luchttemperatuur minstens 1 graad Celsius hoger is vergeleken met omliggende landelijke gebieden. Naast het aanleggen van parken, kunnen groene platte en hellende daken een oplossing bieden tegen hittestress in de stad. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen extensieve en intensieve groene daken. Extensieve daken zijn dunne daken waar weinig onderhoud voor nodig is, zoals het sedumdak. Hierbij worden sedummatten uitgerold op een dunne onderlaag. Een kruidendak is ook extensief, maar heeft een dikkere onderlaag nodig. Intensieve groene daken zijn dikke daken waar veel beheer voor nodig is. Deze daken zijn zwaar en dragen diverse planten, struiken en zelfs bomen. Ze kennen een grotere diversiteit aan plantensoorten en geven ruimte voor recreatief gebruik omdat toegang tot dit dak, in tegenstelling tot een extensief dak, mogelijk is. De aanwezigheid van vegetatie op het dak kan leiden tot een daling van de binnentemperatuur van het gebouw tot maar liefst 4 graden Celsius dankzij het verdampen van water. Intensieve groene daken kunnen daarnaast ook bijdragen aan de isolatie van de woning door de dikke vegetatie en substraatlaag. EFFECTEN IN AMSTERDAM Steden zoals Amsterdam, waar relatief weinig groen is en het stedelijk hitte-eiland-effect hoog, kunnen daarom profiteren van groene daken. De gevoelstemperatuur op een hete zomerdag is op een aantal plekken in Amsterdam in de huidige situatie al 49 graden Celsius. Volgens de Klimaateffect Atlas zullen deze plekken zich uitbreiden en de temperaturen oplopen tot wel 53 graden Celsius (Zie Figuur 2). In de kaart over de gevoelstemperatuur is vegetatie op gebouwen en gevels niet meegenomen, echter laten de locaties van de groene daken zien dat de verkoeling in de binnenstad hoognodig is. Een hoge gevoelstemperatuur duidt op een verhoogd risico op hittestress en hittegerelateerde gezondheidsproblemen voor de inwoners. Door meer groene daken aan te leggen in de kritische gebieden zou de (toekomstige) hittestress aanzienlijk kunnen worden verlaagd. Initiatieven als het ‘Green Light District’, vanuit onder andere de Gemeente van Amsterdam en TU Delft, zijn momenteel bezig met het verduurzamen en vergroenen van de Amsterdamse binnenstad. RENDEMENT VAN HET DAK Buiten het effect van de vermindering van hittestress, kennen groene daken ook een aantal financiële voordelen. Een groen dak kan bijvoorbeeld de energieprestatie van een woning verbeteren en bijdragen aan een hoger energielabel. Met de duurzaamheidskorting van ABN AMRO kan een energielabel B of hoger leiden tot 0,10 - 0,15 procent korting op de hypotheekrente. Ook kan een groen dak veel water opvangen waardoor de kans op waterschade aan het huis wordt verkleind. Dit kan minder schadeclaims en een lagere premie voor de woonhuisverzekering opleveren. Daarbij beschermt een groen dak de dakbedekking tegen Uv-straling waardoor het dak langer meegaat. Een kosten-batenanalyse toont aan dat een extensief groen dak gedurende de verwachte levensduur van 50 jaar een netto-voordeel van 12.100 tot 19.400 euro (zie tabel) oplevert, uitgaande van een woning van 75 vierkante meter. Hierbij zijn de aanleg-, onderhoud- en vervangingskosten van het dak inbegrepen. De baten bestaan uit kostenbesparende baten, zoals energiebesparing en de verdubbelde levensduur van de dakbedekking, evenals maatschappelijke baten zoals regenwater afvoerregulatie en verbetering van de luchtkwaliteit. Het energiebesparende vermogen van het groene dak en de verdubbelde levensduur van de dakbedekking maken zo’n 50 procent uit van de totale baten. Bij een woning met zonnepanelen komt hier 324 tot 360 euro per zonnepaneel bij. Bovendien verstrekken sommige gemeentes of provincies een subsidie voor de aanlegkosten van een groen dak tot wel 40 euro per vierkante meter. De voorwaarden voor een subsidie verschillen echter per gemeente. Het waterbergend vermogen van het groene dak is voor het verstrekken van subsidies vaak een belangrijke eis.  Bloemendak Nemo Amsterdam. Foto: Koninklijke Ginkel Groep.  Figuur 1. Functies van groene daken. Bron: ABN AMRO.  Figuur 2. Gevoelstemperatuur in Amsterdam huidig en in 2050. Bron: Klimaateffect Atlas en Groene daken kaart van Gemeente Amsterdam. Dit betreft alleen de groene daken die geregistreerd zijn door de gemeente. KOSTEN Installatiekosten Eerste jaar 45 – 100 €/m2 Onderhoudskosten Jaarlijks 1 – 1,50 €/m² Vervangingskosten (90% van de installatiekosten) Periodiek (50e jaar) 40,50 - 90 €/m2 BATEN Regenwater afvoerregulatie Jaarlijks 0,31 €/m2* Energiebesparing op verwarming en koeling Jaarlijks 3,06 – 3,40 €/m²** Geluidsvermindering binnenshuis Eerste jaar 12 €/m²*** Verbetering van de luchtkwaliteit Jaarlijks 0,11 €/m² CO 2 reductie Jaarlijks 0,002 €/m² Esthetische verbetering van de waarde van het gebouw (5% waardeverbetering) Eerste jaar 150 €/m2**** Verdubbelde levensduur van de dakbedekking Periodiek (25e jaar) 40,50 – 90 €/m² Legenda: Paars, bron: The economic value of green roofs: A case study using different cost–benefit analysis approaches - ScienceDirect • * Regenwater afvoerregulatie is in geld uitgedrukt aan de hand van een gemiddeld waterbergingsvermogen van 51% met een gemiddelde jaarlijkse neerslag van 874 mm, wat 0,31 m³/m²/jaar meer bergingscapaciteit betekent dan een verhard dak. De monetaire waarde van afvalwaterzuivering is 1,01 €/m³. • ** Uitgegaan van isolatiewaarde van 8,5 kWh per m² met een energieprijs van 0,36 – 0,40 €/kWh. • *** Uitgegaan van een geluidsreductie van 5 decibel. De geluidsvermindering binnenshuis is gemonitariseerd aan de hand van de marktprijs van technische isolatie met een effect vergelijkbaar met dat van groene daken. De prijs wordt voor het eerste jaar gemeten als een vervangingswaarde voor de verbetering van de geluidsisolatie binnenshuis. • **** Gemiddelde prijs per vierkante meter in Nederland is ongeveer 3.000 €/m². AANNAMES BIJ KOSTEN-BATEN ANALYSE EXTENSIEF GROEN DAK

PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 6 Wijzigingen Besluit bouwwerken leefomgeving vanaf 2024 In het Bbl worden onder meer strengere eisen gesteld aan oplaadvoorzieningen voor elektrische voertuigen in parkeergarages. Foto: Buro JP. De afgelopen jaren zijn er diverse Staatsbladen met wijzigingen van de eerste versie van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) gepubliceerd. Inmiddels is van enkele wijzigingen de inwerkingtredingsdatum vastgesteld in Staatsblad 2023, 113. Nieman Raadgevende ingenieurs heeft de wijzigingen op een rij gezet. BRANDVEILIGHEID Er worden nieuwe bouwkundige eisen gesteld ten aanzien van liften in nieuwe woongebouwen. Het gaat alleen om liften in een (gemeenschappelijke) toegankelijkheidssector, bij kleine woongebouwen geldt dit dus niet. Het doel van deze eisen is dat liften beter worden beschermd tegen brand en rook. Hierdoor is de kans groter dat een lift bij brand door minder zelfredzamen, die niet zelf via een trap kunnen vluchten, kan worden gebruikt. • De WBDBO van een brandcompartiment naar een lift in toegankelijkheidssector in een woongebouw moet 60 minuten bedragen (artikel 4.53, lid 1, Bbl). • Voor een lift in een toegankelijkheidssector in een woongebouw is een voorportaal (extra beschermde vluchtroute) vereist waaraan geen woningtoegangen mogen grenzen (artikel 4.77a Bbl). Het Bbl stelt geen nadere eisen aan de afmetingen van dit voorportaal. Wel zal dit portaal zodanig moeten zijn dat hierin de vereiste keermogelijkheid voor rolstoelgebruikers (vlak van 1,5 m x 1,5 m) past. • De elektriciteitsvoorziening van een lift in een toegankelijkheidssector moet in een 60 minuten brandwerend afgescheiden ruimte liggen. Deze wbdbo geldt in de richting van de ruimte met de elektriciteitsvoorziening (artikel 4.218a Bbl). TOEGANKELIJKHEID De eisen aan de bereikbaarheid van gebouwen vanaf de openbare weg gaan ook gelden voor (eengezins)woningen (artikel 4.192, lid 1, Bbl). BOUW- EN SLOOPWERKZAAMHEDEN Voor bouw- en sloopwerkzaamheden moet een veiligheidsplan worden opgesteld en een veiligheidscoördinator worden aangesteld als er risico’s zijn voor de veiligheid in de omgeving van deze werkzaamheden. Door het invullen van een risicomatrix wordt duidelijk of er veiligheidsrisico’s zijn (artikelen 7.5a en 7.5b, Bbl). Meer informatie over deze wijziging vindt u in het Infoblad veiligheid en gezondheid bij bouw- en sloopwerkzaamheden van de Rijksoverheid. OPLAADVOORZIENINGEN VOOR ELEKTRISCHE VOERTUIGEN Er worden strengere eisen gesteld aan oplaadvoorzieningen voor elektrische voertuigen bij nieuwbouw (artikel 4.199, lid 2 en artikel 4.230a, Bbl) en verbouw (artikel 5.21d, Bbl): • Oplaadpunten in een parkeergarage moeten voldoen aan mode 3 of mode 4 als bedoeld in NEN 1010. In de NIPV-publicatie Brandveiligheid van parkeergarages met elektrisch aangedreven voertuigen wordt meer informatie gegeven over deze laadpalen. • Oplaadpunten in een parkeergarage moeten tegelijkertijd uitgeschakeld kunnen worden. • De oplaadpunten en uitschakelvoorziening moeten bij de toegang van de parkeergarage worden aangegeven. SPRINKLERINSTALLATIE IN PARKEERGARAGES ONDER SLAAPGEBOUWEN Parkeergarages onder gebouwen waarin wordt geslapen (woningen, kinderopvang voor kinderen < 4 jaar, celfuncties, logiesfuncties of gezondheidszorg met bedgebieden) moeten bij nieuwbouw worden voorzien van een automatische blusinstallatie (bijvoorbeeld een sprinklerinstallatie) (artikel 4.223a, Bbl). Hierop zijn enkele uitzonderingen. De eis geldt niet als de bovengelegen gebruiksfunctie een vloer van een verblijfsgebied heeft die hoger ligt dan 13 meter boven het meetniveau en voldaan wordt aan de volgende drie voorwaarden: • Ten eerste mag de parkeergarage niet groter zijn dan 1000 m². • Ten tweede moet de bovengelegen gebruiksfunctie ten minste een vluchtroute hebben waarvan de ruimte waardoor deze vluchtroute voert niet bereikbaar is vanuit de parkeergarage. Hiermee wordt beoogd dat bij brand in de parkeergarage deze vluchtroute niet wordt bedreigd door brand en rook en daarmee bruikbaar blijft voor het vluchten van de personen in de bovengelegen gebruiksfunctie naar het aansluitend terrein (het niet bereikbaar mogen zijn vanuit de parkeergarage betekent ook dat het toepassen van een brand- of rooksluis tussen de parkeergarage en de ruimte waardoor de vluchtroute voert niet is toegestaan). • Ten derde mag de parkeergarage niet zijn voorzien van een automatisch parkeersysteem. Dit omdat bij een automatisch parkeersysteem de auto’s heel dicht naast en ook boven elkaar worden geplaatst en de risico’s op een extreme en langdurige brand groter zijn dan in een normale parkeergarage. De eis van de automatische blusinstallatie geldt ook niet als de bovengelegen gebruiksfunctie geen vloer van een verblijfsgebied heeft die hoger ligt dan 13 m boven het meetniveau. Deze uitzondering geldt weer niet als: • de parkeergarage groter is dan 1000 m²; én • de bovengelegen gebruiksfunctie slechts één vluchtroute heeft waarvan de ruimte waardoor deze vluchtroute voert bereikbaar is vanuit de parkeergarage. De blusinstallatie moet worden voorzien van een geldig inspectiecertificaat op grond van het CCV-inspectieschema Brandbeveiliging. Overige latere wijzigingen: https://www. nieman.nl/nieuws/wijzigingen-besluit-bouwwerken-leefomgeving-vanaf-2024/ Rolsteigers weer onder vergrootglas Arbeidsinspectie Het is inmiddels drie jaar geleden dat de Nederlandse Arbeidsinspectie op een groot aantal bouwplaatsen het gebruik van rolsteigers inspecteerde. Waarschijnlijk is volgens de Vereniging van Steiger-, Hoogwerk- en Betonbekistingbedrijven (VSB) een nieuwe inspectieronde op handen. Het is dan ook zaak om hierop voorbereid te zijn. Dat kan door te zorgen dat uw rolsteiger compleet is en volgens de officiële opbouwmethode is opgebouwd. Met rolsteigers gebeuren nog steeds veel ongelukken. Elk jaar komen gemiddeld twee mensen om het leven door een val van een rolsteiger. Tientallen houden er blijvend letsel aan over. Volgens de Nederlandse Arbeidsinspectie gebeuren ongevallen met rolsteigers vaak omdat mensen de handleiding niet volgen, ze het materiaal verkeerd gebruiken en omdat ze niet de juiste veiligheidsmaatregelen nemen. Als er bij een inspectiebezoek sprake is van valgevaar, dan volgt er onherroepelijk een boete en legt de Nederlandse Arbeidsinspectie de werkzaamheden stil. LET OP COMPLETE LEVERING EN OPBOUW VSB adviseert bedrijven en werkgevers om te controleren of er sprake is van een complete levering en opbouw van de rolsteiger. Leden van de VSB hebben zich gecommitteerd om alleen complete rolsteigers aan te bieden die aan de geldende rolsteigernorm en het A-Blad rolsteigers voldoen. Met het aangeboden materiaal kan de rolsteiger veilig en overeenkomstig het vorig jaar vernieuwde A-blad Rolsteigers worden opgebouwd terwijl het aantal onderdelen is afgestemd op de werkhoogte. FLYER WIJZIGINGEN IN WET- EN REGELGEVING Om gebruikers optimaal te kunnen informeren, ontwikkelde de VSB-commissie Ladders, Trappen en Rolsteigers de flyer ‘Wijzigingen in wet- en regelgeving rolsteigers en kamersteigers’. Hierin worden de belangrijkste wijzigingen helder en overzichtelijk samengevat. Aangepast ten opzichte van de vorige versie van de rolsteigernorm zijn onder meer de afstand tot het eerste platformniveau (maximaal 3,40 meter) en de afstand tussen de platformniveaus onderling (maximaal 2,25 meter). Dit betekent meer platformen in een rolsteiger, die ook nodig zijn om de rolsteiger veiliger op te kunnen bouwen. Volgens de NEN-EN 1004 én het A-blad rolsteigers is het niet toegestaan om (ook) tijdens de opbouw zonder een leuning aan alle zijden op een platform te staan. De vernieuwde norm is in tegenstelling tot voorheen ook van toepassing op rolsteigers met een vloerhoogte vanaf 0 meter. Voorheen was dit 2,5 meter. Hierdoor vallen nu ook de kleine rolsteigers, de zogenaamde vouw- of kamersteigers, onder de norm, waardoor stabiliteit verhogende maatregelen noodzakelijk zijn geworden. Flyer downloaden? Ga naar www.vsbnetwerk.nl en vul de titel van de flyer in de zoekbalk in.

7 NUMMER 10 / OKTOBER 2023 ACTUEEL Feiten en fabels: Stage V dieselmotoren Voor veel kleine machines is al een emissievrije – vaak elektrische - variant beschikbaar. Bij de grotere machines is dat nog lang niet altijd het geval. Om toch de uitstoot van schadelijke stoffen fors te verlagen is er een duurzame tussenstap beschikbaar: Stage V dieselalternatieven. Een belangrijke vraag vandaag de dag is, of het nog zin heeft om te gaan werken met een machine met zo’n dieselmotor? Om die vraag te beantwoorden heeft Boels Rental zes feiten en fabels op een rijtje gezet: of helemaal geen schadelijke uitstoot werken. Machines (ook generatoren en compressors) met Stage V dieselmotoren worden nog altijd veelvuldig gebruikt, maar zullen op langere termijn door nog schonere varianten worden vervangen. De volledig emissieloze bouwplaats moet volgens de routekaart uiterlijk in 2033 gerealiseerd zijn. DIESELMOTOREN ZIJN NOG STEEDS VERVUILEND Fabel: De uitstoot bij Stage V dieselmotoren is minimaal, maar nog altijd niet nul. In 1999, toen Stage I van kracht werd, was de norm voor fijnstof 0,54 g/kWh. Bij Stage V is dat nu nog maar 0,015 g/kWh, een afname van maar liefst 97 procent, mede dankzij roetfilter dat zeer fijne deeltjes tegenhoudt. De uitstoot van NOx is met een forse 96 procent gedaald: van 9,2 g/kWh naar 0,4 g/kWh. Hierdoor draait een actuele off-roadmachine bijna net zo schoon als een moderne truck met Euro 6 dieselmotor. ELEKTRISCH IS BETER DAN STAGE V Fabel: Elektrische motoren hebben ter plekke geen uitstoot en zijn, mits ze met groene stroom gevoed worden, milieuvriendelijker dan Stage V dieselmotoren. Elektrisch aangedreven machines voldoen direct aan de eisen van de emissieloze bouwplaats. Maar aangezien nog niet van elke machine een elektrische variant bestaat, is met name in de zwaardere categorieën een Stage V diesel nog altijd de schoonste oplossing, zeker wanneer gebruik wordt gemaakt van biodiesel zoals HVO100. STAGE V IS DUURDER DAN ELEKTRISCH Fabel: Elektrische machines zijn nog altijd fors duurder in aanschaf dan vergelijkbare machines met Stage V dieselmotor. Qua gebruikskosten inclusief onderhoud scoren elektrische machines op de langere termijn beter, al is de laadinfrastructuur nog wel een punt van zorg. Op dat vlak zijn Stage V dieselmotoren vooralsnog aantrekkelijker, want gemakkelijker en sneller bij te vullen, zodat langer aan een stuk kan worden doorgewerkt. IN DE SPOTLIGHT STAGE V MOTOREN WORDEN VERPLICHT Feit: Fabrikanten van motoren in de NRMM-sector (non-road mobile machinery) zijn sinds 1 januari 2020 verplicht om schonere dieselmotoren in hun machines te bouwen, omdat die fors minder schadelijke stoffen uitstoten. Stage V is daarbij de hoogste, en daarmee meest schone, klasse. De eis geldt voor machines die in de Europese Gemeenschap worden verkocht. DUURDER IN AANSCHAF EN GEBRUIK Feit: Vanwege de complexe uitlaattechniek zijn machines met Stage V dieselmotoren over het algemeen iets duurder in aanschaf dan hun voorgangers. De eerste versies gebruikten meer brandstof. De nieuwste generatie is zodanig getuned dat het verbruik verder omlaaggaat. Daarnaast is het onderhoud duurder. Zo moet bijvoorbeeld bij praktisch alle Stage V motoren AdBlue worden toegevoegd. Dit mengsel van gedemineraliseerd water en ureum wordt in de uitlaatgassen geïnjecteerd, waardoor het grootste deel van de schadelijke NOx (stikstofoxiden) wordt omgezet in stikstof en waterdamp. Gebeurt dit niet, dan valt het aggregaat stil. OPDRACHTGEVERS KUNNEN STAGE V VERPLICHTEN Feit: Opdrachtgevers – met name gemeenten en rijksdiensten – eisen in toenemende mate bij aanbestedingen dat bedrijven met minder BOELS RENTAL BOELS.COM CARLISLE® BV ontvangt prestigieuze Rethink Award 2023 Carlisle Construction Materials BV heeft de Rethink 2023 Award gewonnen voor de inzet van Hernieuwde Grondstoffen in haar HERTALAN® EASY COVER (FR) circulair inductiesysteem. Deze prestigieuze prijs wordt tweejaarlijks uitgereikt ter ere van de duurzaamheidsprestaties van de industrie. De prijs staat open voor leden van de Nederlandse Federatie van de Rubber- en Kunststofindustrie (NRK) en Plastics Europe. NRK en Plastics Europe hebben het Rethink platform (www.rethinkplastics.nl) opgericht. Het platform vertegenwoordigt daarmee meer dan 400 bedrijven en minstens achttien brancheorganisaties. De 2023 vakjury bestaat uit Marjan Minnesma (Urgenda), Rik van der Ploeg (Natuur & Milieu), Marc Spekreijse (Nationaal Groeifondsprogramma Circular Plastics NL) en John Vernooij (Omrin). Zij roemden Carlisle voor haar buitengewoon innovatieve oplossing die naadloos aansluit bij de Circulaire economie. DAADKRACHT EN VOORUITZIENDE BLIK De vakjury heeft besloten om Carlisle Construction Materials BV als winnaar aan te wijzen. “Met een innovatieve manier van bevestigen en verwijderen van de EPDM-dakbedekking en een terugneemgarantie voor gebouweigenaren, kan Carlisle het materiaal na de levensduur verzamelen en opnieuw inzetten. De jury vindt dit een buitengewoon innovatieve oplossing die naadloos aansluit bij de circulaire economie. Het getuigt van een vooruitziende blik op een toekomst waarin de grondstoffen steeds schaarser zullen worden. Van lineair naar circulair”, aldus de vakjury. “De Rethink Award kan voor ons echt als schakel dienen tussen het marktsegment waarin wij commercieel opereren en de noodzakelijke industriële kant van ons bedrijf”, zegt Benno Nijenhuis, één van de ‘drivers’ van deze circulaire visie binnen Carlisle CM BV. “Circulariteit gaat vooral om de vraag wat er toekomstig gaat gebeuren met jouw product. Hoe krijg je die als grondstof weer in je keten? Vandaar dat deze award ook echt een stuk waardering is voor onze R&D en Operationele collega’s.” RE’S VAN HET RETHINK-PROGRAMMA De Rethink Awards zijn bedoeld om de talloze innovaties op het gebied van rubber en kunststof bekend te maken, te waarderen en te inspireren. Niet alleen binnen de industrie, maar ook daarbuiten. Alle inzendingen worden zorgvuldig beoordeeld door een vakjury aan de hand van de vijf Re’s van het Rethink-programma: Renew (grondstoffen), Reduce (productie en product), Redesign (ontwerp en gebruik), Re -gebruik (hergebruik) en Recycle (inzameling en recycling). Lees voor meer uitleg: https://www.ccm-europe.com/nl/plat-dak/circulaire-dakbedekking  Awardwinnaars met links Benno Nijenhuis van Carlisle.  Project Schiphol.

TIME TO FACE THE FUTURE We staan aan het begin van een circulaire revolutie in de bouwwereld met de baanbrekende innovatie van Vandersanden: Pirrouet® CO2-negatieve gevelstenen. Deze gevelstenen nemen tijdens het productieproces maar liefst 60 kg CO2 per ton materiaal op. Dit bindt zich tijdens het uitharden permanent aan de aanwezige Ca-houdende materialen. Pirrouet® is een tastbaar resultaat van onze duurzaamheidsbelofte, Together to Zero. Een nieuwe fase waarin we niet alleen kijken naar vandaag, maar investeren in een toekomst die veerkrachtig en CO2-neutraal is. Staat u klaar om de evolutie van bouwmaterialen te omarmen? Kies Pirrouet® voor een duurzame toekomst, waar anders bouwen realiteit wordt. Ontketen duurzaamheid met Pirrouet®: de eerste CO2-negatieve gevelsteen Meer weten over Pirrouet® gevelstenen? Ga www.vandersanden.com/pirrouet of scan de QR-code.

9 NUMMER 10 / OKTOBER 2023 ACTUEEL Den Haag update Nieuws vanaf het Binnenhof VERNIEUWD MAATWERKADVIES ENERGIEZUINIGE RENOVATIE Het Maatwerkadvies voor woningbouw en utiliteitsbouw is vernieuwd en nu gebaseerd op de huidige methodiek (NTA 8800) om de energieprestatie van gebouwen te bepalen. Het is geschikt voor eigenaren die willen weten hoe de energieprestatie van het gebouw verbeterd kan worden en welke besparingen daaruit volgen. Het geeft dus ook inzicht in de kosten. Een gebouw of woning met een betere energieprestatie heeft als resultaat een lagere energierekening, meer comfort, lagere milieubelasting en een gezonder binnenklimaat. Bovendien vertegenwoordigt een gebouw of woning met betere energieprestatie een hogere waarde. Het maatwerkadvies start met een nul-meting, zodat het energielabelniveau van de huidige situatie bekend is. Op basis van deze ‘nul-meting’ worden dan maatregelen gekozen om naar een gewenst verbeterd label te komen. De kosten kunnen daarna op basis van de database met kentallen worden weergegeven. Ook kan de adviseur deze invullen. Een maatwerkadvies wordt opgesteld door een voor BRL 9500-MWA-U of MWA-W gecertificeerde adviseur. Deze staan in het InstallQ register (https://installq.nl) vermeld. Bij welke bedrijven deze adviseurs werken, is terug te vinden in het Centraal Register Techniek (https://platform.centraalregistertechniek.nl/Vakbedrijven/Zoeken). MAATWERKRAPPORT Het maatwerkrapport bevat de volgende onderdelen: • overzicht van de huidige energieprestatie van een gebouw (alleen indien gekozen wordt voor combinatie met energielabel); • inzicht in bouwkundige en installatietechnische verbetermaatregelen; • inzicht in de kosten, baten en terugverdientijden van deze maatregelen; • inzicht in de CO2-reductie door het uitvoeren van besparingsmaatregelen; • goede basis voor overleg met het bevoegd gezag in het kader van de energiebesparingsplicht; • bewijsstuk voor het aanvragen van subsidies, zoals DUMAVA, EIA of SVOH. MEER INFORMATIE Op de website van de RVO is meer informatie te vinden over het maatwerkadvies (https://www.rvo.nl/onderwerpen/verduurzaming-utiliteitsbouw/maatwerkadvies). Dit is een goed startpunt voor gebouweigenaren. Voor woningen kunnen eigenaren en VvE’s hier terecht: https://www.verbeterjehuis. nl/vind-een-bedrijf-of-adviseur/. Adviseurs kunnen over het maatwerkadvies meer informatie vinden bij ISSO (https://over.isso. nl/project/maatwerkadvies-mwa). Succes! Frank de Groot Hoofdredacteur BouwTotaal  frank@handelsuitgaven.nl IN 2024 LICHTE GROEI MEESTE SECTOREN, MAAR KRIMP IN BOUW Maurice van Sante ING Research  maurice.van.sante@ing.com Voor 2024 verwacht ING Research voor de meeste sectoren een lichte groei, waarbij de dienstverlenende sectoren de grootste groei laten zien. Verdere digitalisering, maar vooral ook cyberbeveiliging, zorgen voor aanhoudende groei in de IT-sector. De grootste uitschieter ligt in 2023. Voor de horeca is de verwachting dat na een sterke inhaalgroei na de coronapandemie en prijsstijgingen de volumes volgend jaar nauwelijks verder toenemen. Krimp is er volgend jaar in de bouwsector, doordat er fors minder bouwvergunningen zijn afgegeven en er minder nieuwbouw is verkocht. Verwachte productiedaling bouwsector nu al in begin waardeketen voelbaar We verwachten dat de bouwsector dit jaar nog licht groeit (+0,5%). Volgend jaar slaat de krimp echter wel flink toe (-2,5%); de grootste krimp in de bouw sinds 2013. De nieuwbouw van woningen staat onder druk door de gestegen rente, materiaalprijzen, gedaalde huizenprijzen en een structureel tekort aan bouwgrond. In 2022 en begin 2023 bood de toenemende vraag naar energiebesparende maatregelen tegenwicht. De vraag hiernaar blijft hoog, maar door de gedaalde energieprijzen is de hausse wel over. Het aantal bouwvergunningen voor nieuwbouw is daarbij sterk gedaald (-44% in juli ten opzichte van een jaar eerder). In het begin van de bouwketen, zoals bij projectontwikkelaars en producenten van beton en bakstenen, is al een flinke daling van de vraag zichtbaar. Zo lag het volume van beton- en baksteen producenten in juli 15% lager dan een jaar eerder en ook de omzetten bij projectontwikkelaars lopen terug. De deelBOUWMONITOR B&U sector ‘afwerking gebouwen’ draait echter nog steeds hogere omzetten. De komende kwartalen zal de krimp echter in meerdere delen van de bouw toeslaan. ISSO Kleintje Ventilatie legt focus vol op woningbouw Nu we woningen steeds beter luchtdicht maken, is het cruciaal om vervuilde binnenlucht, door de aanwezigheid van personen, vocht, stof, geurtjes en emissies uit bouwmaterialen, in voldoende mate af te voeren en te verversen. “De laatste tijd heeft onze branche er nieuwe inzichten en regels bij gekregen, en die wilden we graag in dit Kleintje verwerken”, vertelt Noortje Alders, kennisontwikkelaar bij ISSO. “Daarnaast is een wijziging van de regelgeving aanstaande, waar we met deze actualisatie meteen op inspelen.” AANSLUITEN BIJ BBL Als alles volgens planning verloopt, treedt op 1 januari 2024 de Omgevingswet in werking en daarmee ook het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). “Met het geactualiseerde Kleintje Ventilatie hebben we daarop geanticipeerd”, zegt Alders. “Waar nodig zijn de eisen en regels zodanig aangepast en opgeschreven dat zij aansluiten bij de eisen uit het Bbl.” GEVAREN VAN FIJNSTOF Daarnaast is de informatie in het Kleintje zodanig bijgewerkt dat deze nu aansluit bij enkele nieuwe kwaliteitseisen en praktijkrichtlijnen. “Eén van die kwaliteitseisen is opgesteld naar aanleiding van een onderzoek door TNO naar kookafzuiging. Bij koken, en vooral bakken, komt relatief veel fijnstof vrij. Om te zorgen dat fijnstof geen gezondheidsproblemen veroorzaakt, is voldoende ventilatie in en rondom de keuken een belangrijke voorwaarde. Sowieso is fijnstof een vervuiling waarover de laatste jaren steeds meer bekend is en die op bepaalde plekken in ons land – in de buurt van snelwegen, industrie, veehouders en houtstook – bij mensen tot aanzienlijke problemen kan leiden. In sommige situaties is filtering van buitenlucht een serieuze optie.” NIEUWE PRAKTIJKRICHTLIJNEN “Naast de aanbevelingen van TNO laten we ook twee belangrijke praktijkrichtlijnen aansluiten bij de inhoud van het Kleintje Ventilatie”, gaat Alders verder. “Het gaat om het Programma van Eisen (PvE) Gezonde Woningen en de Aedes Woningventilatie PvE. Beide richtlijnen bevatten bruikbare en waardevolle aanwijzingen voor een goed presterend ventilatiesysteem.” Daarin gaat het niet alleen om eisen aan bijvoorbeeld ventilatiehoeveelheden, maar ook om geluid en luchtdoorlatendheid. Ook onderhoud is in de beide PvE’s een belangrijk aandachtspunt. Om die reden krijgen beheer en onderhoud in dit Kleintje veel aandacht, met onder meer een uitgewerkt onderhoudsplan en een beschrijving van de verschillende onderhoudsactiviteiten. DENK AAN SPUIVOORZIENINGEN “De coronapandemie had veel invloed op de wijze waarop we naar ventilatie en binnenklimaateisen kijken. Maar die invloed is met name belangrijk voor kantoren en andere gebouwen. In de woning is het gevaar van een coronabesmetting niet zo zeer kleiner, maar de risico’s zitten daar in het private domein. Dat laat onverlet dat je ook in de woning de risico’s zo klein mogelijk wil maken. Daarvoor zijn mogelijkheden om voldoende te kunnen spuien essentieel. In het Kleintje Ventilatie geven we aan dat de professional al bij het ontwerp goed naar die spuivoorzieningen moet kijken.” Het nieuwe Kleintje Ventilatie is verkrijgbaar via ISSO Open: https://open.isso.nl. Vul in de zoekbalk ‘Kleintje Ventilatie’ in. De kosten zijn € 79,- per stuk. Na een periode waarin ventilatie en binnenklimaat door de coronapandemie dagelijks in het nieuws waren, is het nu een stuk rustiger rond deze onderwerpen. Voor ISSO was dit het juiste moment om het vernieuwde Kleintje Ventilatie uit te brengen. De kennis focust zich volledig op ventilatie in woningen en woongebouwen. De gebundelde kennis biedt de professional de laatste inzichten voor ontwerp, realisatie, beheer en onderhoud van ventilatiesystemen.

De extra portie kracht voor je armen. Relaxte klus, ook bovenhands. Met het ExoActive-exoskelet is inspannend bovenhands werk voortaan eenvoudig. Of het nu gaat om gipsplaten of schilderwerk, om behangen of monteren, om muren of plafonds: Het ExoActive geeft je een extra dosis kracht als je armen moe worden en ontlast je nek. Minder fysieke belasting betekent: Meer efficiëntie, meer aandacht voor je kwaliteitswerk en meer plezier in je werk. Het benodigde vermogen kun je binnen enkele seconden op het exoskelet regelen, zodat het gerichte ondersteuning biedt waar het nodig is. De ExoActive is als een rugzak licht en gemakkelijk te dragen en kan bovendien snel op je individuele lichaamslengte ingesteld worden. Meer informatie: www.festool.nl NIEUW!

11 NUMMER 10 / OKTOBER 2023 ONDERNEMER Snel verdiend Fiscaliteit & subsidie Uit de miljoenennota VERLAGING MKB-WINSTVRIJSTELLING De mkb-winstvrijstelling is een aftrekpost van uw winst. U krijgt deze aftrekpost als u één of meerdere ondernemingen hebt. De aftrekpost is een percentage over de behaalde jaarwinst van deze onderneming(en). Nu bedraagt dit percentage nog 14%, maar voorgesteld wordt om dit percentage in 2024 te verlagen naar 12,7%. MINDER AFSCHRIJVEN OP GEBOUWEN IN EIGEN GEBRUIK U mag als ondernemer in de inkomstenbelasting nu over het bedrijfspand dat u in eigen gebruik hebt, afschrijven tot op 50% van de WOZ-waarde van het pand. Volgend jaar wordt deze afschrijving op uw pand in eigen gebruik beperkt. Dan kunt u nog op dit pand afschrijven tot de WOZ-waarde. Dit is dezelfde afschrijvingsmethode die nu al geldt voor ondernemers die onder de vennootschapsbelasting vallen. WIJZIGINGEN EIA EN MIA U kunt energie-investeringsaftrek (EIA) krijgen voor bepaalde energiebesparende investeringen in bedrijfsmiddelen of onderdelen daarvan, die voorkomen op de Energielijst. De EIA bedraagt nu 45,5%, maar wordt vanaf 2024 structureel verlaagd naar 40%. Het maximale investeringsbedrag zou ook omlaag gaan, maar dat hoeft niet meer door te gaan omdat het budget structureel is verhoogd met € 25 miljoen. De looptijd van de EIA wordt verlengd tot 2029. Deze verlenging geldt ook voor de milieu-investeringsaftrek (MIA) voor milieuvriendelijke investeringen. WIJZIGINGEN BEDRIJFSOPVOLGINGSREGELINGEN De bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) in de schenk- en erfbelasting maakt het mogelijk om uw onderneming fiscaalvriendelijk over te dragen naar de volgende generatie. In veel gevallen is de bedrijfsoverdracht dan namelijk geheel vrijgesteld of slechts beperkt belast. Daarnaast bestaat er in de inkomstenbelasting een doorschuifregeling die het mogelijk maakt om de aanmerkelijk belangaandelen (5% of meer) in een bv bij overlijden of door schenking over te dragen, zonder dat er belasting verschuldigd is (DSR ab). De BOR en de DSR ab (de doorschuifregeling aanmerkelijk belang) moeten ervoor zorgen dat bij een bedrijfsopvolging de continuïteit van uw bedrijf of bv niet in gevaar komt. Beide regelingen wijzigen de komende jaren. Hierna gaan we alleen dieper in op de enige maatregel die vanaf 1 januari 2024 ingaat. De overige maatregelen gaan pas in 2025 of 2026 in. De maatregelen voor 2025 zijn al wel opgenomen in het Belastingpakket 2024, maar die voor 2026 nog niet. Zo gaat de grens voor de 100%-vrijstelling in 2025 omhoog naar € 1,5 miljoen (nu: € 1,2 miljoen) en daarboven wordt de vrijstelling 70% (nu: 83%) van het ondernemingsvermogen. Ook komt er dan voor de opvolgers een minimumleeftijd van 21 jaar om van de BOR en DRS ab gebruik te kunnen maken. Deze leeftijdsgrens geldt niet voor een bedrijfsopvolging in geval van overlijden. De maatregelen die in 2026 moeten ingaan, worden pas meegenomen in het Belastingpakket voor 2025. VERHUURD VASTGOED IS BELEGGINGSVERMOGEN Vanaf 1 januari 2024 wordt aan derden verhuurd vastgoed wettelijk aangemerkt als beleggingsvermogen. Hierop kunnen de BOR en de DSR ab dus niet (meer) worden toegepast. Deze regelingen gelden namelijk alleen voor ondernemingsvermogen. Hiermee komt vanaf 2024 een einde aan de discussies met de Belastingdienst over de vraag of bij (vaak omvangrijke) vastgoedportefeuilles wel of geen sprake is van het drijven van een onderneming en dus of er sprake is van ondernemingsvermogen. AFBOUW ZELFSTANDIGENAFTREK Sinds dit jaar wordt de zelfstandigenaftrek nog sneller afgebouwd dan eerder was bepaald. De aftrek wordt namelijk jaarlijks met € 1.280,- afgebouwd tot en met 2025. Daardoor bedraagt deze aftrek in 2024 € 3.750,- (in 2023: € 5.030). U komt in beginsel voor de zelfstandigenaftrek in aanmerking als u: • jonger bent dan de AOW-gerechtigde leeftijd; én • tenminste 1.225 uren; én • 50% van uw totale arbeidstijd besteedt aan werkzaamheden voor uw onderneming. Hebt u aan het begin van het kalenderjaar de AOW-gerechtigde leeftijd bereikt en voldoet u aan het urencriterium, dan heeft u recht op 50% van de aftrek. Tip: Zorg dat u regelmatig een urenspecificatie bijhoudt van uw werkzaamheden voor uw onderneming, zodat uw aannemelijk kunt maken dat u aan het urencriterium voldoet. TWEE BOX-2-TARIEVEN Vanaf 1 januari 2024 wordt een progressief tarief ingevoerd in box 2: een eerste schijf met een tarief van 24,5% voor box-2-inkomen (bijvoorbeeld dividenden) tot € 67.000,- (fiscale partners € 134.000,-) en daarboven een tarief van 31%. Vorig jaar is ook de Wet excessief lenen bij de eigen vennootschap aangenomen. Eén van de artikelen in de wet verwijst naar het huidige box-2-tarief (26,9%). Omdat er volgend jaar twee box-2-tarieven bestaan, is de verwijzing in dat artikel daarop aangepast. Tegengaan ontwijken dividendbelasting Een in Nederland woonachtige aandeelhouder aan wie dividend wordt uitgekeerd, is daarover 15% dividendbelasting verschuldigd. Maar deze dividendbelasting kan worden verrekend met de inkomstenbelasting. Is de Nederlandse aanhouder een bv, dan kan zij de ingehouden dividendbelasting verrekenen met de vennootschapsbelasting. Buitenlandse aandeelhouders hebben deze verrekeningsmogelijkheid vaak niet en moeten de dividendbelasting dus feitelijk betalen. Om dit te voorkomen wordt de economische (het dividend zelf) en de juridische gerechtigdheid tot het dividend (het recht op dividend) uit elkaar gehaald. Dit is een ongewenste constructie die het demissionaire kabinet wil tegengaan door het per 1 januari 2024 wettelijk vastleggen van een registratiedatum. Daarbij wordt vastgelegd wie op deze datum recht heeft op verrekening, vermindering of teruggaaf van dividendbelasting. Daarnaast wordt de bewijslastpositie van de inspecteur verbeterd. WETTELIJKE BASIS GEREPAREERDE DOORSCHUIFREGELING BIJ TERUGKEER UIT BV U kunt de onderneming in uw bv zonder belastingheffing laten terugkeren van de vennootschapsbelasting (Vpb) naar de inkomstenbelasting (IB). Hierbij kunt u de niet-verrekende verliezen in de Vpb meenemen naar de IB. Daarop vindt dan nog wel eerst een correctie plaats vanwege de tariefverschillen tussen de Vpb en de IB. In het Belastingplan 2023 had deze correctie moeten worden aangepast vanwege de wijziging van het lage Vpb-tarief, de aftopping van de aftrek mkb-winstvrijstelling en de gewijzigde IB-tarieven. Dat is toen niet gebeurd. Dit wordt nu gerepareerd met terugwerkende kracht tot en met 1 januari 2023. Deze werkwijze krijgt een wettelijke basis. Let op: De oude regels blijven van toepassing op projecten waarbij vóór Prinsjesdag 2023 een intentieovereenkomst was getekend én waarbij de levering van de aandelen vóór 1 januari 2030 plaatsvindt. In alle gevallen geldt, als u meer wilt weten, raadpleeg dan uw adviseur. In dit artikel kijken we naar de gevolgen van de miljoenennota. Aandacht besteden we onder meer aan de verlaging mkb-winstvrijstelling, wijzigingen EIA en MIA en bedrijfsopvolgingsregelingen, afbouw zelfstandigenaftrek, tegengaan ontwijken dividendbelasting en nog veel meer! John A.W.J.M. Brands MBA Directeur Kubus Onderneming Support Kubus Administratieve Dienstverlening en Accountancy  john.brands@kubus.nl www.kubus.nl Foto: Tweede Kamer.

PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 12 SNEL GEBOUWD Bekistingsoplossing voor snel optoppen bestaand warenhuis Snel gebouwd De kracht van prefab In de afgelopen 70 jaar werd het oorspronkelijke ontwerp van de gebroeders Kraaijvanger al verschillende keren verbouwd en voorzien van extra verdiepingen. Met de huidige transformatie komen er nog twee bouwlagen bij. De transformatie wordt gerealiseerd door Visser & Smit Bouw. Voor de twee nieuwe kantoorlagen schakelde het bedrijf Stecon in, dat samen met Hünnebeck een oplossing bedacht voor het optoppen op het gebouw dat oorspronkelijk uit twee verdiepingen, een kelder en een zwevend dak bestond. Deze oplossing bleek een kortere bouwtijd op te leveren dan een prefab oplossing. NIEUWE UITSTRALING Het ontwerp voor de herontwikkeling is van de hand van Womo architecten. De dichte geveldelen op de begane grond worden weer opengebroken, zoals in het oorspronkelijk ontwerp, evenals de begane grond aan de Westewagenstraat. Het voorheen gesloten, naar binnen gerichte warenhuis krijgt daarmee een nieuwe ‘luchtige’ look waaraan ook de nieuwe naam is ontleend: AIR Offices Rotterdam. Grote, omlijste ramen en hoogwaardige beglazing verbeteren bovendien de zichtbaarheid en het comfort. Het gebouw wordt BREEAM Excellent en WELL Gold gecertificeerd. De voetgangersomgeving rond het gebouw zal nieuw leven worden ingeblazen met openbare voorzieningen zoals restaurants, bars, cafés en een fietsenstalling voor meer dan 600 fietsen. Het geheel sluit stedenbouwkundig goed aan bij de herontwikkeling van het gebied dat loopt van het Hofplein tot aan de Maas. Naast de winkels op de begane grond en eerste verdieping komen er op doorgestempeld tot aan de begane grond. Dit GASS-systeem is een lichtgewicht ondersteuningssysteem met een hoge draagcapaciteit dat dankzij het beperkt aantal onderdelen snel te monteren is. Nadat de vloeren waren uitgehard en op sterkte gekomen, kon de tijdelijke ondersteuning weer worden verwijderd. TOPEC-VLOERBEKISTINGSYSTEEM Voor het storten van de nieuwe vloeren maakte Stecon gebruik van het TOPEC-vloerbekistingsysteem. Dit modulaire, aluminium systeem laat zich veilig monteren in drie werkstappen: inhaken van de vloerbekistingspanelen, omhoogduwen en schoren. De lichte aluminium panelen hebben een afmeting van 1,80 x 1,80 meter. Ieder paneel biedt zo een bekistingsoppervlak van 3,24 m² wat de bouwsnelheid ten goede komt. Voor de vloer van de bovenste verdieping werd het TOPEC-systeem gecombineerd met Hünnebeck’s RASTO randbekisting. TEAMWORK Over de samenwerking tussen Visser & Smit Bouw, Stecon en Hünnebeck vertelt Merdan Dalmis van Stecon: “Het optoppen op de bestaande bouw vereiste de nodige expertise. Door de nauwe samenwerking tussen Visser & Smit Bouw, Stecon en Hünnebeck kon die expertise worden geboden. Bovendien bleek de oplossing die werd ontwikkeld de nodige tijd te besparen: we konden de verdiepingen drie weken eerder opleveren dan Visser & Smit Bouw had gepland. Het is mooi om te zien en te ervaren wat de voordelen van een goede samenwerking zijn.” In het centrum van Rotterdam, nabij de ‘Koopgoot’ wordt een toekomstbestendig gebouw gerealiseerd dat kantoren en winkels combineert: AIR Offices Rotterdam. Het gebouw is een herontwikkeling van het in 1950 gerealiseerde ontwerp voor het warenhuis Vroom en Dreesmann. Bij de huidige transformatie van de bestaande bouwlagen wordt het gebouw ‘opgetopt’ met twee nieuwe kantoorlagen. De oplossing die daarvoor werd ontwikkeld bleek de nodige tijd te besparen: de verdiepingen konden drie weken eerder worden opgeleverd dan gepland. Ook zonder prefab kan er dus snel gewerkt worden. de bovenste verdiepingen kantoorruimtes. Hiertoe wordt het gebouw uitgebreid met twee nieuwe bouwlagen met wijds uitzicht over de hele binnenstad. Op het dak komt een paviljoen met dakterras met uitzicht over het Beursplein en de Coolsingel. UITDAGENDE OPDRACHT De bouw van de twee nieuwe lagen bracht de nodige constructieve uitdagingen met zich mee. De bestaande vloerconstructie was niet voldoende draagkrachtig om de nieuwbouw te kunnen ondersteunen. Bovendien lag het bouwtempo hoog om de overlast voor de binnenstad van Rotterdam tot een minimum te beperken. Stecon en Hünnebeck werden gevraagd een oplossing hiervoor te ontwikkelen. In nauw overleg en samenwerking met Visser & Smit Bouw werd een constructie bedacht die de nieuwbouw kon ondersteunen. Hünnebeck’s TOPEC-vloerbekistingsysteem, het GASS-ondersteuningssysteem en INFRAKIT vormden de belangrijkste schakels hierin. MECCANO-ACHTIGE OVERSPANNING Op de vierde verdieping van de bestaande bouw mochten bepaalde delen totaal niet worden belast. Hünnebeck bood hiervoor een oplossing met het modulaire zwaarlast ondersteuningssysteem INFRAKIT. Met dit meccano-achtige systeem kon een spant worden gecreëerd met een overspanning van ruim 35 meter. Hierdoor konden de krachten die optreden bij het storten van de nieuwe verdiepingsvloeren, via stalen balken en drukverdelers worden afgedragen op de bestaande balken. Deze balken werden hiertoe met behulp van GASS-ondersteuningen  Hünnebeck’s TOPEC-vloerbekistingsysteem.   INFRAKIT drukverdeler op de begane grond.

13 NUMMER 10 / OKTOBER 2023 ACTUEEL COLUMN JOHAN OLTVOORT Een bijzondere titel voor een drie-eenheid. Bouwen is tegenwoordig een complexe logistieke bezigheid. Elementen worden in een geconditioneerde omgeving, niet op de bouwplaats, geproduceerd en op plek van bestemming gemonteerd. Doordat de elementen groot en in de meeste gevallen zwaar of volumineus zijn is het handwerk minder en wordt er gebruikt gemaakt van een mobiele of een vaste kraan. Deze manier van bouwen vraagt om een proactieve houding van bouwregisseur. De bouwregisseur is niet alleen de uitvoerder. Vanaf ontwerp moet er rekening gehouden worden of de elementen inderdaad op de plaats van bestemming kunnen komen. Het hele ontwerpproces staat in het teken van efficiëntie, uitvoerbaarheid en veiligheid. We hebben het er hier vaker over gehad, ontwerpen is holistisch denken. Door hierover goed na te denken kunnen veel problemen voorkomen worden en kan er snel en veel gemonteerd worden zonder oponthoud. Anders bouwen Vroeger ging het anders. Mijn vader was timmerman en hij vertelde dat ze in de winter begonnen met de voorbereidingen voor het bouwen van een woning of boerderij. Gebinten en kozijnen maken. In het voorjaar begon men met het opbouwen, in de herfst was het wind- en waterdicht en daarna kon men verder gaan afbouwen. Dit is natuurlijk nu niet meer haalbaar: het is wel het tegenovergestelde van het bovenstaande. Ik moet hier aan denken, omdat ik eind september in de Harz in Duitsland was. Tien jaar geleden was ik daar ook en kon genieten van de bossen. Deze zijn nu helemaal weg. Door de monocultuur van de bossen, alleen fijnsparren, worden ze kwetsbaar en zijn verzwakt. De droogte en de Borkenkäfer zorgen voor het massaal afsterven van deze bomen. Men zou die dode bomen weg kunnen halen en weer nieuwe fijnsparren planten, maar dat is niet de juiste weg. Ook het bestrijden van de käfer is geen optie. Men kiest er voor om de natuur zijn gaan te laten gaan. De jonge boompjes worden door her en der liggende bomen beschermd tegen allerlei dieren die het gemunt hebben op de jonge sappige bast. Ook verdwijnt de monocultuur en schieten ook bomen op van andere soorten. Conclusie: de natuur is sterker dan wat de mensheid kan bedenken en alles heeft tijd nodig. Geen monocultuur Hoe kunnen we deze gedachten meenemen in de huidige bouwwereld? Allereerst voorkomen dat we een ‘monocultuur’ in het bouwen gaan invoeren. Niet kiezen voor uniforme gebouwen en bouwwijze. Het zit zo in onze gedachten dat veel hetzelfde, ook efficiënter en beter is. Laten we blijven kiezen voor verschillende bouwmethodes en proberen divers te blijven bouwen en het vak in ere houden. Dus rekening houden met de aarde, de mens en het product. Johan Oltvoort Directeur Olbecon en Olcas Johan geeft maandelijks in BouwTotaal zijn visie op de rol van prefab in de bouw. Bouwplaats, logistiek en monocultuur Nieuwe fabriek houten woningmodules Opening fabriek van geWOONhout door minister Hugo de Jonge. Van links naar rechts: Herman van Ommen (directeur geWOONhout), Marco de Wilde (directeur-bestuurder woningcorporatie Woonstede), demissionair minister Hugo de Jonge en Hans Smit (directeur geWOONhout). In de Achterhoekse gemeente Doetinchem stapten zo’n 120 gasten over de drempel van de assemblagefabriek geWOONhout. Deze fabriek assembleert via een geïndustrialiseerde productielijn modules voor seriematige woningbouw. Met inmiddels zeven HOUTbaar HUIS woontypologieën wordt invulling gegeven aan de vraag van de markt. In november 2021 opende geWOONhout al de eerste productiehal in Wehl. Door de groeiende vraag is daar nu een nieuwe hal naast gebouwd. VOORDELEN HOUTBOUW De gasten konden een glimp opvangen van het productieproces en van de medewerkers zelf horen waar zij iedere dag met veel passie aan werken. Na de rondleiding opende minister Hugo de Jonge feestelijk de fabriek en konden de aanwezigen een complete modelwoning met eigen ogen bekijken. Tijdens het aansluitende mini symposium gingen onder andere Bianca Seekles (Raad van Bestuur TBI), Herman van Ommen (directeur geWOONhout), Jan van Barneveld (directeur Alliantie Ontwikkeling BV) en Frank Waleczek (directeur Subvention BV) met elkaar in gesprek over de kansen van houtbouw. Tijdens de netwerkborrel werd er door de aanwezigen nog flink nagepraat en ervaringen gedeeld. “Wij zien volop kansen en beseffen de voordelen van houtbouw als geen ander. Wij zijn alle drempels overgestapt met onze fabriek in Wehl. We hopen dat we onze gasten vandaag geïnspireerd hebben en dat ook zij de drempel overstappen. Want alleen samen bereiken we een mooiere toekomst!”, aldus Herman van Ommen en Hans Smit (directie geWOONhout). OPLOSSING KLIMAATPROBLEEM EN WONINGTEKORT “Houtbouw is de toekomst en het is indrukwekkend wat geWOONhout hier heeft neergezet. Woningen van hout zijn een oplossing voor de woningnood. Ze zijn snel te bouwen en erg duurzaam. GeWOONhout laat zien voor hout te durven gaan met de opening van een tweede fabriekshal. Het is nu zaak om de productie op te voeren, zodat we woningen kunnen bouwen met een lage CO2-uitstoot”, benadrukte minister Hugo de Jonge in zijn speech. Houtbouw biedt volgens geWOONhout een oplossing voor de huidige bouwopgave en de stikstofproblematiek, het versnelt bouwprocessen en is ook nog eens erg duurzaam. Het bouwconcept HOUTbaar HUIS wordt in de eigen assemblagefabriek geWOONhout geproduceerd. Hierdoor kunnen er sneller, innovatiever en duurzamer woningen gerealiseerd worden. Met HOUTbaar HUIS en de nieuwe fabriek heeft geWOONhout een modulair, kwalitatief hoogwaardig en betaalbaar woonconcept, dat volledig voldoet aan het Bouwbesluit, maar toch flexibel is. De eerste honderd woningen zijn inmiddels geplaatst in diverse Achterhoekse gemeenten. In een razendsnel tempo zijn meerdere woningen op locatie gemonteerd. In 2025 wil geWOONhout 4.000 modules (circa 600 woningen) per jaar richting nieuwe woonwijken vervoeren. Meer informatie: www.gewoonhout.nl Onder het toeziend oog van de medewerkers, partners geWOONhout en opdrachtgevers (woningcorporaties, beleggers en ontwikkelaars) opende minister Hugo de Jonge 18 september 2023 de fabriek van geWOONhout in Wehl. Deze opening betekent een duurzame versnelling van bouwprocessen. Compleet ingerichte, circulaire houten modules rollen hier de assemblage uit voor de woningbouw van de toekomst.

Made with FlippingBook

RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=