BouwTotaal 1/2 - 2023

BEZOEK OOK DE WEBSITE WWW.BOUWTOTAAL.NL NUMMER 1/2 | JAARGANG 20 | FEBRUARI 2023 SNEL GEBOUWD BIM-printer tekent zelf alles uit op vloer 17 BOUWBEURS 2023 Veilig, gezond en met plezier werken in de bouw 32 THEMA VLOERVERWARMING Adviseer ook bij vloerverwarming échte houten vloer 51 PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND BOUWTOTAAL Balkdragers Kolomvoeten Hoekijzers Houtskeletbouw Verborgen verbinders www.balkdragers.com Compleet assortiment houtverbinders (Vellingkant)-lijmblokken Metselblokken Gevelstenen Profielstenen Splitstenen BIA-ECO blokken BIA LockBlock zie www.bia-beton.nl TEL.: 024 - 648 84 84 TOTAALLEVERANCIER ALUMINIUM BOUWPRODUCTEN www.roval.nl BouwBeurs 2023: ‘Samen bouwen aan de toekomst’ THEMA BOUWBEURS 2023 Pag.19 www.cpg-europe.com BOUWPRODUCTEN leidende

Daloc appartementsdeuren houden niet alleen storende buitengeluiden buiten de deur. Ze beschermen ook tegen inbrekers, vuur, rook en nare geurtjes. Door het unieke design beschermt de deur jou jarenlang en gaat zelf jarenlang mee. Een veilige investering voor jou en alles om je heen. Lees alles over de ultieme appartementsdeur op daloc.nl De deur die alles en iedereen beschermt.

3 NUMMER 1/2 / FEBRUARI 2023 ACTUEEL BouwBeurs 2023 Eindelijkmogen we weer! Na vier jaar afwezigheid door corona wordt in de beurshallen van Jaarbeurs Utrecht weer de BouwBeurs georganiseerd. In dit digitale tijdperk enmet de opkomst van video-afspraken via Zoomof Teams, is het toch ook heerlijk om exposanten en bezoekers weer fysiek te kunnen ontmoeten. Grootste voordeel is wel dat je zonder afspraak een bezoek kan brengen aan bedrijven en organisaties: lekker laagdrempelig dus. Probeer maar eens buiten een beurs om tientallen bedrijven op een dag te bezoeken. Dat gaat je dus niet lukken. De vakbeurs staat in het teken van ‘Samen bouwen aan de toekomst’. Beetje een open deur natuurlijk, maar we kunnen alleen samen de uitdagingen die op ons afkomen aanpakken. Voorbeelden zijn circulariteit, industrialisering en digitalisering. Zo is er een speciaal Cirkel Theater ingericht waarin bezoekers kennis kunnen opdoen over circulair ontwerpen en bouwen. Daarnaast is er het Tech Forumwaarin het thema digitaal bouwen wordt toegelicht. Er zijn dagelijkse talrijke presentaties van een half uur te volgen. Ook nieuw zijn de BouwBeurs Awards: dat zijn innovaties van exposanten die de aandacht van de markt verdienen. De winnaars worden tijdens de beurs bekendgemaakt. Daarnaast staan de bekende activiteiten zoals wedstrijden en diverse demo’s weer op het programma. Daarnaast zijn er veel activiteiten op de beursvloer, zoals een Glaspaviljoen, Houtpaviljoen, Tegelplein, Vlok Kennisplein, Loopbaanplein, Start-Up straat, Natuurinclusief Bouwen Paviljoen en Veiligheidsplein. Ook is er een BouwBeurs Nieuwscafé en kun je diverse routes op de beursvloer volgen. Het is bijna teveel om allemaal op te noemen. Uiteraard is BouwTotaal ook weer op de beursvloer te vinden: standnummer F042 in Hal 7. We ontmoeten je daar graag ombij te praten. Maar we gaan zelf uiteraard ook de beursvloer op omonze kennispartners te bezoeken, nieuwe contacten te maken en noviteiten te ontdekken. In deze extra dikke beursspecial hebben we BouwTotaal gecombineerdmet RenovatieTotaal, nog zo’n prachtig blad van de Nederlandse HandelsUitgaven. Want er ligt ook een grote transformatieopgave bij de bouw en de bestaande bouw zal daarnaast vanwege de energietransitie flink aangepakt moeten worden. Talrijke uitdagingen die we zeker op de beursvloer tegen gaan komen. We hopen je daar te ontmoeten! Ing. Frank de Groot Hoofdredacteur BouwTotaal INHOUD COLUMN ING. FRANK DE GROOT 19 advertentie 48 05 Actueel Expertview 06 Actueel Verplichte certificering voor veilige toepassing PURschuim 07 Actueel Den Haag Update en Bouwmonitor B&U 11 Energietransitie Gebouwen verspillen veel energie 13 Energietransitie Stichting OPEN voorbereid op toename zonnepanelen 14 Snel verdiend Wijzigingen sinds 1 januari 2023 17 Snel gebouwd BIM-printer tekent zelf alles uit op vloer Thema Bouwbeurs 2023 19 BOUWBEURS 2023 BouwBeurs 2023: ‘Samen bouwen aan de toekomst’ 28 BOUWBEURS 2023 Genomineerden nieuwe BouwBeurs Awards 2023 32 BOUWBEURS 2023 Veilig, gezond en met plezier werken in de bouw 36 BOUWBEURS 2023 Plattegrond en deelnemerslijst 39 BOUWBEURS 2023 Beursnieuws EN VERDER 43 Innovatie & Inspiratie Bouwheld Nermin Genc 44 Bouwkosten Bestaande badkamer renoveren 45 Bouwfouten IJspegels na verduurzaming 46 Kwaliteitsborging Toegankelijkheid is meer dan rolstoelvriendelijk 48 Slim Ruimtegebruik Wonen in een sprookje 51 Afbouw Vloerverwarming Adviseer ook bij vloerverwarming échte houten vloer 52 Afbouw Vloerverwarming Succesvol vloerverwarming leggen 53 Afbouw Nieuws 55 Productnieuws Nieuws over producten Cursussen en HBO-opleidingen AutoCAD, Revit (BIM),Inventor, Fusion, 3ds Max en Unity incl. Gratis leer- en naslagwerk, Families en symbolen Studeren in een klein groepje Officieel Certificaat Autodesk Voor data’s en aanmelding kijkt u op: www.CADCollege.nl Bel voor advies op maat: 024 - 356 56 77 of mail ons: info@cadcollege.nl

SAMEN BOUWEN AAN DE TOEKOMST 6 -10FEBRUARI 2023 Tijdens BouwBeurs 2023 verandert de vloer van Jaarbeurs in de spannendste bouwplaats van Nederland. Kom naar Utrecht om te zien, horen, beleven en te vertellen wat er nodig is om toekomstbestendig te worden en te blijven. Het bijeenbrengen van de modernste technieken, nieuwste materialen en slimme toepassingen toont dat de digitale en circulaire transformatie in de bouw sneller gaat dan ooit! Het bewijs dat duurzaam samenwerken in de keten extra belangrijk wordt: experts hebben experts nodig om vandaag succesvol te bouwen aan de toekomst. GRATIS TOEGANG? SCAN DE QR-CODE OF GEBRUIK DE CODE BOUWTOTAAL OP BOUWBEURSLIVE.NL

5 NUMMER 1/2 / FEBRUARI 2023 ACTUEEL EXPERTVIEW ARAP-JOHN TIGCHELAAR De laatste anderhalf, twee jaar houd ik me naast mijn ‘gewone’ werk ook bezig met nieuwbouw. Het betreft de nieuwe huisvesting voor ons bedrijf. We zijn compleet uit ons jasje gegroeid. En als je dan toch bezig bent, kun je weer alles volgens de bouwnormen van deze tijd realiseren. Op het pand waar we nu gehuisvest zijn, liggen ruim duizend zonnepanelen. Al vijf jaar. Vorig jaar zijn we ook, middels warmtepompen, van het gas af gegaan. Totdat we van het gas afgingen waren we zelfs, als het gaat om elektra, energieneutraal. De overstap naar warmtepompen is een forse investering van een paar ton, maar met de huidige gas- en energieprijzen een hele goede. Immers, reken maar uit als je vijftigduizend kuub gas gaat besparen, per jaar! De terugverdientijd werd, gelet op de huidige energieprijzen, opeens verkort naar twee tot drie jaar. Nu meld ik dit niet om de handen op te elkaar te krijgen voor wat een geweldige investering we gedaan hebben. De terugverdientijd is in dit geval heel positief beïnvloed door een smerige oorlog in Oekraïne. Wie had dat nou bedacht? Dat we duurzaammoeten bouwen is evident. Hoge R-waardes, zonnepanelen en in ons geval zelfs GPR 8,5. Een prachtige doelstelling en we kunnen daardoor weer zeker 20 jaar vooruit. Want bouwen moet je niet volgens de huidige normen doen, maar volgens de normen die mogelijk over twintig jaar gelden. We beogen dan nog steeds een courant, goed gebouw te hebben. En toch gaat het soms mis bij elementen die je niet voorzien hebt. In ons geval is dat water. Natuurlijk bestaan er fantastische wateropvangsystemen, watervrije urinoirs, infrarood kranen en doorspoelsystemen. Maar als het gaat om opvang van regenwater om bijvoorbeeld daarmee toiletten door te spoelen, dan komt die verrekte terugverdientijd weer om de hoek kijken. Je kunt een grijswatersysteem eigenlijk alleen maar goed realiseren tijdens nieuwbouw. Achteraf met dubbele leidingen gaan werken is nauwelijks uitvoerbaar. In ons geval hadden we berekend dat we een terugverdientijd zouden hebben van vijftig jaar als we de grote- en kleine boodschappen zouden doorspoelen met grijs water. Ieder in mijn omgeving ontraadde dat. Een slordige vijfentwintigduizend euro investeren, terwijl je nu maar vijfhonderd euro per jaar kwijt bent aan Vitens. Zoveel geld investeren, terwijl het nauwelijks wat opbrengt. Bij de huidige waterprijs volg ik deze eenvoudige beredenering. Maar wat nou, stel ’s voor… dat de waterprijs ook ineens gaat vervijfvoudigen? Achteraf weten we het, maar nu worstel ik er mee waar we goed aan doen. Arap-John Tigchelaar Algemeen Directeur Transferro BV Water- worsteling VBR sluit aan bij Bouwend Nederland De Vereniging van gecertificeerde BetonReparatiebedrijven (VBR) heeft zich op 1 januari 2023 aangesloten bij Bouwend Nederland, als Vakgroep gecertificeerde BetonReparatiebedrijven. VBR blijft dus VBR, de leden blijven gecertificeerd op het hoogste niveau en de VBR blijft zich bezig houden met haar vakgebied en vakmanschap: betonreparatie en -onderhoud. De bouwwereld gaat zich steeds meer bezighouden met renovatie en staat hierin voor een flinke opgave. Deze opgave vraagt om intensieve samenwerking, vooral als het om vakkennis gaat. Zeker bij oudere objecten is herstel niet altijd voldoende en moeten er versterkingsmaatregelen worden getroffen om aan de huidige maatstaven te voldoen. Door kennis te bundelen is veel mogelijk. Samenwerken binnen de branche doet VBR al in het BetonOnderhoudsPlatform (BOP). De VBR wil echter in de hele bouwsector haar meerwaarde laten zien. Door aansluiting bij Bouwend Nederland vindt de brancheorganisatie daar een podium en een groot bereik. Bouwend Nederland gaat daarnaast de vereniging faciliteren zodat de VBR de handen vrij heeft om zich te focussen op met name kennisontwikkeling, scholingen, kwaliteit en veiligheid. Techniek Nederland sluit aan bij RGS Op 1 januari 2023 heeft Techniek Nederland zich aangesloten bij de stichting Resultaatgericht Samenwerken (RGS). Doel is samen met de collega-brancheorganisaties Aedes, OnderhoudNL en Bouwend Nederland te werken aan het verder ontwikkelen en implementeren van deze samenwerkingsmethode tussen zowel opdrachtgevers en opdrachtnemers, alsmede tussen opdrachtnemers onderling. Dit maakte voorzitter Doekle Terpstra bekend tijdens een webinar van stichting RGS waarin de nieuwe RGS-publicatie ‘Kwaliteit in balans’ werd gelanceerd. Doekle Terpstra verheugt zich op de samenwerking binnen de stichting RGS: “Installateurs zijn een belangrijke schakel in de hele renovatie- en verduurzamingsketen. Er ligt een enorme verduurzamingsopgave en wij zien deze in de praktijk bewezen methode van samenwerking ook als middel om de verduurzaming te versnellen. Daarbij hebben we elkaar hard nodig. Onze leden hebben al veel ervaring op mogen doen met opdrachtgevers en partners in de keten die RGS toepassen. Het is dus goed om dit samen verder te ontwikkelen.” Aedes, OnderhoudNL en Bouwend Nederland zijn blij met de toetreding. Het zorgt voor verdere verbreding van het draagvlak onder RGS en het verder verrijken van RGS met installatiekennis. Ontvang het boek ‘Kijk op het dak van Morgen’ gratis TotaalDakConcept introduceert het boek ‘Kijk op het dak van morgen’. Hierin laten de partners van TotaalDakConcept hun licht schijnen over de ontwikkelingen van het platte dak en geven ze hun visie op het dak van morgen. Boeiende verhalen voor architecten, opdrachtgevers, uitvoerders en beleidsmakers. Het boek ‘Kijk op het dak van morgen’, ter waarde van € 24,95, is alleen tijdens de BouwBeurs 2023 van 6 tot en met 10 februari gratis af te halen in Jaarbeurs Utrecht op de stand van het DakOntmoetingsCentrum E.010 in hal 11. Dat kan door aanmelding op de website www.totaaldakconcept.nl. Men ontvangt dan een voucher per e-mail, waarmee het boek tijdens een van de BouwBeurs-dagen kan worden afgehaald in het DakOntmoetingsCentrum.

PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 6 Verplichte certificering voor veilige toepassing PURschuim?  Foto: Pluimers Isolatie. Het Kennisplatform Gespoten PURschuim is teleurgesteld dat minister De Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening niet overgaat tot verplichte certificering voor het aanbrengen van gespoten PURschuim. Daarmee negeert de minister volgens het Kennisplatform een goed onderbouwd advies van ingenieursbureau Royal Haskoning DHV (RHDHV), dat onlangs een evaluatie heeft verricht van de wijze waarop bedrijven gespoten PURschuim aanbrengen. De aanbeveling van RHDHV om verplichte certificering in te voeren voor alle isolerende bedrijven die gespoten PURschuim aanbrengen is geheel in lijn met het advies van de Gezondheidsraad uit 2020. De branche is een groot voorstander van verplichte certificering. Een dergelijk stelsel zal het beperkte veiligheidsrisico verder minimaliseren. Bovendien is het eerlijker: het zal leiden tot level playing field wanneer niet alleen de huidige gecertificeerde bedrijven – die circa 90 procent van de markt representeren – maar ook de andere isolerende bedrijven wettelijk verplicht zijn zich aan de richtlijnen te houden. ROUTE MINISTER NIET EFFECTIEF Minister De Jonge kiest een andere weg. In een brief die hij samen met de uitkomst van de praktijkevaluatie op 2 december 2022 naar de Tweede Kamer heeft gestuurd kondigt hij aan nadere eisen in de bouwregelgeving te gaan opnemen; overigens zonder daarbij aan te geven op welke aspecten die nadere eisen betrekking hebben. Het Kennisplatform vindt de route die de minister voorstelt niet effectief. De veronderstelling dat gemeenten als bevoegd gezag een handhavende rol zouden kunnen spelen, en zelfs werkzaamheden zouden kunnen stilleggen, is volgens het Kennisplatform een illusie. Los van de vraag of gemeenten hier handhavende capaciteit voor hebben, is na-isolatie niet vergunningsplichtig, en zijn gemeenten derhalve niet vooraf op de hoogte van uit te voeren werkzaamheden. Voor gecertificeerde bedrijven ligt dat anders: voor hen geldt een aanmeldingsplicht vooraf van werkzaamheden, waardoor hun certificerende instellingen in een hoge frequentie inspecties verrichten tijdens de isolatiewerkzaamheden. Daarom is het volgens het Kennisplatform veel beter om aan te sluiten bij het al sinds jaar en dag bestaande (nu nog vrijwillige) stelsel van certificering. PRAKTIJKEVALUATIE BEVESTIGT VEILIGE TOEPASSING De praktijkevaluatie van RHDHV bevestigt eerdere onderzoeken en adviezen die hebben laten zien dat PURschuim veilig kan worden toegepast, mits bedrijven zich houden aan de richtlijnen. Dat sprake is van minimale risico’s blijkt ook uit het feit dat er de afgelopen jaren nagenoeg geen meldingen zijn binnengekomen bij GGD’en (van bewoners) en in het geheel geen klachten bij het Nederlandse Centrum voor Beroepsziekten (van medewerkers). Uit de evaluatie komt naar voren dat de meeste bedrijven professioneel te werk gaan met het isoleren van woningen met gespoten PURschuim. Maar er is natuurlijk altijd ruimte voor verbetering. Zo houden bedrijven niet altijd strak de hand aan de eis dat bewoners tijdens en twee uur na het isoleren de woning moeten verlaten. Dit lijkt mede veroorzaakt te worden door de toelichting op het desbetreffende artikel in het Bouwbesluit, die voor meerderlei uitleg vatbaar is. Het Kennisplatform zal zich ervoor inzetten dat bedrijven de wettelijke eis stipt naleven. RISICOVERHOGENDE FACTOREN BEPERKEN Op basis van de evaluatie van de werkpraktijk doet RHDHV verschillende aanbevelingen, onder meer gericht op beperking van de risicoverhogende factoren. Deze aanbevelingen hebben onder meer betrekking op afwezigheid van bewoners en huisdieren, aanwezigheid van vocht, ventilatie, menging, dichtmaken van kieren en spleten tussen kruipruimte en woning, en dakisolatie met gespoten PUR-schuim. Daarnaast zijn er aanbevelingen van RHDHV die te maken hebben met het geven van informatie aan bewoners en verwerkers over veiligheid en milieueffecten van het product: via de verplichte Veiligheidsinformatiebladen, maar ook informatie voor de consument voorafgaand aan de werkzaamheden. De volledige reactie van het Kennisplatform lezen? Ga naar https://gespotenpurschuim.nl. advertentie . Een sterke combinatie! www.vloerverwarmingenparket.nl . Bekijk hier de FAQ en de animatievideo’s voor meer informatie ‘Ik leg al jarenlang parketvloeren op vloerverwarming’ Meesterparketeur Joost den Hartog ‘Het gros van de nieuwe vloeren welke wij installeren, leggen wij in combinatie met vloerverwarming! Probleemloos!’ Parketwinkel Oldeberg ‘Meer dan 90% van de verkochte vloeren kunnen prima met vloerverwarming’ Parketwinkel Timeless Floor ‘Midden in de huidige energietransitie verwacht ik in de toekomst vrijwel alleen nog maar deze combinatie te verkopen’ Meesterparketeur Jan-Willem Schepers Houten vloer én vloerverwarming?

7 NUMMER 1/2 / FEBRUARI 2023 ACTUEEL Den Haag update Nieuws vanaf het Binnenhof Rookmelder- weigeraars in ongelijk gesteld Opvallend bericht bij RTV Oost in december 2022. Woonstichting Sint Joseph mag rookmelders plaatsen in vier woningen van huurders die geen melder willen. Dat heeft de rechtbank bepaald. De Almelose stichting mag nu zonder toestemming van deze ‘rookmelderweigeraars’ naar binnen om de melders te plaatsen, zegt een woordvoerder van Sint Joseph tegen RTV Oost. Sinds 2003 is voor nieuwbouwwoningen het plaatsen van rookmelders verplicht. Maar nu zijn sinds 1 juli 2022 ook in bestaande woningen rookmelders noodzakelijk. Helaas wil niet iedereen er een. Zo had woonstichting Sint Joseph uit Almelo te maken met tachtig huurders die aanvankelijk niet meewerkten aan het plaatsen van een rookmelder. Het bleek afgelopen zomer bijvoorbeeld lastig om in contact te komen met tientallen huurders over het plaatsen van een rookmelder. Ze reageerden niet op brieven en waren tijdens huisbezoeken niet altijd thuis. Huurders die wél in contact met de corporaties zijn, maar gewoonweg geen rookmelder wilden, gaven uiteenlopende redenen op. Volgens RTV Oost weigerden zij de apparaten uit vrees voor spionage of straling, of ze wilden geen vreemden over de vloer hebben. Ook gaf men aan binnen te willen roken of men zag de ernst ervan domweg niet in. De rechter bepaalde eind juli 2022 dat huurders verplicht moesten meewerken, waarna het grootste deel alsnog overstag ging. Toch bleven vier huurders onbereikbaar voor de woonstichting. Voor Sint Joseph zat er daarom niet anders op dan naar de rechter stappen, die de woningbouwvereniging gelijk gaf. De huurders moeten daarnaast de proceskosten van ruim 870 euro per huurder betalen. Een dure weigering dus. De woonstichting is blij dat de rechter vindt dat het plaatsen van rookmelders valt onder het noodzakelijk onderhoud: “Het is voor de veiligheid van de bewoners én medebewoners in een woongebouw van groot belang dat er rookmelders aanwezig zijn.” De rechter deed uitspraak in een individueel geval. St Joseph gaat nu opnieuw in gesprek met de andere huurders die nog geen toegang hebben verleend. Mochten daar huurders tussen zitten die blijven weigeren, dan zal de woonstichting weer naar de rechter stappen. Frank de Groot Hoofdredakteur BouwTotaal  frank@handelsuitgaven.nl PRODUCTIE NIEUWBOUW EN INFRASECTOR IN 2023 ONDER DRUK Maurice van Sante Senior econoom ING Economisch Bureau  maurice.van.sante@ing.nl In het derde kwartaal van 2022 liet de bouw een krimp zien van 1,1% ten opzichte van de voorgaande periode. Voor 2023 staat de productie voor verschillende deelsectoren verder onder druk. De infrasector heeft voornamelijk last van de stikstofproblematiek waardoor projecten uitgesteld moeten worden. Investeringen in bedrijfsgebouwen dalen naar verwachting doordat bedrijven minder investeren door de verslechterde economische situatie. Ook voor de woningbouw zit het niet mee doordat het aantal afgegeven nieuwbouwvergunningen afgenomen is. Daarbij zijn woningkopers terughoudender vanwege de opgelopen rente, inflatie en het mede daardoor lage consumentenvertrouwen. INSTALLATIE- EN RENOVATIEBRANCHE BIEDEN TEGENWICHT Het is echter zeker niet in iedere deelsector kommer en kwel. Zo zorgen de hogere energieprijzen in de installatie-, herstel- en renovatiemarkt juist voor extra vraag naar energiebesparende bouwwerkzaamheden. Het gaat daarbij onder andere om de installatie van (hybride) warmtepompen, plaatsing van zonnepanelen en isolatiewerkzaamheden. De vraag die consumenten vroeger stelden “Wat is de terugverdientijd?” is vervangen door “Wanneer kan je beginnen?” Specifieke volumecijfers zijn voor de installatiebranche niet beschikbaar, maar omzetcijfers van 2022 laten zien dat deze branche een veel hogere groei laat zien dan de rest van de bouwsector. LICHTE KRIMP IN 2023 Al met al verwacht ING Research dat de bouwsector in 2023 een lichte krimp zal vertonen (-0,5%). Er is flink wat tegenwind zoals de terugvallende woningmarkt, stikstofproblematiek, hoge bouwprijzen, tekort BOUWMONITOR B&U aan grond, complexe projectontwikkeling en capaciteitsproblemen bij gemeenten om de aanvragen te verwerken. Bouwbedrijven hebben daarentegen nog goed gevulde orderboeken en de verduurzamingsopgave van vastgoed wordt versneld door de hoge energieprijzen. Hierdoor blijft de krimp van de totale bouwproductie naar verwachting beperkt. Helft minder CO2-uitstoot door modulaire bouw  In Lelystad realiseerde Daiwa House 147 modulaire appartementen in opdracht van woningcorporatie Centrada. Het project met de naam ‘Wonen bij LILY’ biedt onderdak aan mensen die met spoed op zoek zijn naar woonruimte. Foto: Daiwa House. Modulaire bouw zorgt voor 50 procent minder CO2-uitstoot, vergeleken met traditionele bouw. Dat blijkt uit een analyse van de CO2 voetafdruk van Daiwa House Modular Europe. Het onderzoek is gevalideerd door het onafhankelijke milieuadviesbureau EcoReview, specialist op het gebied van Life-Cycle Assessment, milieuproductverklaringen en Environmental Product Declaration. De analyse is gemaakt op basis van een gebouw van 6000 m2, met vier verdiepingen dat 75 jaar staat (levensduur voor woningen volgens de bepalingsmethode Milieuprestatie gebouwen). Er is daarbij gekeken naar de CO2-voetafdruk van modulaire bouw alsook traditionele bouw. Een onafhankelijke constructeur heeft beide gebouwen constructief berekend. In de berekening worden modulaire bouw en traditionele bouwmet elkaar vergeleken door een constructeur op basis van volledig gelijke eisen. Het industrieel bouwen en het effect van het hergebruik van modules ten opzichte van het slopen van een pand zijn in de analyse meegenomen. De CO2-voetafdrukberekening in deze analyse is zo goed mogelijk gebaseerd op de NMD Bepalingsmethode 3.0 in combinatie met het gebruik van de CO2-emissiefactoren zoals beschreven door co2emissiefactoren.nl. De aanname dat de CO2-voetafdruk van modulaire bouw afwijkt van traditionele bouw wordt in de analyse bevestigd. De modulaire bouwmethode leidt tot ruim 50 procent minder CO2-uitstoot dan traditionele bouw. Dit is te danken aan de materialen die worden gebruikt, het bouwproces en minder transportbewegingen van en naar de bouwlocatie. Maar vooral de waarde van de herinzetbaarheid van de modules en het demonteren in plaats van slopen, zorgen voor aanzienlijk minder CO2-uitstoot. DUURZAME TOEKOMST Nederland moet de komende jaren een enorme verduurzamingsslag maken, willen we de uitstoot onder de 1,5 graden houden. De bouwsector is verantwoordelijk voor zo’n 40 procent van de CO2-uitstoot in Nederland. Tegelijkertijd is er de ambitie om in Nederland tot 2030 zo’n 900.000 nieuwe woningen te realiseren. Die doelstellingen van een duurzamere toekomst en een impuls voor de woningmarkt lijken in strijd met elkaar, maar dat hoeft niet zo te zijn. De resultaten van het onderzoek van Daiwa House Modular Europe en EcoReview tonen aan dat duurzame groei mogelijk is, zonder in te leveren op snelheid en kwaliteit. Simone VanWijk, Head of Sustainability bij Daiwa House Modular Europe: “Bij Daiwa House Modular Europe zijn we voortdurend bezig met het zo duurzaammogelijk inrichten van onze processen en met optimaal hergebruik van materiaal om impact te maken. Voor dit onderzoek is het hele proces heel gedetailleerd in kaart gebracht. Van de handelingen in de fabriek en de bouwplaats, tot hoeveel vrachtwagens we moeten inzetten tijdens de bouw. Daarnaast hebben we ook uitgebreid gekeken naar de materialen die nodig zijn en wat er gebeurt met het afval naderhand. Wordt dit bijvoorbeeld hergebruikt, gerecycled, verbrand of gestort? Het toetsen van onze methodes is enorm belangrijk, en dat onze manier van bouwen 50 procent minder CO2 uitstoot oplevert is een fantastische bevestiging dat onze aanpak werkt. Circulair en duurzaam bouwen is voor ons topprioriteit en we geloven erin dat dit de enige toekomstbestendige oplossing is.”

KOMO. ® Kwaliteit zoals beloofd. Wkb? Een KOMO-certificaat levert kwaliteit en bewijs. Onder de nieuwe bouwwetgeving draait alles om aantoonbare kwaliteit. Producten en bouwprocessen met het KOMO-keurmerk hebben daarom de voorkeur. Want daarvan staat vast dat ze aan alle eisen voldoen. Keer op keer door onafhankelijke deskundigen getoetst. KOMO-certificaten leveren de bouwkolom extra voordelen: Ook vooraan staan in de Wkb? Laat uw product of proces nu certificeren. Kijk op: KOMO.NL DE CERTIFICAATHOUDER Een voorrangspositie in de keuze voor zijn product of proces. DE AANNEMER Een bewijs van geleverde kwaliteit. DE OPDRACHTGEVER Besparing op de kosten van de kwaliteitsborger.

9 NUMMER 1/2 / FEBRUARI 2023 ACTUEEL Groothandel: lagere omzet in 2023  Nieuwbouwproject in Nijmegen Nieuw-West. Foto: Steven van de Cruijs / Koninklijke Hibin. Verbeterde veiligheidsinstructie bouwplaats  Foto: Safesite. De bouwmaterialengroothandel verwacht in 2023 een omzetdaling van -3,2%. De verandering in omzet in het najaar 2022 ten opzichte van het najaar 2021 bedraagt +4,2%. De winstmarge zal naar verwachting in 2023 licht dalen met -0,4%. Deze verwachtingen zijn minder positief dan de verwachtingen uit de conjunctuurmeting voorjaar 2022. Toen werd uitgegaan van een margegroei van +0,6%. Verder is de afname van bouwvolumes groter dan de omzetdaling in euro’s. Dat blijkt uit de conjunctuurmeting najaar 2022 van Koninklijke Hibin, netwerk van de bouwtoelevering. De respondenten melden in het najaar van 2022 een gemiddelde stijging van de inkoopprijzen met 15%. Afhankelijk van het assortiment zijn de onderlinge verschillen groot. Bijna de helft van de respondenten gaat uit van 11 tot 25% hogere inkoopprijzen. De respondenten geven aan de hogere inkoopprijzen over het algemeen door te kunnen berekenen; 27% kan het volledig doorberekenen, 40% kan dat grotendeels doen en nog eens 30% geeft aan de gestegen prijzen gedeeltelijk te kunnen doorberekenen. Organisaties voorzien in de komende twaalf maanden scherpere prijsconcurrentie (45%), verdere digitalisering van het bestelproces (42%), kostenreductie (24%) en vergroting van de bedrijfsomvang door eigen groei/acquisitie (24%). MARKTONTWIKKELINGEN Net als in eerderemetingen blijkt uit de conjunctuurmeting najaar 2022 dat circa driekwart van de omzet uit dewoningbouw komt. Het aandeel nieuwbouwbedraagt de helft van de totale omzet; de andere helft betreft renovatie en onderhoud en is daarmee onveranderd. Het omzetaandeel van particulieren daalt de laatste twee jaar. Het percentage van de totale omzet bedraagt in 2022 13%. Binnen het omzetaandeel van bedrijven zijn de aannemer voor 61%en de zzp’er en klusbedrijven voor 39%verantwoordelijk van de totale omzet in het 2022. In 2023 verwacht de helft van de respondenten extra behoefte te hebben aan gekwalificeerd personeel, waarbij 60%aangeeft geschikt personeel te kunnen vinden. Bedrijven verwachten gemiddeld 2,4 fte extra nodig te hebben. Vanaf 23 november 2022 is er een verbeterde veiligheidsinstructie voor iedereen die de bouwplaats opgaat: de Generieke Poortinstructie 5.0. Daarmee is er nu één universele veiligheidsinstructie met één certificaat voor alle sectoren in de bouw. Op de bouwplaats komen helaas nog te veel onveilige situaties voor. Soms met zeer ernstige gevolgen. Door allemaal de GPI te doen en samen over veiligheid te praten, verkleinen we de kans op ongevallen. Sinds 1 april 2019 wordt de Generieke Poortinstructie (GPI) toegepast op alle bouwplaatsen van bij de Governance Code Veiligheid in de Bouw aangesloten bouw-, utiliteits-, infra- en installatiebedrijven. Poortinstructies zijn instructies voor medewerkers die een bouwplaats willen betreden. Zij volgen online modules en doen een toets. Het initiatief is bedoeld om veiligheid en veilig gedrag op bouwplaatsen te stimuleren. DRAAGVLAK GROEIT Jaarlijks zetten al meer dan 45.000 bedrijven de GPI in en volgen ongeveer 125.000 bouwplaatsmedewerkers de GPI. De inhoud ervan verbetert continu op basis van feedback van gebruikers. Dat doet de Waarborgcommissie GPI. In die commissie zitten vertegenwoordigers van de Governance Code Veiligheid in de Bouw en partnerorganisaties, zoals Bouwend Nederland, Cumela|Stigas, Freesmij en Transport- en Logistiek Nederland. VERNIEUWINGEN GPI 5.0 De belangrijkste verbeteringen zijn: • In plaats van drie GPI’s voor verschillende doelgroepen, is er nu één GPI met één geldig GPI-certificaat. Dat maakt het overzichtelijker en makkelijker. • Op basis van de deelsector waar men het meest werkt, wordt een persoonlijke ‘voorkeursleerroute’ samengesteld. • Er is keuze uit 21 praktijkgerichte onderwerpen (deelsector specifiek), waaruit de kandidaat acht onderwerpen kiest. • De begin-animatie met generieke regels en aandachtspunten is ingekort. Specifiekere onderwerpen hieruit komen terug in de praktijkgerichte onderwerpen. • De duur van de GPI 5.0 is teruggebracht naar gemiddeld maximaal 45 minuten. • Naast de zes bestaande talen zijn Portugees en Bulgaars toegevoegd. Meer weten over de GPI? Ga naar https://gc-veiligheid. nl/tools/generieke-poortinstructie-gpi of scan de qr-code Verzekeraars pleiten voor strengere regels brandbare bouwmaterialen Wie herinnert zich niet de afschuwelijke beelden van de desastreuze brand in de Londense Grenfell Tower? Die brand kostte het leven van 72 mensen en zette het vizier vol op de brandbaarheid van gevel- en andere bouwmaterialen. Ook in ons land. Risicodeskundige Jermaine Muller maakt zich nog steeds zorgen en pleit voor strengere regels. JermaineMuller is Risk Engineer bij Achmea en lid van de werkgroep Brandbare Bouwmaterialen van het Verbond van Verzekeraars. Deze werkgroep heeft de position paper Brandbare Bouwmaterialen geschreven waarin wordt gepleit voor strengere regels en meer bewustwording. “Meteen na de brand in Londen is deNederlandsewetgeving onder de loep genomen. Experts hebben toen, in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken, gekeken of zo’n brand ook bij ons kan plaatsvinden en het antwoordwas ja”, zegt hij op dewebsite van het Verbond vanVerzekeraars. “De eisen die voor gevels inNederland gelden, zijn redelijk summier. Dat geldt vooral voor hogewoontorens enmet de verduurzaming van ons vastgoed komenwemet die summiere regels nog verder in de knel.Wat we in Londen hebben gezien, en overigens ook bij een brand in een appartementencomplex in het Duitse Essen en een gevelbrand in eenwoongebouw inMilaan, is dat je vroeg of laat temaken krijgt met brandoverslag. Een brand begint in een appartement, maar verspreidt zich via openstaande ramen en de gevel razendsnel naar boven. Als er in de gevel brandbarematerialen zijn verwerkt, verspreidt de brand zich nog sneller.” VERSCHERPING REGELGEVING De position paper pleit vooral voor een verscherping van de regelgeving als het gaat om het testen. Muller: “In de regelgeving is nu bepaald dat een test die een kleine brandende prullenmand nabootst voldoende is. Dat staat natuurlijk totaal niet in verhouding tot een echte brand. Wij vinden dat een gevel zodanig moet zijn opgebouwd dat deze een grootschalige test kan doorstaan. Op dit moment zijn er ontwikkelingen om tot een test te komen voor gebouwen die hoger zijn dan vijftig meter als er mensen in slapen en voor dertig meter als er sprake is minder-zelfredzamen. Dat is een stap vooruit, maar voor ons nog ruim onvoldoende. Wij pleiten voor invoering van de grootschalige testen die er al zijn, totdat er een grootschalige Europese geveltest beschikbaar is. Dat laatste zal nog zeker tien jaar duren. Tot die tijd moeten we roeien met de riemen die we hebben en eerlijk gezegd zijn dat er niet zoveel.” Het hele gesprek met Jermaine Muller lezen? Ga naar https://verzekeraars.nl en vul in het zoekvak in: ‘5 vragen over brandbaar bouwmateriaal’.

Website www.duofor.eu Email verkoop@duofor.nl Telefoon 0162 31 41 66 ALTIJD EEN PASSENDE COMBIFOR SYSTEEMVLOER Subsidie beschikbaar Vaste of variabele hart-op-hartmaten Voorzien van BCRG Kwaliteitsverklaring Sneller bouwen door muurprofiel en schuif-koppelstuk Ook toepasbaar als verdiepingsvloer Meer info? Scan de QR-code

11 NUMMER 1/2 / FEBRUARI 2023 ENERGIETRANSITIE Gebouwen verspillen voor miljoen huishoudens aan energie Sinds 1 januari 2023 zijn eigenaren van kantoorgebouwen bij wet verplicht om minstens Energielabel C te hebben. Echter in het meeste nieuws wordt voorbijgegaan aan de ‘Informatieplicht inzake energiebesparende maatregelen’. Een informatieplicht die al sinds 1 juli 2019 in het Activiteitenbesluit milieubeheer staat. Hier voldoen nog veel minder dan de helft van de bedrijven aan, namelijk slechts 8%! Die wet zegt dat grootverbruikers verplicht zijn alle energiebesparende maatregelen uit te voeren die je binnen vijf jaar kan terugverdienen. Belangrijk is dat er veel meer winst te halen is bij het voldoen aan de Energiebesparingsplicht, dan aan de Label C verplichting. De gemiste kans van de afgelopen tijd is dat er een focus is op de energielabel C verplichting, terwijl juist ook de Informatieplicht Energiebesparing onder de aandacht (van handhaving) gebracht moet worden. Daar is de grootste winst te halen volgens de tribes (kenniskringen) van het in september 2022 opgerichte Gideon. Gideon is een beweging met zelfsturende tribes, die bestaan uit verschillende mensen en verschillende bedrijven en initiatieven. Met elkaar werken ze aan ideeën om daadwerkelijke energietransitie op gang te helpen, zodat de Parijse klimaatdoelen wél gehaald kunnen worden. Nu energie vanwege geopolitieke spanningen schaars is en de overheid tientallen miljarden (belastinggeld) besteedt om de hoge prijzen te compenseren en energiearmoede te voorkomen, is handhaving van energiewetgeving nog noodzakelijker, vindt de Tribe Energietransitie van Gideon. “Bedrijven kunnen maar liefst 1 miljard kuub aardgas en 5 miljard kWh elektriciteit besparen door maatregelen uit te voeren die ze binnen vijf jaar terugverdienen.” aldus Petran van Heel, woordvoerder bij Gideon. In Nederland is de gebouwde omgeving goed voor 34% van het energieverbruik. Daarmee is de gebouwde omgeving de grootste gebruiker. Juist omdat dit aandeel zo groot is, zijn er diverse wetten om het energieverbruik te beperken. ENERGIELABEL Sinds 1 januari 2023 moeten kantoren minimaal een energielabel C hebben geregistreerd. Dit is opgenomen in het Bouwbesluit en bekend sinds 2018. Voldoet het gebouw niet aan de eisen van het Bouwbesluit, dan heeft het gebouw geen vergunningsgrond en mag het per 1 januari 2023 niet meer als kantoor worden gebruikt! In Nederland zijn er naar schatting van RVO 65.000 kantoren die vallen onder de label C-verplichting. Eind 2022 heeft volgens het Kadaster 50% van dit aantal kantoren energielabel C of beter. Daarnaast heeft 11% van de kantoren een label D of slechter. Voor 39% is nog geen energielabel geregistreerd. Daarmee voldoet de helft van de kantoren nog niet aan de label C-verplichting. Dat zo weinig kantoren voldoen is vreemd. Temeer omdat kleine investeringen vaak al toereikend zijn om tot C-label te komen. Dat blijkt ook uit het Kantorenmarkt rapport van NVM (2022). Bovendien zijn de mogelijke besparingen substantieel. Uit onderzoek van Taskforce Label A blijkt dat een kantoor met een label G gemiddeld meer dan vier keer zo veel gas verbruikt als voor een gebouwmet een A-label. Het verwarmen van alle bedrijfs- en overheidsgebouwen in heel Nederland kost circa 1,5 miljard m³ gas per jaar (naast onder andere stadverwarming). Door alle gebouwen op een A-label te brengen is hierop een besparing van 50% te realiseren. Dat is evenveel als 625.000 huishoudens per jaar verbruiken. INFORMATIEPLICHT Hoewel er eind vorig jaar veel aandacht ging naar de Label C verplichting, hoor je bijna niemand over de Energiebesparingplicht. Terwijl deze verplichting al 3,5 jaar geldt (sinds 1 juli 2019). Het Activiteitenbesluit milieubeheer verplicht bedrijven en instellingen namelijk om alle energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van vijf jaar of minder uit te voeren (Bron RVO). Dit is de Energiebesparingsplicht. Deze geldt voor bedrijven en instellingen (Wet milieubeheer-inrichtingen) die per jaar vanaf 50.000 kWh of 25.000 m3  Figuur 1: Mate waarin bedrijven voldoen aan de labelverplichting (oktober 2022). Bron: Kadaster. aardgas of een equivalent daarvan verbruiken. Naar schatting betreft dit in totaal 90.000 gebouwen. Juist bij de Energiebesparingsplicht valt veel winst te behalen voor mens, milieu en portemonnee. Op het niet voldoen aan deze wet/ Algemene Maatregel van Bestuur staat een dwangsom die begint bij 10% van de energierekening, en die kan oplopen tot 2.500 euro per week. In juli 2022 heeft tweederde van de organisaties de verplichte informatie aangeleverd en slechts 8% voldeed aan de Energiebespaarplicht. Gezien het feit dat maar 8% ruim 3,5 jaar na invoering voldoet aan de informatieplicht kunnen we stellen dat er hier nogal wat schort aan toezicht en handhaving. En dat terwijl organisaties maar liefst 1 miljard kuub aardgas (evenveel als 833.000 huishoudens) en 5 miljard kWh elektriciteit (evenveel als 1.785.000 huishoudens) kunnen besparen door maatregelen uit te voeren die ze binnen vijf jaar terugverdienen. Zo berekende Common Futures in opdracht van de NVDE. Hiermee kunnen we de CO2-uitstoot met 4 Mton reduceren. GIDEON VOERT ACTIE De wetgevingen omtrent Energielabel C en Energiebespaarplicht zijn er natuurlijk niet voor niets gekomen. Ook heeft het opstellen en aannemen van deze wetgeving veel tijd, energie en geld gekost. Het is schrijnend te zien dat de wetgeving niet wordt nageleefd en dat er niet wordt gehandhaafd. Zeker in een tijd waarin energie schaars is en de overheid miljarden besteed aan voorkomen van oplopende energie armoede. Om op deze ‘overtredingen’ aandacht te vestigen, en bij te dragen aan een oplossing, voert Gideon actie om bedrijven te helpen en te stimuleren haar verantwoordelijkheden te nemen en vraagt de overheid (pro-actief) te handelen. Het is volgens Gideon een gemiste kans als de handhaving van de Energielabel C verplichting en de Informatieplicht Energiebesparing niet worden gecombineerd. Enerzijds voor de efficiënte inzet van handhavers en anderzijds om bedrijven in één keer het goede te laten doen en niet twee keer te belasten. “De Energielabel C verplichting die sinds januari 2023 geldt is hét moment voor gemeenten om aandacht te besteden aan energiebesparing bij utiliteitsgebouwen en de gevolgen van niet voldoen aan wet- en regelgeving. Voor bedrijven is het een extra prikkel om in actie te komen. Niet alleen om te voldoen aan wet- en regelgeving of vanwege je eigen rendement, maar juist ook om zelf iets te doen aan de energie schaarste en de oplopende energie armoede”, aldus Petran van Heel. “Huurders, gebruikers, eigenaren, geen van hen wil met asociaal vastgoed geconfronteerd worden. Organisaties doen er daarbij slim aan om niet alleen naar de Energielabel C verplichting van nu te kijken, maar direct ook te zorgen dat ze voldoen aan de Informatieplicht Energiebesparing. En als je dan toch bezig bent, zorg dan dat je gebouw toekomstbestendig wordt. Maak een plan hoe je met jouw gebouw komt tot minimaal Energielabel A! Je hebt zomaar kans dat dat eerder verplicht wordt dan je denkt.” Meer weten? Kijk op www.gideonstribe.nl  Figuur 2: Mate waarin organisaties voldoen aan Energiebesparingsplicht (1 juli 2022), Bron: Ministerie EZK, eigen bewerking.

PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 12 BLOG THE NEW BUILDERS Verwarmen en koelen vanuit de bodem  Booropstelling voor bodemenergiesysteem. TOTAALAANBIEDER HVE en EnergieMarke maken beide deel uit van Delvest. Daarnaast heeft het moederbedrijf nog twee werkmaatschappijen: • ENCOR in Marum, Groningen. Dit is een toonaangevend boorbedrijf dat gesloten bodemlussen realiseert. • TEC inWolvega. Dit is een certificeringsbedrijf dat installateurs ondersteunt door bodemberekeningen uit te voeren en certificeringen te organiseren. Delvest wil met deze combinatie de eerste totaalaanbieder worden van bodemwarmte-systemen in Nederland, Duitsland en België. Bij het subthema ‘Energietransitie’ van deze editie van BouwTotaal, kwam al snel New Builder Bart van Amerongen naar voren. Met ruim 25 jaar ervaring in de installatiewereld is hij nu projectmanager bij HVE, een advies- en consultancybureau, dat gespecialiseerd is in energievraagstukken en bodemenergie. “Ik heb een passie voor alles wat met energie te maken heeft. In het beperken en beheersen ervan, welteverstaan.” TEKST: MARION SERMONDT Bart is projectmanager bij HVE en werkt in die rol momenteel bij het zusterbedrijf EnergieMarke. Daar is hij verantwoordelijk voor de realisatie van diverse duurzaamheidsprojecten volgens een ESCo constructie. Samen met directeur Liesbeth van Hilten (HVE) vertelt Bart over de mogelijkheden en de toekomst van bodemenergie. “Bij bodemenergie haal je de warmte voor je woning of bedrijf niet uit de omgeving, maar uit de bodem.” LUCHT- EN BODEMENERGIE Er zijn twee soorten warmtepompen. De bekendste is de luchtwarmtepomp. “Dan heb je altijd een pomp buiten het pand nodig, die de omgevingstemperatuur en lucht omzet in warmte of koeling”, vertelt Liesbeth. “Een nadeel is dat je ‘s zomers de buitentemperatuur verhoogt, net als bij een airco.” Een grondwarmtepomp maakt gebruik van de bodemtemperatuur. “Deze is vrij constant, ook in de zomer of bij vorst. Een bodemenergiesysteem koelt je huis in de zomer en slaat de warmte vervolgens weer op in de bodem, in plaats van de omgeving nog verder op te warmen. Dus ja, het is een flinke investering, maar wel eentje die je terugverdient. De maandelijkse energiekosten voor een bodemenergiepomp zijn een stuk lager dan bij andere soortgelijke warmtepompen, zeker wanneer de buitentemperatuur omlaag gaat. Tegelijkertijd kan je meer warmte genereren. En: door de hoge efficiëntie en je lagere energieverbruik, help je ook mee aan de hoognodige CO2-reductie. Ten slotte heeft een bodemenergiesysteem nauwelijks onderhoud nodig en gaat de bron tot vijftig jaar mee.” Op de vraag of een grondwarmtepomp wel geschikt is voor bestaande en oudere huizen begint Liesbeth te lachen. “Ik woon in een huis uit 1932 en zelfs voor ons is het interessant. Wanneer je je huis goed isoleert en de warmtepomp bijvoorbeeld combineert met vloerverwarming, dan kan je je huis al compleet én comfortabel verwarmen met bodemenergie. Key is een goede informatie en begeleiding.” ADVISEREN EN UITVOEREN Bodemenergiesystemen zijn enorm duurzaam, maar er komt meer bij kijken dan klakkeloos een grondwarmtepomp te installeren. Vaak zijn er extra verduurzamingsmaatregelen nodig. Ook is er bijvoorbeeld een meldingsplicht voor de aanleg van de bron. HVE biedt daarin ontzorging en begeleiding. “We helpen onze klanten bij warmte- en energievraagstukken. Dat kan gaan om het aanvragen van vergunningen voor bodemenergiesystemen, maar we maken ook ontwerpen en bestekken. We kijken naar de samenwerking tussen binnen- en buitenklimmaat, ventilatie en het gebruik van duurzame energiebronnen. Vervolgens inventariseren we de situatie en brengen we advies uit in een rapport.” Waar HVE een adviserende rol heeft, verzorgt het zusterbedrijf EnergieMarke het complete energiemanagement en -beheer. Inclusief de ontwikkeling, financiering en exploitatie van duurzame energievoorzieningen. Al met al is het een groeiende markt. Bart: “We werken nu met vijf personen, maar willen graag uitbreiden naar vijftien. Hoewel de vacaturemarkt lastig is, hebben we als HVE toch een flink aantal sollicitanten. Dat heeft denk ik te maken met onze specifieke propositie: de mensen die bij ons solliciteren zijn gemotiveerd en willen net als wij bouwen aan een nieuwe werkelijkheid.” BART EN THE NEW BUILDERS Deze passie bracht Bart jaren geleden al bij The New Builders. “Ik had toen nog mijn eigen installatiebedrijf, maar was al wel bezig met duurzaamheid en energietransitie. Zo kwam ik in contact met Leo Nieuwenhuis, aanjager van The New Builders. Op dat moment was de bouw er slecht aan toe. Werkomstandigheden waren belabberd, mensen maakten zich amper druk over energieverbruik en materiaalverspilling. Dus ja, ik voelde me thuis bij deze club. En nog steeds sta ik voor 300% achter de gedachte: samen voor menswaardig, wendbaar en natuurlijk duurzaam. Wat me zo aanspreekt is de openheid onderling. Je deelt wat er speelt binnen je bedrijf, kan openlijk over je problemen praten. Zonder angst of schaamte. Je maakt dezelfde dingen mee en kan elkaar op deze manier helpen en versterken.” Maar Bart is niet alleen New Builder voor zichzelf. “Ik wil mensen bewust maken! Gelukkig zie ik steeds meer verandering omme heen. Niet alleen in de mensen zelf, maar je ziet bijvoorbeeld dat werknemers een bedrijf uitzoeken op wie ze zijn, waar ze voor staan. Het gaat ommeer dan geld verdienen! En zo verandert de bouwsector stukje bij beetje, van binnenuit.” Liesbeth vult aan: “Wat ik heel duidelijk bij Bart zie, is dat het eerlijk moet. Bijvoorbeeld bij aanbestedingen. Dat vind ik een mooie eigenschap.” Ook Liesbeth hield zich al jong bezig met de energietransitie. “Dat begon al op school. Ik maakte me druk om duurzaamheid, de wereld om ons heen. Vanuit die passie ben ik Geohydrologie gaan studeren. Vervolgens werkte ik 17 jaar bij een adviesbureau voor bodemenergie. Die kennis over koelen en verwarmen vanuit bodemenergie heb ik meegenomen naar HVE.” DUURZAAMHEID IN HET BLOED HVE staat voor duurzaamheid. Bart: “Dat wat ik bij The New Builders terugzie is bij HVE een natuurlijk proces. Het is geen verkooppraatje, maar we gaan echt voor een duurzame wereld. Daar willen we aan bijdragen. Voor mij geldt eigenlijk hetzelfde. The New Builders hebben me niet daadwerkelijk verandert, want het zat en zit al in mijn bloed. Maar het heeft me wel bewuster gemaakt. Samen kunnen we echt iets bereiken!” BouwTotaal is in de persoon van hoofdredacteur Frank de Groot ook New Builder.  Directeur Liesbeth van Hilten en projectmanager Bart van Amerongen van HVE.  Binneninstallatie met warmtepomp.  PVC buizen voor het boorgat.

13 NUMMER 1/2 / FEBRUARI 2023 ENERGIETRANSITIE Stichting OPEN voorbereid op toekomstige toename zonnepanelen Stichting Organisatie Producentenverantwoordelijkheid E-waste Nederland (OPEN) verwacht een exponentiele stijging van het aantal afgedankte zonnepanelen in de komende 20 jaar. Dat zegt de stichting op basis van onderzoek dat zij door TNO heeft laten uitvoeren. Als gevolg van de energietransitie zal het aantal geïnstalleerde zonnepanelen snel doorgroeien naar 42,8 Gigawatt (circa 140 miljoen zonnepanelen) in 2030. Stichting Organisatie Producentenverantwoordelijkheid E-waste Nederland (OPEN) is, namens alle producenten van elektrische apparaten in Nederland, verantwoordelijk voor de inzameling en recycling van e-waste. Het doel is om de wettelijke inzameldoelstelling van 65% te behalen én e-waste circulair te maken. Dit doet de stichting samen met inzamel-, sorteer- en recyclepartners. Consumenten en professionals kunnen hun e-waste gratis inleveren bij één van de 13.000Wecycle-inleverpunten door het hele land. ZONNEPANELEN De stichting regelt ook de inzameling en verwerking van afgedankte zonnepanelen. Het aantal zonnepanelen zal zeker in de komende 20 jaar flink groeien, omdat steeds meer consumenten kiezen voor duurzame vormen van energie. Het huidige tarief is echter gebaseerd op een omslagsysteem, waarbij nog nauwelijks zonnepanelen afval vrijkomt. Dat omslagsysteem is met een toenemende afvalstroom niet meer toereikend. Om de recycling en verwerking van zonnepanelen in de toekomst te kunnen financieren, lanceert Stichting OPEN op 1 juli 2023 een waarborgfonds voor zonnepanelen. De stichting heeft hierover overeenstemming bereikt met producenten en importeurs van zonnepanelen. Stichting OPEN-directeur Jan Vlak: “We nemen nu maatregelen om voorbereid te zijn op toekomstige afvalstromen. Met een stabiel tarief voor de komende jaren kunnen we de hoogwaardige verwerking van afgedankte zonnepanelen straks garanderen.” In overleg met de branche is vastgesteld dat een tarief nodig is van € 40,- per ton. WAARDEVOLLE STOFFEN UIT ZONNEPANELEN Eind december 2021 was er 14 Gigawatt (GW) aan zonnepanelen geïnstalleerd in  Foto: PimGeerts, BeeldOpBouw. Nederland. Omgerekend zijn dat ongeveer 46 miljoen panelen. Vanwege de energietransitie zal dit aantal snel doorgroeien naar 42,8 GW (circa 140 miljoen panelen) in 2030. Tegen 2044 zal de groei naar verwachting stabiliseren op 87,5 GW (circa 290 miljoen panelen). Na een levensduur van tussen de 15 en 30 jaar zullen zonnepanelen worden afgedankt. De afvalstroom van zonnepanelen zal ondertussen toenemen totdat er op enig moment een vervangingsmarkt ontstaat. Tegelijkertijd met deze overgang naar een vervangingsmarkt vindt ook de transitie naar een circulaire economie plaats. Daarom zal Stichting OPEN naast het verwerken van het huidige afval en de opbouw van het fonds óók werken aan het optimaliseren van de terugwinning van waardevolle stoffen als zilver, silicium en glas. Dit naast het aluminium, dat nu al eenvoudig kan worden hergebruikt. Op deze manier gaan circulariteit en kostenefficiënte recycling hand in hand. “Onderdeel van het groeien en professionaliseren van onze sector is ook voldoende aandacht besteden aan recycling. Dit voorstel is een belangrijke stap om hier nader invulling aan te geven”, aldus Wijnand van Hooff, Algemeen Directeur van Holland Solar, de branchevereniging van de Nederlandse zonne-energiesector. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, dat verantwoordelijk is voor de transitie naar een circulaire economie, reageert positief op de aanpak van Stichting OPEN. “De sterke groei van het aantal zonnepanelen als gevolg van de energietransitie maakt voortvarende actie noodzakelijk. Wij vinden het goed dat Stichting OPEN en de branche het initiatief nemen voor deze concrete bijdrage aan het realiseren van een circulaire economie in Nederland”, aldus het ministerie. Woningmonitor: nog veel slechte energielabels Natuur & Milieu heeft 13 december 2022 in de Woningmonitor als eerste inzichtelijk gemaakt in welke gemeenten en wijken de woningen staan met de slechte energielabels E, F of G. “Het kabinet wil dat in 2030 alle woningen met deze energielabels verdwenen zijn. Dat zijn in totaal zo’n 1,5 miljoen woningen. Om dat waar te maken moet er in de komende zeven jaar haast gemaakt worden met bijvoorbeeld het isoleren van woningen”, aldus Rob van Tilburg, directeur programma’s van Natuur & Milieu. Natuur &Milieu heeft als eerste onderzocht of de woningen met de energielabels E, F of G in het bezit zijn van particuliere verhuurders, eigenaar-bewoners of woningcorporaties. Voor het onderzoek werd gebruik gemaakt van data van het CBS en het Kadaster. Van Tilburg: “Het onderzoek laat zien dat het tijd is om een enorme inhaalslag te maken; gemeenten moeten aan de slag, woningeigenaren moeten tempo maken en de overheid moet het aangekondigde beleid concreet maken.” In 2015 werd het energielabel voor woningen ingevoerd en werden voorlopige energielabels toegekend. Een geregistreerd energielabel is sindsdien verplicht bij verkoop, verhuur en oplevering. Op basis van het energieverlies van de woning, type verwarming en de aanwezige duurzame energieopwekking wordt het geregistreerd energielabel bepaald. SLECHTST PRESTERENDE GEMEENTEN De vijf gemeenten met het grootste aandeel geregistreerde energielabels E, F en G zijn Heemstede, Bloemendaal, Westerwolde, Laren en Haarlem. Heemstede en Bloemendaal hebben zelfs een aandeel dat ruim twee keer zo hoog is als het landelijk gemiddelde van 16%. De gemeenten met het grootste aantal geregistreerde energielabels E, F en G zijn Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Utrecht en Haarlem. Deze top vijf vertegenwoordigt 21% van deze energielabels. “Wat opvalt zijn de grote verschillen tussen de gemeenten, maar allemaal moeten ze hard aan de slag”, aldus Van Tilburg. Over het algemeen kan gesteld worden dat woningen in bezit van corporaties het kleinste aandeel (10%) van de slechte energielabels E, F en G hebben. Woningen in bezit van particuliere verhuurders lopen nog ver achter (22%). Ook woningen in bezit van eigenaar-bewoners (19%) presteren slechter dan gemiddeld (16%). VERHUURVERBOD SLECHT GEÏSOLEERDE WONINGEN Natuur &Milieu concludeert dat de prestatieafspraken die met woningcorporaties zijn gemaakt, over het terugdringen van woningen met slechte energielabels, effect hebben. Helaas ontbreken er nog vergelijkbare afspraken met particuliere verhuurders, terwijl er voor hen wel een subsidieregeling beschikbaar is. Van Tilburg: “Er is een verhuurverbod voor woningen met label E, F of G aangekondigd, maar dit is nog erg onduidelijk. Onze oproep aan het kabinet is: maak het verhuurverbod zo snel mogelijk concreet. Verplicht daarnaast dat bij verkoop of aankoop van een woning het stapsgewijs afbouwen van energielabels E, F of G gegarandeerd is. Op die manier worden alle woningeigenaren aangespoord om te verduurzamen.” Ook de Europese Unie onderzoekt een soortgelijke verplichting. De milieuorganisatie vindt dat er meer regie vanuit de rijksoverheid nodig is om voor 2030 daadwerkelijk een einde te kunnen maken aan de grote hoeveelheid woningen met de slechtste energielabels. Zeker als het kabinet in 2050 alle huizen klimaatneutraal wil hebben. Natuur &Milieu vindt het belangrijk dat gemeenten toegang krijgen tot de gegevens van het Kadaster, die gebruikt zijn voor dit onderzoek. Op die manier kan lokaal maatwerk geleverd worden om de energielabels te verbeteren. De rijksoverheid dient daarvoor afspraken te maken met het Kadaster. Woningmonitor downloaden? Ga naar https:// bouwtotaal.nl en zoek op ‘Woningmonitor.

Made with FlippingBook

RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=