43 NUMMER 4 / APRIL 2022 AFBOUW het plafond. De stukadoors gaven aan het ondersteunende effect van het exoskelet zelf te merken. Voor alle taken, behalve het aanbrengen van gips op de muur, vond men de ervaren belasting lager wanneer het exoskelet gedragen werd. Sterke afnames in de ervaren, maar ook gemeten, belasting werden voornamelijk bij het werken aan het plafond gevonden: tijdens het messen van het plafond ging de ervaren belasting van ‘een beetje zwaar’ tot ‘zwaar’ zonder exoskelet naar ‘erg licht’ bij het dragen van een exoskelet. PRAKTIJKTEST Hoewel het TNO-onderzoek uit 2019 goede resultaten gaf, wilden de betrokken partijen vervolgens weten of stukadoors het exoskelet ook echt gebruiken in hun dagelijks werk en wat hun ervaringen zijn. TNO-onderzoekers Dr. Aijse de Vries en Dr. Michiel de Looze gingen in op dit onderzoek en de resultaten. Gedurende zes weken hebben 39 stukadoors het arm-ondersteunende exoskelet van ontwikkelaar Skelex kunnen gebruiken. De stukadoors mochten in die periode zelf kiezen of en bij welke activiteiten ze het exoskelet wilden dragen. Dagelijks (na afloop van het werk) vulden de stukadoors een vragenlijst in op hun mobiel. Daarnaast werden aan het eind van elke week aanvullende vragen gesteld. Na de zes weken volgde een interviewmet elke stukadoor. Dit onderzoek is het eerste naar gebruik en ervaringen in de praktijk van een exoskelet in de bouw over een langere tijd. Uit de testen blijkt dat de meerderheid van de stukadoors het exoskelet in de dagelijkse praktijk ook echt gebruikt. De overgrote meerderheid van de stukadoors (93%) geeft aan dat het exoskelet ze lichamelijke ondersteunt. 45% geeft daarnaast aan dat zij zich minder vermoeid voelden aan het eind van de dag. 65% van de stukadoors wil het exoskelet in de toekomst gaan gebruiken. De deelnemende stukadoors bleken het exoskelet vooral aan te trekken bij het stukadoren van plafonds. RESULTATEN IN DETAIL Kijken we wat meer in detail naar de onderzoeksresultaten dan zien we dat het exoskelet feitelijk vanaf de eerste week redelijk veel gebruikt is, afhankelijk van het soort werkzaamheden. Daarna blijft het gebruik stabiel: neemt niet af en neemt ook niet toe. Bij de plafondtaken zoals het aanbrengen van gips, afreien, messen, schuren en sponsen werd het exoskelet door de meesten ‘vaak’ tot ‘altijd’ gebruikt. Bij de muurtaken gebruikten de meesten het exoskelet ‘soms’ tot ‘even vaak wel als niet’. Bij voorbereidingstaken draagt men het exoskelet liever niet. Het gips opbrengen met gipsspuit springt eruit bij het werken aan de wand: de meeste mensen geven daarbij aan het exoskelet ‘altijd’ te gebruiken. Dit laatste is goed verklaarbaar. Bij het werken met de gipsspuit is één van de armen bijna continu geheven en juist in die statische houding geeft het exoskelet veel steun. Bij het handmatig aanbrengen van het gips op de muur is de ondersteuning van het exoskelet van beperktere duur, omdat de arm veel op en neer beweegt. ERVARINGEN VAN DE STUKADOORS Het gebruik van een exoskelet gaat niet ten koste van de prestaties. De stukadoors geven aan dat de snelheid van werken en de kwaliteit van het werk hetzelfde blijft. De onderzoekers zien ook geen effect op de tijdsduur van het werk noch op het aantal pauzes dat men neemt. Het meest genoemde voordeel was de lichamelijke ondersteuning, het meest genoemde nadeel was een belemmering van bewegingen vooral bij het stukadoren in kleine ruimtes. De voordelen lijken op te wegen tegen de nadelen: 65% van de stukadoors wil het exoskelet in de toekomst gaan gebruiken. Beiden namen deel aan het onderzoek. Onder de deelnemers werden twee exoskeletten verloot en Giovanni was één van de gelukkigen in december 2021. Ze beantwoorden na een korte demonstratie de vragen uit de zaal. Hoe reageren bijvoorbeeld collega’s op het exoskelet? Volgens Christjan zijn de eerste reacties vaak terughoudend: “Wat heb jij nou voor een robotpak aan? Maar als ze dan de voordelen zien, draaien ze langzaam wel bij. Sterker nog: ik had last van pijn in mijn onderrug. Die pijn was na twee dagen dragen van het exoskelet helemaal weg! Daarnaast kom ik minder moe thuis.” Het onderhoud aan het exoskelet valt ook mee. Er hoeven geen onderdelen gesmeerd te worden en vuil spoel je eraf met schoon water. “Eigenlijk net zoals bij je gereedschap”, aldus Christjan. Giovanni vult aan dat je ook niet de hele dag het exoskelet aan hebt: “Je gebruikt hem als je boven je hoofd gaat werken. En je kunt de kracht van de veren afstellen met een ingebouwd sleuteltje.” Christjan denkt tot slot dat verzekeraars ook wel geïnteresseerd zullen zijn in het verlagen van de premie voor de arbeidsongeschiktheidsverzekering. CONCLUSIES “Het stukadoorswerk is lichamelijk zwaar werk. Mogelijkheden om de lichamelijke belasting terug te dringen waren er eigenlijk nog nauwelijks. Met het exoskelet is die mogelijkheid er wel, bleek uit ons eerdere onderzoek. Nu blijkt ook nog eens dat veel stukadoors het exoskelet in hun dagelijks werk willen gebruiken. Voor die stukadoors die daar behoefte aan hebben, zou het een goede zaak zijn, als zij er over zouden kunnen beschikken”, concludeert Aijse de Vries, onderzoeker van TNO. Rob van Groningen is blij met de resultaten: “Ze laten zien dat onze doelgroep gebaat is bij een exoskelet en er ook welwillend tegenover staat. In een ander onderzoek van TNO in opdracht van Knauf Group is aangetoond dat ook voor plafondmonteurs het arm-ondersteunend exoskelet verlichtend werkt. Voor Knauf genoeg reden om de acceptatie en het gebruik van exoskeletten te stimuleren. Knauf gaat daarom dit bewezen exoskelet binnenkort in de productportfolio opnemen. De kosten liggen rond de € 2.500,-. Dat lijkt veel, maar ziekteverzuim of zelfs arbeidsongeschiktheid is veel kostbaarder. We schatten de levensduur van het exoskelet in op circa vijf jaar. Het is voor Knauf geen verdienmodel. Ons voornaamste belang is dat de stukadoor gezond door kan blijven werken en het vak aantrekkelijker wordt voor de volgende generatie.” Stukadoors Christjan Franken (links) en Giovanni Succu. Foto: Frank de Groot. Uiteraard heb ik zelf het exoskelet ook getest! Zo eentje wil ik er ook wel! Het gips opbrengen met gipsspuit springt eruit bij het werken aan de wand: de meeste mensen geven daarbij aan het exoskelet ‘altijd’ te gebruiken.
RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=