PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 10 Waar moeten CLT-constructies aan voldoen? De toepassing van CLT (Cross Laminated Timber) in bouwconstructies neemt de laatste jaren snel toe. Passende regelgeving voor CLT ontbreekt echter en documentatie hierover is nog maar mondjesmaat beschikbaar. Daardoor is het voor ontwerpers, constructeurs en bouwers lastig om op veilige wijze CLT-constructies toe te passen. Gelukkig is er een Richtlijn Toepassing Bouwconstructies in CLT die een handreiking biedt aan ontwerpers en bouwers. TEKST: ING. FRANK DE GROOT Het ultieme voorbeeld van houtbouw met CLT (kruislaaghout, zie verderop) is het in 2022 opgeleverde HAUT in Amsterdam: een hybride houten gebouw van 73 meter hoog en met 21 verdiepingen. Het grootste houten-hybride gebouw ter wereld staat straks echter in Eindhoven: The Dutch Mountains. Het gebouw bestaat straks uit twee torens, van 133 en 96 meter hoog, die op plintniveau met elkaar zijn verbonden door een gemeenschappelijk atrium. De oplevering staat gepland in 2030. Kortom: CLT is in opkomst. Maar waar vinden we reken- en ontwerpregels voor construeren met CLT? Een goede handleiding is de Richtlijn Toepassing Bouwconstructies in CLT uit 2022. Maar deze is onvoldoende bekend bij vooral ontwerpende en uitvoerende disciplines. Ook voor het Bouwtoezicht, die de houtbouwconstructies moet controleren, is het vaak lastig om CLT-constructies te toetsen aan de bouwregelgeving. De richtlijn is ontstaan op initiatief van Ingenieursbureau Goudstikker de Vries. Zij moesten iedere keer Bouwtoezicht overtuigen dat veilig geconstrueerd kan worden in CLT, hoewel er nog geen regelgeving voor CLT is. Uiteindelijk heeft het ingenieursbureau het Centraal Overleg Bouwconstructies (COBc) benaderd met de vraag: ‘Kan er geen COBc document worden opgesteld voor constructies in CLT, zodat Goudstikker de Vries niet iedere keer het zelfde verhaal moet houden bij Bouwtoezicht?’ Bij het COBc - onderdeel van de Vereniging BWT Nederland - zijn bijna alle gemeentelijke constructeurs aangesloten. In samenspraak met constructeursvereniging VNConstructeurs, zijn ook adviesbureau Lüning en Geert Ravenhorst van TU Delft aangeschoven bij de COBc werkgroep ‘Construeren in CLT’, die de richtlijn hebben opgesteld. WAT IS CLT? Maar wat is CLT? CLT wordt ook wel kruislaaghout genoemd. Uit gesorteerde houten planken worden grote platen gemaakt. Deze ‘lamellen’ worden door middel van vingerlassen op de gewenste lengte gemaakt en kruislings verlijmd in drie, vijf of zeven lagen. Dit verschilt per leverancier. De opbouw is altijd symmetrisch. Er ontstaat door deze bewerkingen een groot formaat gelamineerd houten paneel. De afmetingen zijn variabel, afhankelijk van de leverancier. De panelen zijn meestal 3 x 14 meter, maar kunnen maximaal circa 3,50 x 16,00 meter zijn. De dikte van de panelen kan variëren tussen 80 mm in drie lagen tot 350 mm in zeven lagen. HERZIENING EUROCODE 5 Bij de inwerkingtreding van de Omgevingswet en het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) zijn gevolgklassen geïntroduceerd. Deze gevolgklassen zijn overigens niet geheel gelijk aan die van de Eurocode. De gevolgklassen geven het risicoprofiel van een gebouw aan. Er zijn drie gevolgklassen: • Gevolgklasse 1: Beperkte persoonlijke gevolgen bij calamiteiten, zoals bij woningen en eenvoudige bedrijfsgebouwen. • Gevolgklasse 2: Reële kans op persoonlijke gevolgen, zoals bij openbare gebouwen, onderwijsgebouwen en woongebouwen tot 70 meter hoog. • Gevolgklasse 3: Kans op aanzienlijke persoonlijke gevolgen, zoals bij metrostations, voetbalstadions, ziekenhuizen en gebouwen hoger dan 70 meter. De Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) heeft betrekking op gevolgklasse 1. CLT kan echter worden toegepast in de gevolgklassen 1, 2 en 3. Voor het ontwerpen met CLT zal al snel worden gekeken naar NEN-EN 1995: Eurocode 5, Ontwerp en berekening van houtconstructies. Maar in de huidige versie van Eurocode 5 ontbreken nog de rekenregels voor CLT. In de nieuwe Eurocode 5, waarvan de ontwerpversie (prEN) in 2023 is gepubliceerd, is CLT wel volledig geïntegreerd. Naast het opnemen van CLT zullen in de nieuwe Eurocode 5 eveneens regels worden opgenomen voor hout/beton-composiet constructies. Eind 2027/begin 2028 is voorzien dat de nieuwe Eurocode met Nationale bijlage beschikbaar zal zijn voor gebruik in de praktijk. De komende jaren zijn er dus nog geen door het Bbl aangestuurde rekenregels. Tot de publicatie van de nieuwe Eurocode 5 met Nationale Bijlage is het construeren en beoordelen van CLT bouwconstructies verantwoord door gebruik te maken van de combinatie van: • Normen, en • European Technical Assessments (ETA’s) en European Assessment Documents (EAD’s), en • Wetenschappelijke state of the art publicaties. BEZWIJKMECHANISMEN De stijfheid van CLT moet gereduceerd worden ten opzichte van de stijfheid van het massieve / homogene materiaal hout. Door de opbouw van CLT moet in de beschouwde doorsnede de correcte spanningsverdeling worden aangehouden. Er moet controle zijn op buiging als plaat, dan wel als balk en controle op (rol)schuifspanning. Let ook op verminderde dwarskracht capaciteit bij platen door rolling shear en controleer op knik, stabiliteit en robuustheid. Let daarbij op de verbindingen en op de details ten behoeve van geluidwering / akoestiek. Controleer tot slot de oplegdrukken. Ten aanzien van trillingen rekening houden met Hoofdstuk 7.3.3. in NEN-EN 19951-1 (Eurocode 5, Ontwerp en berekening van houtconstructies). Hoewel het aspect trillingen niet wordt aangestuurd door het Bbl, wordt sterk aanbevolen aan trillingen aandacht te besteden. Controleer bij vloeren ook de eigenfrequentie. LEVENSDUUR De ervaring met de levensduur van CLT constructies is korter dan 30 jaar. Aangezien CLT in basis kan worden vergeleken met gelamineerd hout (positieve ervaring met de levensduur daarvan is 50 jaar en meer) kan voor CLT constructies in klimaatklasse 1 worden uitgegaan van de levensduur van 50 jaar. Let hierbij op de aanwezigheid van vochtige binnenlocaties (onder andere keuken, badkamer, toilet). Door onjuiste detaillering en vaak in combinatie met slechte uitvoering kunnen (verborgen) lekkages ontstaan, die een nadelige invloed hebben op de duurzaamheid. Bij toepassing van CLT constructies in klimaatklasse 2 moet worden aangetoond dat voldaan wordt aan de duurzaamheid. CLT constructies niet toepassen in klimaatklasse 3. De producent moet verder in de ETA of (bij verplichte CE-markering) de DOP aangeven welke lijm van toepassing is op welke In opdracht van Woonstad Rotterdam is in 2024 houten woongebouw ‘Valkensteyn’ verrezen van twaalf verdiepingen en 40 meter hoog in de wijk Pendrecht. Foto: LinkWood. HAUT in Amsterdam: een hybride houten gebouw van 73 meter hoog en met 21 verdiepingen. Foto; Jannes Linders. CLT Constructie. Foto: Ruud van Herpen.
RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=