PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 10 Circulair ontwerpen met baksteen Nederland werkt aan de transitie naar een volledig circulaire economie in 2050. In een kringloopeconomie is er nauwelijks afval door hergebruik van producten en (eindige) grondstoffen. Een zeer lange levensduur maakt ons ook minder afhankelijk van grondstofwinning. Baksteengevelwerk kan door de lange levensduur en mogelijkheden tot recycling en hergebruik een goede bijdrage leveren aan circulair bouwen. Sporthal Elzenhagen met circulaire ontwerpstrategie: gevel: 1. Optimalisatie, 2. Kwaliteit en onderhoud gebouw en 4. Losmaakbaarheid en herbruikbaarheid. Architectenbureau LIAG. Foto: John Lewis Marshall. TEKST: ING. FRANK DE GROOT EN VERENIGING KONINKLIJKE NEDERLANDSE BOUWKERAMIEK (KNB) Circulair ontwerpen begint met de ambitie een duurzamer gebouw te realiseren. Daarbij hebben de in de ontwerpfase gemaakte keuzes grote invloed op het (eind)resultaat. Maar hoe te zorgen dat de juiste keuzes worden gemaakt? En hoe zorgen we dat alle betrokkenen bij het ontwerpproces dezelfde doelen delen en dezelfde oplossing nastreven? De in juni 2023 gepubliceerde Leidraad Circulair ontwerpen 2.0, ‘Werkafspraken voor een circulaire bouw’, van Platform CB’23 geeft hierbij richting en inspiratie op basis van bestaande inzichten en helpt om afspraken vast te leggen. Wie baksteen legt naast de meetlat van de zeven circulaire ontwerpstrategieën uit de Leidraad Circulair Ontwerpen 2.0 komt tot verrassende inzichten. BAKSTEENGEVELS ZIJN CIRCULAIR Baksteengevels leveren een goede bijdrage aan circulair bouwen. Waarom? Allereerst wordt de Nederlandse baksteen voornamelijk gemaakt van een oneindige, hernieuwbare en lokaal beschikbare grondstof, namelijk ons eigen rivierklei. De duurzame kleiwinning gaat hand in hand met het creëren van nieuwe leefgebieden voor planten en dieren en hoogwaterveiligheid. Daarnaast heeft baksteen een uitzonderlijk lange levensduur, zonder noemenswaardig onderhoud. Dat geeft grote mogelijkheden tot het geven van toekomstwaarde aan een gebouw. In combinatie met een efficiënt productieproces geeft de lange levensduur een lage milieu-impact en dus gunstige MKI-waardes (milieukosten). Afhankelijk van product en toepassing, zijn de keramische producten aan het einde van de gebouwlevensduur herbruikbaar of recyclebaar. Door gebruik van moderne mortels en lijmen is hergebruik van bakstenen wel lastig geworden. De hedendaagse mortels en lijmen dragen weliswaar bij aan de toegenomen kwaliteit van metsel- en tegelwerk, maar laten zich niet meer zo gemakkelijk van het keramiek verwijderen. Metselbaksteen wordt naar de huidige stand van de techniek daarom veelal vermalen tot granulaat en gerecycled in nieuwe keramische producten, ingezet als grond- of zandvervanger of als toeslagstof in bouwmaterialen. Voor de productie van nieuwe baksteen kan bijvoorbeeld tot 25% gebakken keramisch materiaal worden toegevoegd. Naar metselwerkpuin is verder veel vraag als funderingsmateriaal onder (snel-)wegen. Bij kleinschalige toepassing kunnen oude bakstenen van mortel worden ontdaan en opnieuw gebruikt. Er zijn inmiddels producten en initiatieven die het hergebruik van baksteen verder optimaliseren door de toepassing van droogstapeltechniek of het gebruik van aangepaste mortels. ZEVEN ONTWERPSTRATEGIEËN Terug naar de leidraad. Deze onderscheidt zeven circulaire ontwerpstrategieën, onderverdeeld in de thema’s: Voorkomen, Toekomstwaarde, Materiaalwaarde en Mooie nieuwe natuur na kleiwinning. Foto: KNB. Voorbeeld hergebruik van baksteen. Ons’ Lieve Heer op Solder met circulaire ontwerpstrategie gevel. Felix Claus Dick van Wageningen Architecten. Foto: John Lewis Marshall.
RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=