BouwTotaal 3 - 2021

25 NUMMER 3 / MAART 2021 THEMA DAK & GEVEL gebruik van muurkappen of een afdekking. Een goede ventilatie van de spouw bevordert trouwens ook een goede droging.” Is de zoutuitbloei te verwijderen? “Vrij eenvoudig. Het is zout; droge stenen kun je voorzichtig borstelen. Maar aangezien zout ook oplost in water kun je het ook afspoelen of het verdwijnt na een regenbui.” Kalkuitbloei Om de hechting tussen metselspecie en bak- steen tot stand te brengen ontstaat er eerst veel ‘vrije kalk’ (calciumcarbonaat). Onder gunstige omstandigheden (droog weer en normale temperaturen) zet de CO 2 uit de lucht de vrije kalk in de mortel om in niet-wateroplosbare kalk. “De calciumcarbonaat zit dan waar je hem hebben wilt en de mortel is inert geworden”, aldus Hendriks. Bij ongunstige omstandigheden (regen) verhindert veel vocht dat de CO 2 uit de lucht de vrije kalk bereikt. Het blijft oplos- baar en verspreidt zich door het metselwerk. Later migreert de vrije kalk naar het oppervlak om daar alsnog over te gaan in niet-wateroplosbare kalk. “Je ziet dat ook aan die witte kalkstrepen op de voegen, waar het vocht de kalk heeft meegenomen”, zegt Hendriks. Hij toont een plaatje (Figuur 4) van het carbonatatieproces. Hoe kunnen we kal- kuitbloei verwijde- ren en liever nog: voorkomen? Hendriks: “In een vroeg stadium is kalkuit - bloei – geen echte kalk, maar calciumcarbo- naat – nog redelijk te verwijderen met een reinigingsmiddel op basis van zuuroplossing. Later is dit alleen nog door een professional te verwijderen met speciale reinigingsmidde- len. Beter nog is voorkomen door regenwater weg te houden van je metselwerk gedurende de eerste twee tot tien dagen.” VERGRAUWING OF VERGIPSING Deze vorm van uitbloei manifesteert zich vaak pas na een aantal maanden of zelfs jaren. De witgrijze, halfdoorzichtige sluier wordt steeds zichtbaarder aan met name de regenzijde (zuidwestzijde). Vooral de aan regen en zon blootgestelde geveldelen die niet worden be- schermd door bijvoorbeeld een dakoverstek of bomen, zijn hier gevoelig voor. De sluier is zeer hardnekkig en is niet oplosbaar in water of zuur. Regen stimuleert dit proces.” Volgens Gelling speelt dit probleem al wel twintig tot dertig jaar: “Ongeveer 80 tot 85 procent van de gevels op het zuidwesten die de laatste vijftien jaar zijn gerealiseerd kampt met vergipsing / vergrauwing. Alleen bakste- nen met een zeer lage wateropname – zoals strengpersstenen - hebben er minder tot geen last van. Maar dat betreft maar 10 tot 15 procent van alle gevelstenen in de markt.” Hoe kunnen we vergipsing voorkomen? Gelling: “Laat ik voorop stellen dat er geen uitbloeivrije mortel bestaat! Vergipsing of vergrauwing is alleen te voorkomen door gevelstenen na te behandelen. Een voorbeeld is hydrofuge, beter bekend als impregneren. Hierbij worden poriën en capillairen van de ondergrond over een bepaalde indringdiepte bedekt met een waterafwijzende laag. Het impregneren van een gevel is echter arbeids- intensief en kostbaar. Bovendien moet dit door een gespecialiseerd bedrijf worden gedaan en moet het ook na circa tien jaar worden herhaald.” GEÏMPREGNEERDE GEVELSTENEN Om te voorkomen dat gevels geïmpreg- neerd moeten worden, heeft Vandersanden besloten om de bakstenen al in de fabriek te impregneren. “Hierbij wordt machinaal elke zichtzijde van de baksteen voorzien van een waterafstotende, onzichtbare laag. De coating is ongevaarlijk voor mens en milieu”, aldus Gelling. De waterafstotende coating heeft een in- dringdiepte van 5-15 mm. De legvlakken (bo- ven- en onderzijde) van de baksteen worden niet geïmpregneerd, zodat de baksteen ver- werkt kan worden op de traditionele manier, met bestaande mortels. “De geïmpregneerde rand van 5-15 mm om de legvlakken draagt bovendien bij aan betere kwaliteit van de voegmortel. Er wordt minder snel vocht aan de mortel onttrokken, waardoor deze veel beter kan uitharden”, zegt Hendriks. “Een ge - ïmpregneerde baksteen behoudt daarnaast zijn oorspronkelijke uiterlijk qua kleur, vorm en structuur. Verder blijven de open poriën behouden en is de vorstweerstand gewaar- borgd. De waterafstotende coating voorkomt opname van waterdruppels via de zichtzijdes, maar is wel dampopen. Vocht in de kern van de steen kan daardoor weg via verdamping door de geïmpregneerde zichtzijdes, maar ook via de legzijdes. De geïmpregneerde stenen hebben dus geen last meer van witte uitslag.” VERWERKING De verwerking van de stenen is hetzelfde als traditionele stenen. De legvlakken van een geïmpregneerde baksteen zijn immers niet behandeld. “Sterker nog; de hechting is beter”, merkt Hendriks op. “Gelling besluit met de opmerking dat de geïmpregneerde stenen niet duurder zijn dan traditionele metselstenen: “We hebben 35 miljoen euro geïnvesteerd om onze fabrieken te voorzien van een impregneerinstallatie, maar wij vin- den dat die hogere kwaliteit niet meer moet gaan kosten voor de klant. Bovendien geven we op deze stenen 25 jaar garantie tegen vergipsing.”  Figuur 3. Kalkuitbloei of uitloging.  Figuur 4. Carbonatatieproces.  Figuur 5. Secundaire of late uitbloei (ver - gipsing of vergrauwing).   Geïmpregneerde gevelsteen.