15 NUMMER 6 - JUNI 2024 THEMA KOZIJNEN, RAMEN EN DEUREN Verduurzaming vensters in monumenten Mauritskazerne in Ede. Kozijnen, ramen en deuren spelen een belangrijke rol bij de energie- en milieuprestatie van een gebouw. Maar hoe kun je kozijnen, ramen en deuren van een monument aanpassen aan de hedendaagse eisen en ambities? Goede tips staan in het Afwegingskader voor vergunningverlening ‘Verduurzaming van monumenten’ van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Dit afwegingskader is bedoeld voor gemeenten in hun rol als vergunningverlener, maar is ook interessant voor monumenteigenaren en andere betrokkenen in de monumentensector. Het Afwegingskader richt zich naast vensters, ook op gevels, vloeren en daken. Wij focussen in dit artikel op de vensters. TEKST: ING. FRANK DE GROOT Nederland kent bijna 150.000 beschermde rijks-, provinciale en gemeentelijke monumenten. Maar voor het behoud van die monumenten is het van belang dat ze ook in de toekomst goed gebruikt kunnen worden. Denk daarbij aan beheersbare energiekosten en het behoud van een comfortabel binnenklimaat in kille, natte winters en hete zomers. Daarbij zijn fysieke ingrepen aan monumenten noodzakelijk, zoals isolatiemaatregelen, duurzame installaties en/of de plaatsing van zonnepanelen. Het is in sommige gevallen onvermijdelijk dat dit gevolgen zal hebben voor de monumentale waarden van de panden. De kunst is om een goede balans te vinden tussen energie- en kostenefficiëntie enerzijds en behoud van monumentale waarden anderzijds. AANLEIDING EN DOEL Aanleiding voor het opstellen van een afwegingskader is een verzoek van de Tweede Kamer om te onderzoeken hoe obstakels bij het isoleren van monumenten kunnen worden weggenomen. Als reactie op dit verzoek heeft minister Hugo de Jonge van BZK in juni 2022 de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) gevraagd te adviseren over de vraag, of en zo ja, hoe een landelijke richtlijn ondersteunend kan zijn voor de uitvoeringspraktijk van het verduurzamen van monumenten. Omdat gemeenten daarvoor de vergunning verlenen heeft de RCE de Federatie Grote Monumentengemeenten (FGM) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) betrokken bij de totstandkoming van dit afwegingskader. Ook de stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg (ERM) is gevraagd om mee te kijken. Het afwegingskader is primair bedoeld voor gemeenten. Monumenteigenaren die hun monument willen verduurzamen en andere betrokkenen in de monumentensector zullen echter ook veel waardevolle informatie uit de richtlijn kunnen halen. Overigens is voor het verduurzamen van een monument in vrijwel alle gevallen een vergunning nodig! De landelijke richtlijn richt zich primair op veel voorkomende en relatief eenvoudige ingrepen. Denk aan het isoleren van woonhuizen, of van al eerder als woningen herbestemde monumenten, zoals een voormalige fabriek. Het afwegingskader is uitdrukkelijk niet bedoeld als een dwingend toetsingskader of als een stel voorgeschreven oplossingen. Het doel is de eenduidigheid, helderheid, navolgbaarheid en transparantie bij de afweging en beoordeling van duurzaamheidsingrepen in monumenten te verbeteren. VIER THEMA’S Het afwegingskader kent een thematische opbouw en stelt het monument centraal. In deze eerste versie zijn er vier thema’s: Vensterisolatie, Dakisolatie, Gevelisolatie en Vloerisolatie. Over de toepassing van zonnepanelen op monumenten is al een afwegingsdocument beschikbaar in de vorm van de ‘Advieslijn zonnepanelen op rijksmonumenten’ van de RCE. In de volgende versie zal dit thema, evenals het thema Installaties, aan dit afwegingskader toegevoegd worden. We beperken ons in dit artikel tot de aanpakken van vensters. Het afwegingskader besteedt hier ook de meeste aandacht aan. Voor alle informatie verwijzen we naar het Afwegingskader voor vergunningverlening ‘Verduurzaming van monumenten’. Toepassing van vacuümglas in voorzetraam van monumentaal pand in Den Haag. Het ouderwetse enkelglas is hier vervangen door vacuümglas van het merk BENGglas. Hiermee daalt de U-waarde van het glas van 5,8 (enkelglas) naar 0,58 (BENGglas BASIC). Doordat BENGglas erg dun is (hier 8,15 mm) past het altijd in de bestaande kozijnen en blijft de authentieke uitstraling behouden. Foto: BENGglas. Ook aan de binnenzijde bepalen vensters de beleving van de achterliggende ruimte. Huis van Bosch uit 1462. Voorzetwand in de gevel met isolatie. Foto: VB Erfgoed & Architectuur.
RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=