Afdichtingssysteem voor prefab gevels Pag.31 BEZOEK OOK DE WEBSITE WWW.BOUWTOTAAL.NL NUMMER 9 | JAARGANG 20 | SEPTEMBER 2023 AFBOUW Nieuw! Afbouw Praktijkoplossingen 63 PREFAB Vakbeurs PREFAB 15 PREFAB Parametrisch metselen met robotarm 33 THEMA PREFAB HAL- EN STANDNUMMER: 1.E021 PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND BOUWTOTAAL Balkdragers Kolomvoeten Hoekijzers Houtskeletbouw Verborgen verbinders www.balkdragers.com Compleet assortiment houtverbinders TOTAALLEVERANCIER ALUMINIUM BOUWPRODUCTEN www.roval.nl (Vellingkant)-lijmblokken Metselblokken Gevelstenen Profielstenen Splitstenen BIA-ECO blokken BIA LockBlock zie www.bia-beton.nl TEL.: 024 - 648 84 84 Vakbeurs PREFAB Vanaf pagina 15 BEZOEK ONS OP DE PREFAB BEURS
Leviat Tel: +31 (0) 74 267 1449 info.nl@leviat.com Halfen.nl I Leviat.com Halfen HEK3 prefab verbinding Imagine. Model. Make. Constructieve Verbindingen • Direct belastbaar • Hoge montagetolerantie • Modulair uitsparingsconcept Halfen HPF prefab verankering Gevel- en Spouwverankering • Geconfigureerd systeem • Op maat geëngineerd • Veilige en snelle montage HPF-animatie: HEK3-animatie:
3 NUMMER 9 / SEPTEMBER 2023 ACTUEEL Prefab groeit door Het is meestal het dikste nummer van het jaar: onze prefab special in september. Dat geeft al aan dat industrieel bouwen volop in de belangstelling staat. De voordelen zijn bekend. Hogere bouwsnelheid, minder faalkosten, minder vakmensen nodig, mogelijkheden tot circulair bouwen en verdergaande automatisering en robotisering. Dat laatste maakt de bouw weer interessant voor jongeren! Interessant zijn momenteel de ontwikkelingen rond industrieel bouwen. De Vlaamse bouwonderneming Vandenbussche en de Britse tech start-up AUAR werken samen om modulaire woonunits te bouwen die door robots worden geproduceerd. Daarvoor wordt in de vestiging van Vandenbussche in het Belgische Aalter een gespecialiseerde afdeling of ‘microfabriek’ opgericht. Voor de bouwonderneming is dit de toekomst: “Er is niet alleen de enorme tijdswinst in de fabriek, die helpt om de kosten kunt drukken. Het bouwproces zelf wordt er ook een stuk transparanter op, aangezien de fabricagetijd van tevoren bekend is.” CERTIFICERING Belangrijk is verder de certificering van complete woningconcepten, vooral in het licht van de komende Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb). Op 20 juli 2023 heeft Van Wijnen het allereerste KOMO-(diensten)certificaat ontvangen voor de ontwerpfase van haar prefab woningconcept. Het betreft woningen uit de woningfabriek die worden verkocht onder het merk ‘Fijn Wonen’. Verwacht wordt dat het tweede deel van het certificaat, die de assemblage omvat, nog dit jaar wordt uitgereikt. Het certificaat staat voor de complete bouwplantoets van alle mogelijke configuraties. Dit betekent dat miljoenen eindconfiguraties zijn goedgekeurd. Je leest er alles over in deze uitgave, evenals een slimme bevestigingsmethode van Hilti om prefab houten elementen snel op een betonnen vloer te kunnen verankeren. Tot slot in deze uitgave natuurlijk volop aandacht voor Vakbeurs PREFAB, waar ook BouwTotaal (standnr. 1.E021) weer aanwezig zal zijn. Je treft daar de laatste ontwikkelingen aan op het gebied van prefab. Dus ik zou BouwTotaal zeker een bezoek brengen aan deze vakbeurs in de Brabanthallen in ’s Hertogenbosch! INHOUD COLUMN ING. FRANK DE GROOT 10 advertentie 35 05 Actueel Expertview 06 Actueel Eerste CO2-negatieve gevelsteen 07 Actueel In de Spotlight: vacuümisolatie 09 Actueel Den Haag Update en Bouwmonitor B&U 10 Snel gebouwd Tien appartementen per dag 13 Snel verdiend BOR, TEK, STAP en nog veel meer Thema PREFAB 15 PREFAB Vakbeurs PREFAB 17 PREFAB Micro-industrialisatie helpt MKB 18 PREFAB Prefab komt ook binnen bereik van MKB 22 PREFAB Kennisprogramma 24 PREFAB Plattegrond en deelnemerslijst 26 PREFAB Certificering prefab woningconcepten 29 PREFAB Woningen bouwen met robots 33 PREFAB Parametrisch metselen met robotarm 35 PREFAB Houtverbinder voor prefab montage 47 PREFAB Productnieuws EN VERDER 51 Innovatie & Inspiratie Natuurinclusief woonconcept met tuin 52 Slim Ruimtegebruik Lighthouse op wielen 55 Bouwkosten Luchtdicht maken aansluitingen 57 Bouwfouten Herrie door kunststof kozijnen 59 Kwaliteitsborging Luchtdichtheid prefab woningen 60 Innovatie & Inspiratie Kan kalkzandsteen nog duurzamer? 61 Innovatie & Inspiratie Bouwheld Desiree van der Zijden 63 Afbouw Praktijkoplossingen Stylotieten en gescheurd tegelwerk 65 Afbouw Tips Grootformaat tegels verlijmen 66 Afbouw Nieuws 69 Productnieuws Nieuws over producten TEC CAD College Meer informatie? 024 - 356 56 77 bel voor advies op maat info@cadcollege.nl of mail ons Cursussen en HBO-opleidingen AutoCAD, Revit (BIM),Inventor, Fusion, 3ds Max en Unity
5 NUMMER 9 / SEPTEMBER 2023 ACTUEEL EXPERTVIEW ARAP-JOHN TIGCHELAAR Fijne vakantie gehad? Lekker uitgerust? Of was u één van de weinigen die tijdens de bouwvak gewoon doorwerkte? Hoewel deze ooit verplichte vakantieperiode in de zomer al ruim veertig jaar niet meer officieel bestaat, vinden veel bedrijven in de bouwsector dit kennelijk een goede regeling en houden er nog steeds aan vast. Maar past zo’n concept nog wel bij de huidige tijd? De massaliteit dwingt anderen ook wel te stoppen. Bouwplaatsen lopen leeg, en als je dan toch op een bouwplaats aan het werk bent, dan loop je op simpele dingen vast omdat er bijvoorbeeld geen uitvoerder te bekennen is. Je hebt ook niet alleen te maken met jezelf. Al die onderaannemers, leveranciers en installateurs; als iedereen één voor één weg is, krijg je vast problemen in je planning. En dan hebben we het nog geen eens over de toeleveranciers die net zo hard met hun productieplanning rekening houden met de bouwvak. Bouwvakkers kregen voor het eerst drie dagen vakantie in 1930. Voor de vakantie begon ontvingen zij vakantiebonnen, waarmee zij loon voor deze drie vrije dagen konden ophalen. Iedereen moest toen de vakantie tegelijkertijd opnemen. Er werd zelfs gecontroleerd op de bouwplaatsen om te voorkomen dat de bouwvakkers zouden doorwerken, zodat zij vakantiegeld én loon zouden ontvangen. Pas vanaf 1965 werd het aantal vrije werkdagen uitgebreid tot vijftien, oftewel drie weken vakantie. MINDER RIGIDE Maar waarom blijven we ruim vijftig jaar later toch nog zo vasthouden aan die paar weken bouwvak? De verplichting is er niet meer! Is dit makkelijker? Vooropgesteld dat ik vakantie in de bouwvak schuw omdat in die periode de vakantiebestemmingen duurder zijn, de vluchten echt duidelijk een hogere prijs hebben en alle recreatieve plekken, horeca en bezienswaardigheden druk, drukker of het aller drukst zijn. Maar als het niet efficiënt is om tijdens de bouwvak door te werken kun je je afvragen of de vakantieganger de enorme drukte overal wel kan waarderen. Is dit voor de horeca dan wel efficiënt? Als opdrachtgever voor ons nieuwe bedrijfspand heb ik alleen maar ergernis ervaren door de bouwvak. De planning was dat alles voor de bouwvak gereed zou zijn. Maar ja, het is bouw hè? Planningen lopen uit en gevolg was dat we tijdens de bouwvak in een gebouw zaten waar de regeltechnici nog het klimaat moesten instellen, de stratenmakers nèt voor de vakantie niet klaar waren en pas drie weken later de parkeerplaatsen kwamen afmaken en de gebouwoplevering op tal van kleine puntjes maar ná de bouwvak kwam. Ik denk dat we af moeten van dat rigide drie weken alles stilzetten. Van die enorme druk op (onder) aannemers uitoefenen dat alles voor of na de bouwvak gedaan wordt. Over vakantiestress gesproken. Tijdens de bouwvak, waarin de bouw drie weken stilligt, werkte voor Corona zo’n twee derde van de bedrijven al gewoon door. Mooi om dat weer zo snel mogelijk op te pakken. Arap-John Tigchelaar Algemeen Directeur Transferro BV Vakantiestress CO2 omzetten in herbruikbaar steenpoeder Als er één groot bijproduct is van de industrialisatie, dan is het wel koolstofdioxide,. Hierdoor bevinden zich momenteel problematische hoeveelheden CO2 in lucht en water. De afgelopen anderhalf jaar heeft de Nederlands-Scandinavische startup Paebbl gewerkt aan een oplossing die de mineralisatie van koolstofdioxide radicaal versnelt. Wat de planeet eeuwen zou kosten, kan Paebbl in een uur. Met een recente investering van € 8 miljoen kan het bedrijf doorbouwen naar het uiteindelijke doel: jaarlijks miljoenen tonnen CO2 omzetten in herbruikbaar steenpoeder. Het afvangen en permanent opslaan van koolstofdioxide vindt plaats op steeds grotere schaal, maar weinig daarvan wordt hergebruikt. Paebbl houdt zich bezig met wat bekend staat als Carbon Capture, Utilisation and Storage (CCUS). Afgevangen koolstof wordt door Paebbl met minimaal energieverbruik gecombineerd met mineralen. Dat resulteert in een grondstof die geschikt is voor het maken van bijvoorbeeld papier en beton. Aan de basis van dit innovatieve verwerkingsproces ligt maar liefst twintig jaar wetenschappelijk onderzoek. De versnelde mineralisatie staat garant voor het permanent vastleggen van CO2, terwijl tegelijkertijd een koolstof-negatief materiaal ontstaat. Kortom: twee vliegen in één klap in het koolstofvrij maken van de planeet. Met de nieuwe investering wordt in de onderzoeksfaciliteit in Rotterdam onder andere gewerkt aan een recept voor koolstof-negatief cement. INVESTERING IN TOEKOMST Nederlandse wetenschapper Pol Knops, één van de oprichters van Paebbl: “Wij zetten CO2 om van gas naar vaste carbonaten. De aarde profiteert al miljarden jaren van een natuurlijk proces om koolstofdioxide uit de atmosfeer te verwijderen, wij bootsen dat na maar dan wel een flink stuk sneller. Onze mineralisatie versnelt het natuurlijke geologische proces met een factor van meer dan een miljoen. We kunnen dus echt een verschil maken. Wereldwijd wordt jaarlijks vier miljard ton cement gebruikt en dat zorgt voor zo’n 8% van de totale CO2-uitstoot. Als we een deel daarvan kunnen vervangen door Paebbl’s cementeus minerale vulmiddel, wordt een baanbrekend dubbel koolstof-voordeel behaald. Een investering in de toekomst van ons allemaal.” Nieuw Vakcentrum Binnenklimaattechniek Woningbouw Op 25 augustus openden technisch opleider IW Zuid-Holland en Binnenklimaat Nederland het Vakcentrum Binnenklimaattechniek voor de woningbouw. In het vakcentrum in Dordrecht krijgen monteurs diverse innovatieve leermogelijkheden voorgeschoteld om het te schoppen tot de klimaatmonteur van de toekomst. In 2020 werd het allereerste Vakcentrum Binnenklimaattechniek geopend in huis bij IW-Midden op de locatie in Amersfoort. In 2022 volgde het praktijkcentrum voor de utiliteit bij het ROVC Technische Opleidingen in Ede en nu is daar in samenwerking met IW Zuid-Holland de praktijklocatie in Dordrecht. De afgelopen anderhalf jaar hebben Binnenklimaat Nederland, IW Zuid-Holland en diverse partners, waaronder Itho Daalderop, Zehnder, DUCO, Groupe Athlantic en VASCO hard gewerkt aan een innovatief practicum op het gebied van luchtbehandeling en -distributie. Het practicum biedt diverse en complete innovatieve (leer) mogelijkheden om de monteur van de toekomst op het gebied van klimaattechniek op te leiden. VAKMAN NODIG In woningen en andere gebouwen die steeds beter geïsoleerd worden, is goede ventilatie een must. Het installeren, inregelen, onderhouden en vervangen van ventilatiesystemen is vakwerk dat door een goed geschoolde specialist uitgevoerd moet worden. Het Vakcentrum Binnenklimaattechniek leidt deze mensen op. Theoretische kennis wordt – in samenwerking met het bedrijfsleven – direct gekoppeld aan werkzaamheden uit de praktijk. Zo leren de cursisten werken met systemen en componenten die beschikbaar worden gesteld door een aantal lidbedrijven van branchevereniging Binnenklimaat Nederland. Er is nog steeds dringend behoefte aan nieuwe monteurs. Daarnaast moet er meer aandacht komen voor het bijscholen van ervaren monteurs. De praktijkgerichte opleiding bij het Vakcentrum Binnenklimaattechniek voorziet in beide behoeftes. In het praktijkcentrum in Dordrecht kunnen scholieren met een technische achtergrond straks doorstromen en er is ook de mogelijkheid voor zij-instromers om aan de slag te gaan. De betrokken partijen hopen met de praktische invulling van het derde Vakcentrum Binnenklimaattechniek meer jongeren enthousiast te maken voor de ventilatietechniek. BINNENKLIMAAT NEDERLAND Binnenklimaat Nederland zet zich als vereniging in om een gezond binnenklimaat te realiseren. De aangesloten leden zijn fabrikanten, leveranciers en dienstverlenende organisaties op het gebied van binnenklimaattechnologie, -sturing en -monitoring. Meer weten? Kijk op www.binnenklimaatnederland.nl.
PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 6 Eerste CO2- negatieve gevelsteen Door een bijzondere, industriële toepassing van de carbonatatie-technologie is baksteenfabrikant Vandersanden erin geslaagd de allereerste CO2-negatieve gevelsteen op de markt te brengen. De gevelsteen kreeg de naam Pirrouet®. Eén ton Pirrouet® gevelstenen neemt maar liefst 60 kg CO2 op bij het uitharden, en dat voor altijd. Daarnaast bestaat de gevelsteen voor slechts 20 procent uit primaire grondstoffen. De rest is afkomstig uit reststromen uit de staalindustrie. Het was 5 september landelijk nieuws in zowel Nederland als België: de lancering van de allereerste CO 2-negatieve gevelsteen. Met deze primeur in de bouwsector zorgt Vandersanden ervoor dat gemetselde gevels voortaan bij kunnen dragen aan een kleinere ecologische voetafdruk. “Vandersanden wil in 2050 volledig CO 2-neutraal zijn. Met deze CO 2-negatieve gevelsteen komt die beoogde realiteit een hele stap dichterbij”, zegt Rudi Peeters, CEO bij Vandersanden. CARBONATATIE Bijzonder aan de Pirrouet®-steen is dat hij niet wordt gebakken, maar uithardt met behulp van CO2 uit andere fabrieken. Tijdens het carbonatatieproces reageert die CO2 met calcium-houdende materialen, waardoor carbonaten ontstaan. Deze permanente binding zorgt voor een harde kalksteenachtige steen die voldoet aan de Europese norm voor keramische gevelstenen. Het is de eerste keer dat een gevelsteen op die manier geproduceerd wordt. Bovendien is deze gevelsteen grotendeels een circulair product. De steen bestaat tot maar liefst 80 procent uit minerale reststromen (carbinox en stinox) uit de staalindustrie. Dankzij deze toepassing komen de reststromen niet terecht op de afvalberg, maar worden ze duurzaam hergebruikt. De nieuwe gevelsteen bestaat zodoende voor slechts 20 procent uit primaire grondstoffen, zoals zand, water en eventuele kleurstoffen. Om het duurzame proces rond te maken, wekt Vandersanden grotendeels zelf groene elektriciteit op via eigen zonnepanelen en een eigen windmolen. OOK NOG MOOI De nieuwe gevelsteen is niet alleen zeer duurzaam, maar esthetisch ook fraai. Vandersanden slaagde daarin door de Pirrouet®-steen een bijzondere oppervlaktetextuur te geven. De steen is beschikbaar in negen kleuren, die elke gevel een unieke en esthetische uitstraling geven. “Er zijn jaren van hard werk gekropen in het uitwerken van een CO2-negatieve en circulaire gevelsteen. Deze innovatie brengt ons weer een flinke stap dichter bij onze belofte voor een CO2-neutrale toekomst, zoals vastgelegd in ons duurzaamheidsprogramma ‘Together to Zero’. We zijn dan ook enorm trots op deze prestatie van ons team. Deze gevelsteen is een mijlpaal voor onze sector, waarmee we als fabrikant bijdragen aan meer circulariteit en een verlaging van de CO2-footprint in de hele bouwsector”, zegt Rudi Peeters. ‘TOGETHER TO ZERO’ De innovaties die familiebedrijf Vandersanden doet, vallen allemaal binnen het duurzaamheidsprogramma ‘Together to Zero’. Daarmee legt het familiebedrijf zich blijvend toe op de verdere verduurzaming van zijn processen, productiemethodes, fabrieken en producten. “We ondernemen niet alleen voor onszelf. Wij willen bijdragen aan de oplossingen voor de grote uitdagingen in onze maatschappij en hebben om die reden ‘Together to Zero’ in het leven geroepen. Vandersanden wil in 2050 volledig CO2-neutraal zijn. Die beoogde realiteit komt nu met deze revolutionaire gevelsteen een hele stap dichterbij. We willen daarnaast anderen inspireren en roepen alle sectorgenoten op om samen toe te werken naar een neutrale voetafdruk. We dagen iedereen uit om zich bij deze belofte aan te sluiten”, zegt Rudi Peeters. TIMING EN PRODUCTIE De revolutionaire gevelsteen komt vanaf het eerste kwartaal van 2024 op de Belgische en Nederlandse markt. De bouw en inrichting van de fabriek in Lanklaar zijn al vergevorderd. Later brengt Vandersanden de steen ook uit in andere markten. “De benaming van de steen, Pirrouet®, hebben we ook niet in het wilde weg gekozen. We wilden een eerbetoon brengen aan onze voormalige CEO, Pirre Wuytack, een visionair man die de grondlegger en aanjager is geweest van deze baanbrekende duurzame innovatie. De naam is tevens ook een verwijzing naar de 360°-rotatie, het circulaire, en staat voor een beweging naar een CO2-neutrale wereld”, aldus Rudi Peeters. Meer informatie: www.vandersanden.com/pirrouet Rudi Peeters, CEO bij Vandersanden: “Deze gevelsteen is een mijlpaal voor onze sector, waarmee we als fabrikant bijdragen aan meer circulariteit en een verlaging van de CO2-footprint in de hele bouwsector.” Hoe werkt het? De Pirrouet®-stenen worden niet meer gebakken in een gasoven, maar harden uit in een CO2-kamer. Hierbij wordt de carbonatietechnologie toegepast in een innovatief productieproces, waarbij de steen uithardt met behulp van CO2. Deze CO2 is afkomstig van andere fabrieken. Zo gebruikt het bedrijf CO2 die vrijkomt bij de verbranding van fossiele brandstoffen uit industrieën met een intensief energieverbruik. Tijdens het productieproces wordt per ton Pirrouet® gevelstenen maar liefst 60 kg CO2 opgenomen die zich tijdens de uitharding van de stenen permanent verbindt met de aanwezige calciumhydroxide. Carbonatatie is een natuurlijk proces waarbij Calcium houdende materialen reageren met koolstofdioxide (CO2) en transformeren in calciumcarbonaat (CaCO3). Calciumcarbonaat komt wereldwijd voor in de ondergrond en vormt een belangrijke bron van natuurlijke CO2-opslag. De gevormde carbonaten zorgen voor een harde kalksteenachtige binding van het geheel. De Pirrouet®-steen is beschikbaar in negen kleuren.
7 NUMMER 9 / SEPTEMBER 2023 ACTUEEL Geen ruimte om te isoleren? Probeer vacuümisolatie Hoge eisen en lastige situaties maken het niet makkelijk om juiste isolatiematerialen te kiezen. Zowel bij nieuwbouw als renovatie is steeds meer behoefte aan dunnere isolatieoplossingen die tegelijkertijd nog betere thermische prestaties leveren. een RD-waarde van 7,5 m² K/W”, vertelt Bertwin. EFFICIËNT VERWERKEN Bij het aanbrengen van vacuümisolatie is het belangrijk dat het vacuüm intact blijft. Dat betekent dat de isolatielaag niet mag worden versneden of doorboord. Recticel levert een legplan en realiseert daarbij een optimale verdeling met de diverse afmetingen van de panelen. Aangevuld met bijbehorende pasplaten van universele PIR-isolatie voor doorvoeren of dakranden. De panelen zijn met verschillende soorten dakbedekking (EPDM, PVC of bitumen) te combineren. Zolang de waterdichting maar verlijmd of geballast en niet mechanisch bevestigd wordt. ENERGIEVRAAG BEPERKEN, ZEKER WAAR HET LASTIG IS Heel wat appartementen zijn nog niet voldoende geïsoleerd. Specifiek voor het renoveren en isoleren van dakterrassen stelt zich het probleem dat de ruimte voor isolatie daar heel beperkt is. Door vacuümisolatie te omarmen, kunnen VVE’s, gebouweigenaren en bewoners profiteren van de vele voordelen. Kortom, vacuümisolatie biedt de mogelijkheid om de energiekosten te verlagen, het comfort te verhogen en tegelijkertijd te genieten van een ontworpen leefomgeving die zowel functioneel als esthetisch aantrekkelijk is. Benieuwd naar deze probleemoplosser? Kijk dan op recticelinsulation.nl/vacuumisolatie. IN DE SPOTLIGHT De RC-eis voor het dak is minimaal 6,3 m² K/W. Als je een plat dak moet isoleren, maar je hebt niet veel ruimte omdat de opstand bij de dakrand of deuren laag is, dan is het echter een hele uitdaging om deze R C-waarde te behalen. Dit is vaak een issue bij dakterrassen of inpandige balkons. Is de hoogte beperkt? Dan is vacuümisolatie een oplossing! Waar je op moet letten vertelt Bertwin van Zeeburg, technisch adviseur bij Recticel. KIES VOOR BESCHERMDE VACUÜMISOLATIEPANELEN “Vacuümisolatie is een product voor het isoleren op plekken waar weinig ruimte is. Veel vacuümisolatieproducten zijn niet beschermd en dat maakt ze kwetsbaar. Recticel Insulation heeft dat opgelost door vacuümisolatie beschermd te omhullen met een dunne laag PIR. Zo wordt de vacuümkern beschermd”, aldus Recticel. DUN ISOLEREN EN TOCH HOGE ISOLATIEWAARDE BEHALEN? De vacuümisolatiepanelen van Recticel hebben een zeer lage lambdawaarde (λ). De kern van het vacuümisolatiepaneel heeft een lambdawaarde (λ) van 0,006 W/mK. Het isoleert daarmee vijf keer beter dan minerale wol. Dat betekent dat met een zeer beperkte dikte al hoge isolatiewaarde wordt bereikt. “Een paneel van 60 mm dik heeft RECTICEL INSULATION RECTICELINSULATION.NL/VACUUMISOLATIE BIM Afsprakendocument voor tijdelijke hulpconstructies De VSB heeft een BIM Afsprakendocument ontwikkeld dat gebruikt kan worden voor projectspecifieke afspraken over tijdelijke hulpconstructies tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Ten grondslag aan het BIM Afsprakendocument ligt het door de VSB (Vereniging van Steiger-, Hoogwerk- en Betonbekistingbedrijven) samengestelde ILS Tijdelijke Hulpconstructies. Dit model is speciaal voor de Nederlandse markt samengesteld en wordt ingezet voor gegevensuitwisseling voor tijdelijke hulpconstructies binnen de BIM-methode. De bouw digitaliseert en de Nederlandse betonbekistingbedrijven verenigd in de VSB lopen daarbij voorop als het om de toepassing van BIM gaat. Naast het feit dat veel van de VSB-leden uiterst actief zijn op dit gebied, wil de vereniging ook bijdragen en sturing geven aan digitalisering binnen de branche. Met een gecentraliseerd model als BIM kunnen diverse partijen samenwerken en het model gebruiken voor planning, ontwerp, uitvoering en beheer. Door ervoor te zorgen dat alle gegevens en informatie uniform zijn opgesteld kan informatie beter en zonder fouten worden uitgewisseld. Aan het thema BIM wordt binnen de vereniging dan ook al enkele jaren gewerkt. Dat heeft nu geresulteerd in een BIM Afsprakendocument. FAALKOSTEN REDUCEREN Het Afsprakendocument ondersteunt een transparante en eenduidige informatieoverdracht tussen de verschillende projectdeelnemers over tijdelijke hulpconstructies in de verschillende fasen van een bouwproject. Op deze manier kunnen participerende partijen verspillende taken voorkomen en faalkosten reduceren. In het BIM Afsprakendocument zijn demarcatielijsten opgenomen waarin projectspecifieke afspraken worden vastgelegd over de aan te leveren data in het aspectmodel van opdrachtgever en opdrachtnemer. Deze kunnen door beide partijen worden opgenomen in de Custom PropertySet ‘Pset_TempConstructions’ voor export naar IFC. Het tekstbestand hiervoor wordt als bijlage meegeleverd met het BIM Afsprakendocument. Het BIM Afsprakendocument en de onderliggende ILS Tijdelijke Hulpconstructies zijn te downloaden via www. vsbnetwerk.nl. Vul ‘BIM Afsprakendocument’ in het zoekvak in. Je komt dan op de pagina waar ook de link naar ILS Tijdelijke Hulpconstructies is te vinden.
PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 8 Iedereen in Den Haag het dak op Bijzondere tours, workshops, een dakmarkt en nog veel meer: in Den Haag kun je van 3 tot en met 22 oktober letterlijk het dak op. “Met Uit je Dak willen we graag laten zien dat de Haagse daken, met bij elkaar een oppervlakte van zo’n 17 vierkante kilometer, heel veel potentie hebben. Het is fantastisch dat er op steeds meer daken zonnepanelen verschijnen, maar er kan nog veel meer. Met een uitgebreid programma willen we inwoners, bedrijven en organisaties informeren en helpen om op hun dak aan de slag te gaan”, aldus Arjen Kapteijns, wethouder Duurzaamheid, Energietransie, Klimaatadaptatie en Buitenruimte. Voor deze eerste editie is een gevarieerd en verrassend programma samengesteld, zowel voor particulieren als de zakelijke markt. De gemeente Den Haag is initiatiefnemer van Uit je Dak en werkt samen met diverse partijen, waaronder Duurzaam Den Haag, woningcorporaties, Platform Stad, Green Business Club en Nationaal Daken Plan. Kapteijns: “Gezamenlijk laten we de waarde van daken zien, bijvoorbeeld om energie op te wekken, extra ruimte te creëren of een pand te vergroenen en verkoelen.” VERRASSEND PROGRAMMA Bezoekers zien Den Haag tijdens Uit je Dak vanuit een heel ander perspectief. Je komt alles te weten over slim dakgebruik en wordt getrakteerd op verschillende optredens en activiteiten. Wie zelf aan de slag wil, kan terecht op de dakmarkt en voor advies op maat zijn er spreekuren met onder anderen energiecoaches. Ook staan speciaal voor VvE’s verschillende bijeenkomsten op het programma. Er is een breed programma op verschillende plekken in de stad, zowel voor particulieren als professionals en zowel jong als oud. Zo zijn er bijvoorbeeld activiteiten op de daken van de Bijenkorf en PAARD, is er een etstour langs enkele daken op de Binkhorst en wordt de herfstvakantie gevierd in de omgeving van Museon-omniversum met onder andere jeugdprogrammering en een dakmarkt in en rondom het museum. OOK VOOR DE ZAKELIJKE MARKT Uit je Dak biedt eveneens hulp bij uitdagingen waar de professionele vastgoedsector en ook andere zakelijke partijen tegenaan lopen tijdens het zoeken naar oplossingen voor het dak. Naast het programma voor inwoners vinden daarom ook tal van activiteiten plaats om kennisuitwisseling tussen de commerciële en publieke sector te stimuleren. Denk aan sessies over verduurzaming op daken van bedrijventerreinen, alternatieve nancieringsconstructies of de nieuwe Omgevingswet. Met Uit je Dak faciliteert de gemeente Den Haag een ‘daknetwerk’ dat in de toekomst kan leiden tot innovatieve, duurzame oplossingen waar de stad veel baat bij kan hebben. Het volledige programma staat op www.uitjedak.nl. Adviseer een échte houten vloer, ook bij lage temperatuur verwarming DOWNLOAD HET ONAFHANKELIJKE RAPPORT OVER PARKET OP WARMTEPOMP Parket heeft positief effect op rendement en levensduur van de warmtepomp n Hout verminderd aantal starts en stops van de warmtepomp waardoor deze langer mee gaat. n Hout houdt warmte langer vast en is daardoor comfortabeler. n Parket is duurzaam en gaat een leven lang mee. n De productie van een houten vloer is veel minder milieubelastend dan de productie van andere soorten vloeren. n Hout houdt CO2 vast, ook als het een parketvloer is. HOUTBUFFER Hogere warmtestand Energieopslag Bufferende werking Gelijkmatige warmte uitwisseling Minder starts/stops Hoger rendement Langere levensduur GELIJKMATIGE AFGIFTE LANGERE LEVENSDUUR advertentie
9 NUMMER 9 / SEPTEMBER 2023 ACTUEEL Den Haag update Nieuws vanaf het Binnenhof Uitstel Wkb verbouwingen naar 1 juli 2024 Minister Hugo de Jonge heeft bekendgemaakt dat het publiekrechtelijke deel van de Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) per 1 januari 2024 alleen voor nieuwbouw gaat gelden, en pas zes maanden later voor verbouwingen. Je hoeft als initiatiefnemer bij verbouwingen dus pas vanaf 1 juli 2024 een kwaliteitsborger in te schakelen. Dit staat in een brief die op 11 september 2023 naar de Eerste Kamer is gestuurd. Belangrijkste reden voor deze beslissing is een ‘zachtere landing’: met dit uitstel ontstaat er iets meer vertrouwen dat er voldoende deskundige kwaliteitsborgers zijn, hebben aannemers die vooral verbouwingen doen een wat langere voorbereidingstijd en kunnen kinderziektes in het proces bij gemeenten worden opgelost. Hugo de Jonge refereert in de brief ook aan Bouwend Nederland, die als enige partij al eerder haar voorkeur had uitgesproken voor uitstel voor verbouwingen, met name vanwege de zachte landing. Op de website van Bouwend Nederland lezen we dat de brancheorganisatie het dan ook positief vindt dat de minister hiertoe heeft besloten. Er blijven volgens Bouwend Nederland nog wel enkele andere aandachtspunten over: “Zo willen we graag meer inzicht in hoe gemeenten omgaan met bijzondere situaties, zoals deel-opleveringen bij een nieuwbouwproject en niet-herstelbare kleine afwijkingen van het Bouwbesluit / Bbl.” Ook vraagt de term ‘bouwwerk’ volgens de brancheorganisatie om meer uitleg: “Daardoor is duidelijk op welke werkzaamheden de wijzigingen in het Burgerlijk Wetboek betrekking hebben. En er zijn knelpunten in de uitwisseling van informatie via software tussen kwaliteitsborger, constructeur, architect en aannemer. Over deze aandachtspunten zijn we in gesprek met het Ministerie van Binnenlandse Zaken.” Frank de Groot Hoofdredacteur BouwTotaal frank@handelsuitgaven.nl PROBLEMEN VOORIN KETEN NIEUWBOUW AL VOELBAAR Maurice van Sante ING Research maurice.van.sante@ing.com Vooral in de woningnieuwbouw gaat het momenteel minder goed. Woningbouwprojecten hebben last van de terugvallende woningmarkt door onder andere de hogere rente, stikstofproblematiek, hoge bouwprijzen, schaarste aan bouwgrond en vaak complexe projectontwikkeling. Dit zorgt ervoor dat het bouwvolume onder druk staat. Voorin de keten is dit al duidelijk voelbaar. Het aantal bouwvergunningen is teruggelopen en ook de omzetten bij projectontwikkelaars lopen terug. PRODUCTIE BOUWMATERIALEN MET 20% GEDAALD Ook de productie van de bouwmaterialenindustrie krimpt. Zo lag het volume in juni bijna 20% lager dan een jaar eerder, nadat in het eerste kwartaal de volumes ook al flink waren afgenomen. Bouwbedrijven bestellen minder bouwmaterialen, zoals beton, cement en bakstenen die vooral bij nieuwbouwprojecten worden gebruikt. Deze bedrijven hebben al te maken met minder opdrachten voor vooral de woningnieuwbouw. Verder in de keten is er echter nog steeds omzetgroei, zoals bij de deelsector afwerking van gebouwen waar onder andere stukadoors, schilders en timmerlieden onder vallen. Deels gebeuren deze activiteiten ook veel bij renovatie, maar op termijn zullen de werkzaamheden in deze sectoren ook minder worden als de lopende projecten gaan afnemen. BOUWMONITOR B&U Overstap naar bouwmaterialen van vezelgewassen biedt kansen De agrarische sector en de bouw hebben te maken met een grote duurzaamheidstransitie, met als uitdaging de uitstoot van CO2 en stikstof te verlagen. Maar tegelijkertijd ligt er een grote bouwopgave. Voor het slagen van deze transitie is een overgang naar biobased bouwmaterialen onontbeerlijk. Het toepassen van vezelgewassen als vlas en hennep in bouw- en isolatiematerialen is daarbij kansrijk. Dat concludeert ABN AMRO in een rapport over het gebruik van vlas en hennep in de bouw, dat eind juli is gepubliceerd. Vlas en hennep maken het mogelijk CO2 voor langere tijd op te slaan, terwijl de productie van gangbare materialen, zoals glas- en steenwol, juist CO2-uitstoot veroorzaakt. Voor de opschaling van vlas- en hennepteelt zijn een concurrerend saldo en een goede verwaarding verderop in de keten cruciaal. Een goede basis hiervoor is een zo breed mogelijke afzet naast vezelgewassen in bouw- en isolatiemateriaal, zoals in de textiel- en automotive sector. Ook kan beloning van CO2-vastlegging in vlas en hennep de inzet hiervan nog aantrekkelijker maken. CERTIFICERING Voor de opschaling van de productie van plantaardige bouwmaterialen is het volgens ABN AMRO vooral belangrijk in te zetten op een beperkt aantal gewassen en producten. Bouwmaterialen uit vlas en hennep hebben als voordeel dat zij de isolerende en klimaat-regulerende eigenschappen van de vezels benutten. De vezels worden nu door een beperkt aantal spelers verwerkt in isolatieplaten en wand- en plafondsystemen, maar ook in producten voor de textiel- en auto-industrie. Door deze verscheidenheid van afzetmarken kan de teelt van hennep- en vlas resulteren in meer verdienmogelijkheden voor akkerbouwers. De groei van de biobased economie leidt zo tot het ontstaan van nieuwe ketens, evenals een nog betere verwaarding en hoger rendement. Bij de inkoop van bouwmaterialen ligt de focus van bouwers vooral op prijs, beproefde materialen en aantoonbare kwaliteit. Hierdoor wordt nog veel met traditionele bouwmaterialen gebouwd. Om dit te veranderen, kan certificering uitkomst bieden en het gebruik van biobased materialen stimuleren. OPSCHALING Het Nederlandse areaal is nu onvoldoende voor de gewenste opschaling van vlas- en hennepteelt. “In Nederland strijden verschillende vormen van grondgebruik om voorrang”, zegt Paul Bisschop, Sector Econoom Bouw en Vastgoed van ABN AMRO. “Zo zijn voor de isolatieopgave in de bouw tienduizenden hectares nodig en is voor de gewenste extensivering van de landbouw extra grond nodig om het aantal dieren per hectare te verlagen. Gezien de grote druk op grond moet daarom gekeken worden naar mogelijkheden om in samenwerking met andere landen een continue stroom van grondstoffen vanuit een brede en zekere basis te waarborgen.” Hij vervolgt: “Om de bevoorrading van volgende schakels in de keten van plantaardige bouw- en isolatiematerialen te waarborgen, is uitbreiding van deze teelt op landbouwgrond in andere landen binnen de Europese Unie nodig. Daarnaast is het raadzaam in te zetten op de meest kansrijke gewassen en om bestaande marktstructuren beter te benutten. Dit maakt een snelle opschaling mogelijk én vergroot de kans op levensvatbare ketens.” Downloaden rapport: https://www.abnamro. nl/nl/media/rapport-vezelrijke-verduurzaming_tcm16-203727.pdf
PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 10 SNEL GEBOUWD Tien appartementen per dag Snel gebouwd De kracht van prefab TEKST: VOLKERWESSELS EN FRANK DE GROOT BEELD: VOLKERWESSELS Het project wordt gerealiseerd door De Groot Vroomshoop en Goossen Te Pas, beide onderdeel van VolkerWessels. De Performance Factory wordt gerealiseerd in opdracht van Bundle, een samenwerking tussen Domijn en de Veste. De betrokken wooncorporaties zetten zich samen in om ruimte te maken voor jongeren in Enschede. De appartementen en woon-werkstudio’s zijn daarom specifiek bedoeld voor young professionals en starters op de arbeidsmarkt, waarbij wonen, werken, ontmoeten en talentontwikkeling centraal staan. De begane grond is bestemd voor commerciële en maatschappelijke partijen. TAFELCONSTRUCTIE De bouwlocatie ligt midden in de stad en biedt weinig opslagruimte. Het is dus een uitdaging om de bouwlogistiek goed op orde te houden. Goossen Te Pas is verantwoordelijk voor de bouwcoördinatie en de realisatie van de basis: een traditionele onderbouw. Deze ‘tafelconvervoert maar heel kort. Ook dat draagt bij aan duurzaam bouwen. Verder worden er duurzame gevelpanelen gebruikt, die heel efficiënt geproduceerd worden en ook geschikt zijn voor hergebruik. In het hart van het gebouw komt een groene binnentuin en ook aan de gevels is straks groen te vinden. De beplanting zorgt ook voor verkoeling in de zomer en het vangt het regenwater op. Het gebouw wordt natuurlijk voorzien van zonnepanelen en is aangesloten op het meest duurzame warmtenet van Nederland van Ennatuurlijk. Zo wonen de huurders straks in een duurzame en energiezuinige woning. Het woongebouw is het sluitstuk van de Performance Factory op een bijzondere locatie in hartje Enschede. Het is het voormalig Polaroid fabrieksterrein. Waarbij wonen, werken, ontmoeten en het verbreden van je horizon centraal staan. De begane grond is bestemd voor commerciële en maatschappelijke partijen, die een aanvulling zijn voor de Performance Factory. En die de juiste faciliteiten bieden aan de wooncommunity. Begin 2024 is de oplevering voorzien. In het centrum van Enschede wordt gebouwd aan de Performance Factory. Dat is een duurzame wooncommunity die bestaat uit 185 appartementen en zeventien woon-werkstudio’s. Door de appartementen grotendeels in de fabriek te bouwen, kunnen er circa tien appartementen per dag worden gemonteerd. Plaatsing van de eerste modules op 12 juni 2023. structie’ bestaat uit een palenfundatie met een balkenraster en daar bovenop een staalconstructie met betonnen prefab vloeren. Op deze tafelconstructie worden massief houten woonmodules geplaatst, tot een hoogte van maximaal acht lagen. Er wordt één verdieping per week gerealiseerd. Er worden 179 appartementen volledig geprefabriceerd, met onder andere een keuken en badkamer, in de fabriek van De Groot Vroomshoop in Enschede. Het betreft een volledig geïndustrialiseerd proces dat uit 21 stappen bestaat. Op iedere plek in de productiehal wordt een aantal onderdelen toegevoegd. Ze worden vervolgens getransporteerd en gemonteerd op de bouwplaats. Door een precieze en gedegen voorbereiding en de juiste partners is het tempo hoog: per dag worden er circa tien woningen gerealiseerd. Na aankomst worden de modules naar boven gehesen en aangekoppeld. Er worden alleen nog aanvullend stroken minerale wol tussen de units aangebracht als brandscheiding. DUURZAAM Een groot deel van de appartementen zijn van massief, gecertificeerd hout. Hout heeft een positieve invloed op de gezondheid van bewoners en het heeft van nature een isolerende werking. Gecertificeerd hout is daarnaast een circulair bouwmateriaal, draagt bij aan de het vastleggen van CO2 en het behoud van bossen wereldwijd. Ook op het vlak van logistiek is modulebouw veel duurzamer. Er hoeven bijvoorbeeld veel minder busjes en vrachtwagens naar de bouwplaats te rijden. En omdat de productielocatie op nog geen 6 kilometer van de bouwplaats staat, is de rit van de vrachtwagen die de kant-en-klare appartementen Er worden 179 appartementen volledig geprefabriceerd, met onder andere een keuken en badkamer, in de fabriek van De Groot Vroomshoop in Enschede. Modelstudio.
11 NUMMER 9 / SEPTEMBER 2023 ACTUEEL COLUMN JOHAN OLTVOORT Met prefab beperk ik mij tot het casco van een gebouw, woning of utiliteitsbouw. Prefab is ‘a way of life’. Prefab is samenwerken en holistisch denken. Ik leg dat uit. Een casco is een samenstel van verschillende constructieve elementen; vloeren, wanden, kolommen en soms ook trappen en balkons. En zo mogelijk nog in verschillende materialen. Je kunt, als bouwer, er voor kiezen om deze elementen afzonderlijk te laten engineeren en produceren. De diverse tekensoftware van de verschillende producenten levert een puzzel op waarvan de stukjes nog passend aan elkaar moeten worden gelegd. De vraag is of je als bouwer daar tijd en energie in wilt steken? Daarom is samenwerken belangrijk. SAMENWERKEN Een samenwerking begint bij het idee om samen iets te bouwen. Bij het schetsontwerp is belangrijk om te kijken hoe in de bouwfase de stukjes in elkaar gaan passen. Daar komt het holistische principe om de hoek kijken. Het gebouw is één geheel bestaande uit verschillende onderdelen. Dat scannen van een schetsontwerp om te zoeken naar de meest praktische oplossing is specialistenwerk. Het zijn vaak details die maken of het een puzzel wordt of een bouwpakket. Belangrijk is om vanaf het eerste contact met de hoofdconstructeur goed te benoemen wat werk is voor de leverancier en wat bij de hoofdconstructeur hoort. Dat kan dubbel werk en dus kosten voorkomen. Een goede voorbereiding met de installateur levert daarnaast later in het traject een voordeel op bij het verder ontwerpen van het gebouw. REGISSEUR In het bouwproces ontstaat er een nieuwe functie. Namelijk die van regisseur. Een verbinder pure sang. Hier komen de lijnen van de opdrachtgever, bouwer, architect, hoofdconstructeur en installateur samen. Samen wordt er gewerkt aan het bouwpakket dat op de bouwplaats geassembleerd kan worden. Is dit goed gebeurd dan is het in elkaar zetten van een casco een eenvoudig werk. Fouten zijn er al uitgehaald tijdens het voorbereidingsproces. Het maakt dan ook niet uit of het één woning is of een hele wijk. Persoonlijke noot: na meer dan 30 jaar ervaring in vloeren en wanden is het scannen van een schetsontwerp het mooiste werk van alles dat ik in de bouw gezien heb. Je bent scheppend bezig om dingen beter te maken. Heb je het verlangen om hierover verder door te praten dan nodig ik je uit om in Lochem een kop koffie te komen drinken. Door samen te sparren aan tafel worden de mooiste oplossingen bedacht. Ik hoor het wel. Johan Oltvoort Directeur Olbecon en Olcas Johan geeft maandelijks in BouwTotaal zijn visie op de rol van prefab in de bouw. Prefab, puzzel of bouwpakket Circulair slopen in Nederland in de lift Er worden in Nederland steeds meer gebouwen gesloopt op een circulaire manier, waarbij wordt geprobeerd zoveel mogelijk materialen te redden. Drie jaar geleden vroeg bijna geen enkele opdrachtgever hierom, nu vormt het circa veertig procent van de aangenomen opdrachten. Dat constateert VERAS-lid GP Groot, een bedrijf in Noord-Holland dat jaarlijks circa zeventig sloopprojecten uitvoert. De landelijke organisatie VERAS, branchevereniging voor sloopaannemers en asbestverwijderingsbedrijven in Nederland, bevestigt de trend. Het is de eerste keer dat de toenemende populariteit van het fenomeen circulair slopen cijfermatig wordt onderbouwd. “Op dit moment wordt in onze branche de slag gemaakt van woorden naar daden”, aldus woordvoerder Arjan Hol van VERAS. Jaarlijks worden in Nederland naar schatting momenteel 15.000 woningen gesloopt, aldus het Economische Instituut voor de Bouw. De afgelopen decennia ging de gemiddelde woning of wijk tegen de vlakte, soms zelfs met de legendarische sloopkogel, waarna het puin werd afgevoerd naar de vuilstort of een verbrandingsoven. Vervolgens werden er zo snel mogelijk nieuwe panden gebouwd. Dat verandert nu geleidelijk. KENTERING Op eigen initiatief probeerden sloopaannemers sinds circa tien jaar al de meest gewilde materialen, zoals tropisch hardhout in kozijnen, te redden van de vuilstort. Maar sinds drie jaar is er volgens GP Groot een echte kentering te zien. Sinds die tijd beginnen ook opdrachtgevers zelf eisen te stellen aan de manier waarop panden moeten worden ontmanteld. “Eerst was het de overheid die erom begon te vragen”, aldus Dick Sijm, projectleider bij GP Groot circulair slopen uit Alkmaar. Maar inmiddels gaat het niet alleen om overheden. “Er zijn nu ook particulieren die dit als voorwaarde stellen bij het vergeven van een opdracht, puur omdat het hen een goed gevoel geeft. Jongelui bijvoorbeeld die een pandje in Amsterdam hebben dat gerenoveerd moet worden en waarbij flink gesloopt moet worden. Die vragen: “Ga jij wel circulair slopen?” Dat was drie jaar geleden nog niet.” VIJFTIEN STROMEN Er komen maximaal vijftien herbruikbare stromen materialen uit een pand dat op een dergelijke manier wordt ontmanteld, zo constateert het bedrijf. Belangrijke aparte herbruikbare materialen zijn glas, kunststof en kalkzandsteen. Het meest gewild is hardhout, dat los wordt verkocht, en schoon betonpuin, dat gebruikt wordt in de wegenbouw. Het sloopbedrijf is blij met de ontwikkeling, hoewel de nieuwe manier van slopen op dit moment nog nauwelijks financieel iets oplevert. Want het voorzichtig demonteren, het vervoer ervan naar aparte loodsen en de opslag kost tijd en geld. “Het kan een verdienmodel worden, maar voorlopig zijn we daar nog niet. Er wordt op dit moment volop geëxperimenteerd met efficiëntere ontmantelingstechnieken, maar die moeten zich de komende jaren ontwikkelen”, aldus Sijm. TWEEDE WERELDOORLOG Opvallend genoeg is de trend niet compleet nieuw in Nederland. In de eerste tien jaar na de Tweede Wereldoorlog, in de periode dat Nederland kampte met tekorten aan materialen, werden er ook grootschalig op dezelfde bedachtzame manier woningen gedemonteerd. Na circa 1955 veranderde dat, en ging het vooral om de snelheid van slopen - hergebruik raakte buiten beeld. Want er moesten zo snel mogelijk nieuwe woningen bij. En nu blijkt dat weer te gaan veranderen, terug naar hergebruik. Sijm: “We zitten op dit moment in een voorzichtige kentering. En wel omdat een nieuwe mentaliteit zijn intrede doet: slopen wordt het nieuwe oogsten.”
Voorbeelden hiervan zijn: glas, kalkzandsteen, gips en staal. Met die natuurlijke bouwmaterialen kunnen we eindeloos duurzaam blijven bouwen. Levert de meest duurzame keukens. Gekwalificeerde monteurs plaatsen uw keuken. Één aanspreekpunt van offerte tot aan de oplevering van het ontwerp. Tijdens de renovatie plaatsen wij een vervangende keuken. Projectkeuken verhuur Bent u nieuwsgierig geworden naar de mogelijkheden? Bezoek onze showroom Smitspol 12R 3861 RS Nijkerk Of ga naar kitchenatwork.nl PROJECTKEUKENS De ideale partner tijdens bouw & renovatie.
13 NUMMER 9 / SEPTEMBER 2023 ONDERNEMER Snel verdiend Fiscaliteit & subsidie BOR, TEK, STAP en nog veel meer BELASTINGDIENST EN SANERINGSAKKOORD Kampt u nog steeds met problemen bij de afbetaling van uw (corona)belastingschulden? Dan kunt u onder voorwaarden een saneringsakkoord sluiten met alle schuldeisers. U spreekt dan af dat zij gedeeltelijk afzien van hun vordering na betaling van het akkoordbedrag. De Belastingdienst gaat tot 1 oktober 2023 soepeler om met één van de voorwaarden in het saneringsakkoord. Normaliter krijgt de Belastingdienst bij een saneringsakkoord ten minste het dubbele van het uitkeringspercentage van de andere schuldeisers. Tot 1 oktober 2023 neemt de Belastingdienst echter genoegen met hetzelfde percentage als de andere schuldeisers. De Belastingdienst raadt u daarom aan om vóór die tijd tot een saneringsakkoord te komen met uw schuldeisers. De kans is immers groter dat zij hieraan willen meewerken nu de Belastingdienst tijdelijk een stapje terug doet. Bent u een zelfstandige zonder personeel? Dan kunt u contact opnemen met uw gemeente. Die kan een minnelijk schuldsaneringstraject opstarten. De gemeente of een schuldhulpverlener die door de gemeente is ingeschakeld, kijkt dan samen met u eerst naar de mogelijkheid om een betalingsregeling te treffen met alle schuldeisers. Verzoek tijdig teruggaaf buitenlandse btw Bent u btw-ondernemer en hebben ondernemers in een andere EU-lidstaat in 2022 aan u buitenlandse btw in rekening gebracht? U kunt die btw dan terugvragen via de Belastingdienst door in te loggen op een speciale website. Ga naar www.belastingdienst.nl en vul in het zoekvak in ‘Btw terugvragen uit andere EU-landen’. Klik vervolgens op ‘Btw terugvragen uit andere EU-landen’. Zodra het teruggaafverzoek is ingediend, stuurt de Belastingdienst dit verzoek binnen vijftien dagen door naar de belastingdienst van het EU-land waar de btw wordt teruggevraagd. Duurt dit langer, dan maakt u mogelijk aanspraak op coulancerente. De teruggaafverzoeken moeten uiterlijk op 30 september 2023 bij de Belastingdienst zijn ingediend. Uitstel is niet mogelijk. BOR WORDT MINDER BAR EN BOOS De bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) in de schenk- en erfbelasting maakt het mogelijk om uw onderneming fiscaalvriendelijk over te dragen naar de volgende generatie. In veel gevallen is de bedrijfsoverdracht dan namelijk geheel vrijgesteld of slechts beperkt belast. Zo komt de continuïteit van uw bedrijf niet in gevaar. Eind 2022 werd aangekondigd dat de BOR zou worden versoberd. Uit een recente brief van demissionair staatssecretaris Van Rij lijkt de ‘schade’ voor veel mkb-bedrijven mee te vallen. De acht voorgestelde maatregelen spitsen de BOR meer toe op reële bedrijfsopvolgingen en dit pakt lang niet altijd slecht uit voor uw familiebedrijf. De voorgestelde maatregelen zijn complex en nog niet definitief. Bovendien worden ze pas in 2025 en 2026 ingevoerd, mits het parlement ermee instemt. We beperken ons hier daarom tot het noemen van de verhoging van de vrijstelling in de BOR per 1 januari 2025 tot € 1,5 miljoen (nu tot ruwweg € 1,2 miljoen) en 70% (nu 83%) over het meerdere. Dit gaat dan wel ten koste van de nog grotere (mkb-)bedrijven, maar ook voor die bedrijven blijft de vrijstelling aanzienlijk. Nu het kabinet is gevallen, is het onduidelijk welke vervolgstappen er nog door het demissionaire kabinet zullen worden gezet. Maar we houden de ontwikkelingen rondom de BOR scherp in de gaten en komen hier zeker op terug als er nieuwe ontwikkelingen te melden zijn. VERHUURD VASTGOED Een andere maatregel met betrekking tot de BOR was al aangekondigd in het Belastingplan 2023: aan derden verhuurd vastgoed wordt vanaf 2024 standaard aangemerkt als beleggingsvermogen. Hierop kan de BOR dus niet (meer) worden toegepast. De BOR geldt immers alleen voor ondernemingsvermogen. Hiermee komt vanaf 2024 een einde aan de discussies met de Belastingdienst over de vraag of bij (vaak omvangrijke) vastgoedportefeuilles wel of geen sprake is van het drijven van een onderneming. VRAAG TIJDIG TEK AAN TEK staat voor Tegemoetkoming Energiekosten energie-intensief mkb. Hebt u een energie-intensief bedrijf (minimaal 7% van de omzet gaat op aan energiekosten)? Dan kunt u een tegemoetkoming krijgen in de energiekosten. Moet u deze tegemoetkoming nog aanvragen? Weet dan dat het aanvraagloket nog tot en met 2 oktober 2023, 17.00 uur open is. Het voorschotpercentage bedraagt 35%. Het voorschot is vrij laag om het risico op achteraf terugbetalen zo klein mogelijk te houden. Pas in 2024 kan worden berekend wat de definitieve tegemoetkoming moet zijn. Dan zijn immers pas de modelprijzen over 2023 bekend. SUBSIDIE DUURZAME INZETBAARHEID VOOR BEDRIJVEN Vanaf 1 september 2023 kunnen ook individuele bedrijven subsidie aanvragen voor activiteiten die de duurzame inzetbaarheid van werknemers verbeteren en om werknemers met zwaar werk eerder te laten stoppen. Tot nu toe was deze MDIEU-subsidie alleen beschikbaar voor sectoren. In een tijd van arbeidstekorten is dit wellicht voor u een kans om uw personeel langer aan uw bedrijf te binden. Als mensen gezond en gemotiveerd aan het werk zijn, is de kans immers groter dat zij bij uw bedrijf willen blijven werken. Bovendien vergroot dit de kans dat zij kunnen doorwerken tot aan hun pensioen. Het drempelbedrag voor subsidieaanvraag is € 75.000,-. Hierin is ook € 5.000,- opgenomen voor het uitvoeren van een bedrijfsanalyse. Dit is een verplicht onderdeel van de subsidieaanvraag, waarin u de knelpunten en problematiek rondom duurzame inzetbaarheid en zwaar werk in kaart brengt. U kunt deze analyse zelf uitvoeren of daarvoor een externe adviseur inschakelen. DUIDELIJKHEID OVER RESTANT STAPBUDGET 2023 Er is duidelijkheid gekomen over hoe het STAP-budget vanaf september 2023 zal worden ingezet. Het budget voor de laatste twee tijdvakken is verlaagd tot € 10 miljoen per tijdvak. Daarnaast wordt het STAP-budget gerichter ingezet voor scholing die opleidt tot een beroep. Dat wil zeggen dat alleen OCW-erkende opleidingen nog subsidiabel zijn voor het STAP-budget. Het loket voor In dit artikel met fiscale tips voor ondernemers onder meer aandacht voor het saneringsakkoord, de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) in de schenk- en erfbelasting, de Tegemoetkoming Energiekosten energie-intensief mkb (TEK), subsidie duurzame inzetbaarheid en het STAP-budget 2023. Genoeg mogelijkheden dus om geld te besparen! John A.W.J.M. Brands MBA Directeur Kubus Onderneming Support Kubus Administratieve Dienstverlening en Accountancy john.brands@kubus.nl www.kubus.nl de vierde aanvraagronde opent twee weken later dan eerst was ingepland, namelijk op maandag 18 september 2023 om 10.00 uur. Het laatste tijdvak zal zijn in november 2023. Al eerder is besloten om het STAP-budget in 2024 af te schaffen. In alle gevallen geldt, als er iets niet duidelijk is, raadpleeg dan uw adviseur.
www.bouwtotaal.nlRkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=