PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 14 Is stofvrij werken al de standaard op je bedrijf? Fijnstof is schadelijk voor de gezondheid. We doelen dan meer specifiek op kankerverwekkende stoffen zoals respirabel kristallijn silica, hardhout, chroom en nikkel. Vooral in de bouw, houtverwerkende industrie en metaalindustrie is de blootstelling aan kankerverwekkende stoffen hoog. Het lijkt daarom vanzelfsprekend om stofvrij te werken. Maar helaas blijven vaak door tijdsdruk, gebrek aan kennis of het ontbreken van de juiste middelen preventieve maatregelen achterwege. Daarom besteden we wederom aandacht aan het belang van stofvrij werken. Zo moeilijk is dat tegenwoordig niet meer. TEKST: ING. FRANK DE GROOT, MET MEDEWERKING VAN VOLANDIS Jaarlijks sterven er in Nederland zo’n circa 2.400 mensen aan werkgerelateerd kanker en 600 mensen aan aandoeningen van de ademhalingswegen. Dat is een groot aandeel in de beroepsziekten, waaraan jaarlijks ongeveer 4.000 (ex-)werknemers overlijden. Dat lezen we in de ‘Staat van Gezond werk’ van de Nederlandse Arbeidsinpectie die op 10 mei 2023 verscheen. Ongezond werk is minder zichtbaar dan onveilig werk. Gezondheidsklachten door werk manifesteren zich vaak pas lang na de blootstelling en soms zelfs pas na het pensioen. De belangrijkste kankerverwekkende stoffen die in deze sectoren volgens de Arbeidsinspectie veelvuldig vrijkomen zijn respirabel kristallijn silica (kwartsstof), hardhoutstof, lasrook (met daarin soms zeswaardig chroom), asbest en dieselmotoremissie. Wij beperken ons hier tot kwartsstof en houtstof, die in de bouwsector voor veel stofproblematiek zorgen. ALGEMENE MAATREGELEN Welke algemene maatregelen kun je nemen om veilig te werken met fijnstof? Volandis geeft twee belangrijke adviezen: • Zorg ervoor dat iedereen voldoende instructie/training heeft gehad over het veilig werken met fijnstof. Handig hulpmiddel voor beperking van de blootstelling aan kwartsstof is de Toolbox Kwartsstof. In het A-blad Houtstof vind je maatregelen om de blootstelling aan houtstof terug te dringen. Zowel de Toolbox als het A-blad zijn te vinden op de website https://volandis.nl: klik op Werk veilig – Gevaarlijke stoffen en vervolgens op Kwartsstof of Houtstof in de linkerkolom. • Spreek als werkgever en werknemer met elkaar over de te nemen beschermingsmaatregelen en spreek elkaar indien nodig er ook op aan! KWARTSSTOF Veel materialen in de bouw bevatten kwarts. Werk je met deze materialen, dan kun je worden blootgesteld aan respirabel kristallijn silica, hierna kwartsstof genoemd. Kwartsstof is heel fijn stof, dat niet of nauwelijks te zien is. Het bestaat uit hele kleine onoplosbare stofdeeltjes die diep in de longen terechtkomen. Kwartsstof komt vrij bij het bewerken van kwartshoudende materialen. Kwarts zit in zand en in de meeste natuurlijke gesteenten, dus in veel bouwmaterialen. Volandis noemt materiaal kwartshoudend als het voor meer dan 1,5% uit kwarts bestaat. Het kwartsgehalte verschilt per soort (natuur)steen of samengesteld bouwmateriaal. Voorbeelden van materialen met een hoog kwartsgehalte zijn: • zandsteen: 50-90% • kalkzandsteen: 30-83% • cellenbeton: 12-44% • betonsteen: 23-40% Bij het bewerken of slopen van kwartshoudend materiaal zoals zagen van beton, frezen van sleuven in bouwblokken, doorslijpen van stenen en tegels komt kwartsstof vrij. Hoe hoger het kwartsgehalte van het materiaal, hoe hoger de concentratie kwartsstof die bij bewerking vrijkomt. Vooral bij het werken in slecht geventileerde binnenruimten kan de concentratie kwartsstof hoog oplopen. Naast kwartsgehalte en bewerkingsmethode hebben de samenstelling en de aard van het materiaal invloed op het vrijkomen van kwartsstof (bij het mechanisch bewerken van harde materialen komt bijvoorbeeld meer stof vrij dan bij het bewerken van zachte materialen). De wettelijke grenswaarde voor kwartsstof is 0,075 mg/m³ bij een achturige werkdag. Dat betekent dat je niet meer dan acht uur per dag aan deze concentratie kwartsstof mag worden blootgesteld. Die grenswaarde staat in de bijlage XIII van de Arbeidsomstandighedenregeling. Deze bijlage hoort bij de artikelen 4.19, eerste lid, en 4.20, eerste lid van de regeling. Om te weten of bij de werkzaamheden in je bedrijf de grenswaarde wordt overschreden, kun je een meting laten uitvoeren door de arbodienst of een gespecialiseerd adviesbureau. Als werkgever en werknemer kun je verder samen bespreken of stofafzuiging of nat werken de beste methode is en in welke gevallen nog aanvullend adembescherming nodig is. GEZONDHEIDSKLACHTEN KWARTSSTOF Het inademen van kwartshoudend stof kan ernstige longaandoeningen veroorzaken: • Diep in de longen kunnen de kwartsstofdeeltjes bindweefselvorming veroorzaken. Dat wordt longfibrose of ook wel stoflongen (of silicose) genoemd. Het longweefsel kan dan minder zuurstof opnemen en wordt minder elastisch. Dat kan betekenen dat je bij inspanning kortademig en benauwd wordt, gaat hoesten en last krijgt van pijn op de borst. Hoe meer stof er is ingeademd, hoe groter de schade. Deze is niet meer te herstellen. De klachten verschijnen vaak op latere leeftijd. • Kwartsstof is ook kankerverwekkend. Blootstelling eraan kan longkanker veroorzaken. Kijk voor meer informatie over werken met kankerverwekkende stoffen op het Arboportaal (https://arboportaal. nl) van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. MAATREGELEN TEGEN KWARTSSTOF Werkgever en werknemer kunnen samen de volgende maatregelen nemen, op volgorde van de arbeidshygiënische strategie: • Kies indien mogelijk een materiaal dat geen of minder kwarts bevat. • Kies indien mogelijk voor een bewerkingsmethode waarbij zo min mogelijk kwartsstof vrijkomt (bijvoorbeeld blokken knippen in plaats van zagen). • Gebruik gereedschap met afzuiging en/of Bij het bewerken van beton komt fijnstof vrij. Zorg voor een goede afzuiging. Foto: Bosch.
RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=