BouwTotaal 7-8 - 2023

18 V-accu’s veroveren de markt Pag.25 BEZOEK OOK DE WEBSITE WWW.BOUWTOTAAL.NL NUMMER 7/8 | JAARGANG 20 | AUGUSTUS 2023 LEZERS TESTEN Steel Blue S3 veiligheidsschoen 34 TOOLS Welk gereedschap ligt er in de bus? 21 TOOLS Profielsteller verhoogt veiligheid en bouwsnelheid 29 THEMA TOOLS PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND BOUWTOTAAL Balkdragers Kolomvoeten Hoekijzers Houtskeletbouw Verborgen verbinders www.balkdragers.com Compleet assortiment houtverbinders TOTAALLEVERANCIER ALUMINIUM BOUWPRODUCTEN www.roval.nl www.cpg-europe.com BOUWPRODUCTEN leidende (Vellingkant)-lijmblokken Metselblokken Gevelstenen Profielstenen Splitstenen BIA-ECO blokken BIA LockBlock zie www.bia-beton.nl TEL.: 024 - 648 84 84

Ontdek het nu: www.warema.nl/windra / Maximale stabiliteit bij windsnelheden tot 90 km/u / Voor hoge gebouwen, veeleisende gevels en kwetsbare locaties / Flexibel daglichtgebruik met gelijktijdige verblindingsbescherming / Esthetisch en verfijnd ontwerp De hoogwaardige vlakke windra lamel Bestand tegen elke storm Der SonnenLicht Manager

3 NUMMER 7/8 / AUGUSTUS 2023 ACTUEEL Snoerloos We besteden in deze BouwTotaal jaarlijks extra aandacht aan ‘Tools’. Wie de Bouwbeurs in Utrecht wel eens bezoekt, weet in welke hal de grootste drukte is: in de hal met gereedschappen. Het blijft toch het meest populaire speelgoed voor uitvoerend personeel, maar ik mag ook graag zelf in mijn privé tijd gereedschap gebruiken om te klussen. Wat opvalt is dat ik momenteel alleen nog een invalcirkelzaag met snoer heb. De rest is inmiddels ingewisseld voor accu gereedschap. Ideaal, je bent niet meer afhankelijk van een stroombron en je struikelt ook niet meer over de snoeren. Voor de heggenschaar geldt zelfs dat ik nu het snoer ten minste niet meer door midden zaag. Maar ook de professionals zijn massaal overgestapt op accu gereedschap. Dit gereedschap is inmiddels net zo krachtig als de gesnoerde varianten. Ik sprak voor BouwTotaal met een ervaren timmerman en die had alleen nog een afkortzaag op snoer. Maar dat was geen probleem, want die gebruikte hij alleen bij de zaagtafel. En daar lag al een kabelhaspel om de snelladers aan te sluiten. Professionals zijn ook vaak merkvast. Ik zie zelden dat bijvoorbeeld een timmerman of onderhoudsspecialist diverse merken in de bus heeft liggen. Veelal twee merken, waarvan er dan eentje favoriet is. Is ook handig als je dezelfde accu’s wilt gebruiken. Vijf verschillende accu’s op vijf verschillende machines is gewoon niet fijn werken. RECYCLING EN STOFVRIJ Jaarlijks blijven we wijzen op het belang van stofvrij werken, vooral bij het bewerken van hardhout, kalkzandsteen en beton. Wist je dat er jaarlijks in Nederland circa 2.400 mensen aan werkgerelateerd kanker en 600 mensen aan aandoeningen van de ademhalingswegen overlijden? Dat is een groot aandeel in de beroepsziekten, waaraan jaarlijks ongeveer 4.000 (ex-)werknemers overlijden. Dat lezen we in de ‘Staat van Gezond werk’ van de Nederlandse Arbeidsinspectie die op 10 mei 2023 verscheen. Ongezond werk is minder zichtbaar dan onveilig werk. Probeer dus het bewerken van onder meer beton, kalkzandsteen en hardhout te beperken. Als dat lastig is, zorg dan voor een goede afzuiging en compartimentering. Met dat laatste voorkom je dat collega’s met fijnstof te maken krijgen. En is je gereedschap aan het einde van zijn levensduur? Lever dit dan in bij één van de ruim 13.000 Wecycle inleverpunten. Die zie je onder meer bij bouwmarkten, tuincentra, technische groothandel - zoals de Technische Unie - en professionele bouwmaterialenhandelaren. Kleine moeite, en je spaart het milieu! INHOUD COLUMN ING. FRANK DE GROOT 27 advertentie 39 05 Actueel Expertview 06 Actueel Bio-aangepaste materialen 07 Actueel In de Spotlight 09 Actueel Den Haag Update en Bouwmonitor B&U 10 Snel gebouwd Achttien modulaire HOUTbaar woningen 11 Actueel Column: Tools 13 Snel verdiend WKR-wijzigingen in 2023 Thema Tools 14 TOOLS Is stofvrij werken al de standaard op je bedrijf? 17 TOOLS HiKOKO en Metabo gaan samenwonen 18 TOOLS Installatiegeluid meten bij woningen 21 TOOLS Welk gereedschap ligt er in de bus? 23 TOOLS AMPShare: één accu voor alle machines 25 TOOLS 18 V-accu’s veroveren de markt 27 TOOLS Optimaliseer je machinepark 29 TOOLS Profielsteller verhoogt veiligheid en snelheid 33 TOOLS BouwTotaal Test: Makita accu decoupeerzaag 40 V EN VERDER 34 LEZERSTEST Steel Blue S3 Veiligheidsschoen 37 Bouwkosten Tegelwerk badkamer 38 Kwaliteitsborging Klanten willen onafhankelijk bewijs 40 Innovatie & Inspiratie Blog The New Builders 41 Innovatie & Inspiratie Bouwheld Werkvoorbereider Anouk Sinke 43 Afbouw Tips Mengen met mortelmixer 45 Afbouw Nieuws 46 Productnieuws Nieuws over producten TEC CAD College Meer informatie? 024 - 356 56 77 bel voor advies op maat info@cadcollege.nl of mail ons Cursussen en HBO-opleidingen AutoCAD, Revit (BIM),Inventor, Fusion, 3ds Max en Unity

PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 4 Minder bouwprojecten binnen tijd en budget opgeleverd Mkb-bedrijven in de bouwsector hebben moeite om projecten binnen tijd en budget op te leveren. Dat blijkt uit de resultaten van het Exact MKB Barometer onderzoek. Momenteel wordt 73% van alle bouwprojecten tijdig en binnen budget opgeleverd, in 2021 was dit nog 85%. Op de vraag wat de belangrijkste zakelijke uitdagingen voor 2023 zijn, antwoordt bijna 60% van de ondernemers ‘hoge prijzen voor bouwmaterialen’. Op de tweede plaats staat met 46% het personeelstekort. “De huidige economische situatie drukt een flinke stempel op de bouwsector”, vertelt Remco Kroes, Solution Marketeer bij Exact. “Inflatie en krapte op de arbeidsmarkt raken mkb’ers in de bouw en dat zorgt ervoor dat het steeds lastiger wordt om projecten binnen tijd en budget op te leveren. Hoewel met 95% bijna alle mkb-bouwbedrijven dit jaar een neutrale, dan wel positieve nettowinstmarge verwachten, zien we ook dat 67% worstelt met de inflatie. Een grote groep ondernemers, 37%, geeft aan de hogere prijzen maar beperkt door te kunnen berekenen aan hun klanten en 30% laat weten dat de verkopen afnemen door de stijgende prijzen.” Hij vervolgt: “De hoge prijzen voor bouwmaterialen zijn met 59% de belangrijkste zakelijke uitdaging van mkb-bouwbedrijven. Dat is meer dan een verdubbeling ten opzichte van ons laatste onderzoek in 2021, toen 25% aangaf te worstelen met hoge prijzen voor bouwmaterialen. En dat terwijl we destijds middenin corona zaten en prijzen van bouwmaterialen al flink gestegen waren. De bevindingen uit ons onderzoek onderstrepen de ernst van de situatie, zeker gezien de grote bouwopgave waar we in Nederland voor staan.” DIGITALISERING BOUWPLAATS HEEFT PRIORITEIT Uit het MKB Barometer onderzoek blijkt dat naast het werven van nieuwe collega’s, digitalisering een belangrijk middel is om bedrijfsdoelstellingen in 2023 te behalen. De helft van alle mkb-bedrijven geeft aan dat digitalisering van het bedrijf een hoge prioriteit heeft. Kijken we specifiek naar de koppeling tussen bouwplaats en kantoor dan geeft 31% van de respondenten aan dat deze momenteel goed of volledig aan elkaar gekoppeld zijn. Daar valt dus nog veel winst te behalen. 33% van de ondernemers laat weten dat vooral het aanpassen van processen digitalisering in de weg staat. ACHTERSTALLIGE FACTUREN Net als voorgaande jaren werden mkb’ers in de bouw gevraagd naar hun boekhoudkundige uitdagingen. Het tijdig laten betalen van klanten staat op de eerste plaats, 42% van de bouwbedrijven vindt dit lastig. Het percentage achterstallige facturen is onder bouwbedrijven (15%) dan ook iets hoger dan het mkb-gemiddelde (11%). VERANTWOORD ONDERNEMEN Voor het eerst werden respondenten van het MKB Barometer onderzoek gevraagd naar hun mening over verantwoord ondernemen. Met recht een hot topic, want 63% van bouwbedrijven geeft aan dat verantwoord ondernemen een belangrijke bedrijfsdoelstelling is. Kijken we naar het beleid dat bouwbedrijven in het mkb voeren, dan zien we dat dit met name gericht is op duurzaamheid en het verkleinen van de CO2-voetafdruk; 47% van de bouwbedrijven zet daarop in. Het Exact MKB Barometer onderzoek wordt sinds 2014 tweejaarlijks uitgevoerd in Nederland en België. Nederlands preventiezorgportaal in Bouw & Infra  De missie van Volandis: ‘Elke vakkracht in de Bouw & Infra gaat gezond met pensioen!’ Ieder talent van nu moet gezond presterend en met plezier met pensioen kunnen gaan. Dat is het doel van werkgevers en werknemers in de Bouw & Infra en in de Afbouw. Met een nieuw preventiezorgportaal zetten kenniscentrum Volandis en preventie-arbodiensten in de sector een volgende belangrijke stap in de juiste richting. Elke vakkracht krijgt een leven lang toegang tot zijn persoonlijke preventiezorgdossier. Zo vind je als werknemer alle relevante informatie op één plek, onafhankelijk van werkgever of arbodienst en volledig conform de privacywetgeving. Waarom? Omdat een leven lang vitaal werken begint met preventie en vroegsignalering. SAMEN STERK Met het preventiezorgportaal faciliteert Volandis het samenwerken van arboprofessionals bij preventiearbodiensten in de Bouw & Infra en in de Afbouw. Het is het eerst Nederlandse - zo niet Europese - preventiezorgdossier dat arbodienst overstijgend ingezet wordt. Werknemers hebben volledig inzicht in het eigen preventiezorgdossier en kunnen zo hun hele leven lang werkgerelateerde gezondheidsontwikkelingen volgen. Ook wanneer er wordt gewisseld van werkgever of arbodienst. In het preventiezorgdossier wordt vanaf nu het persoonlijk onderzoeksrapport en persoonlijk actieplan na deelname aan PAGO/ DIA opgeslagen. Informatie van voorgaande PAGO’s en DIA’s liggen bij de verschillende arbodiensten opgeslagen en zijn niet naar het portaal verhuisd. Het portaal kan per direct in gebruik genomen worden door elke werknemer die hiervoor uitgenodigd wordt en laat zich vergelijken met een elektronisch patiëntendossier. Inloggen gaat gemakkelijk per 1 juni via: preventie.volandis.nl. Je eigen account aanmaken en jezelf inplannen voor jouw PAGO/DIA is een makkie. INZICHT Zowel de bouwarts, de doktersassistent, de DIA-adviseur als andere betrokken professionals gaan werken in het preventiezorgportaal. Zij hebben inzicht in de aangeleverde gegevens die nodig zijn voor hun specifieke taak, echter de regie ligt volledig bij de vakkracht. Zo waarborgt Volandis niet alleen de kwaliteit van de preventiezorg, maar ook het eigen zicht op de ontwikkeling van de werknemer. Omdat alle gegevens opgeslagen zijn in een persoonlijk dossier heeft een wisseling van werkgever of arbodienst geen invloed op een leven lang preventiezorg. En dat is waar het uiteindelijk om draait: elke vakkracht gezond tot aan het pensioen! PIONIEREN MET INDIVIDUGERICHTE PREVENTIEZORG Het preventiezorgdossier biedt veel kansen om de arbozorg van de toekomst vorm te gaan geven. Door deze circulaire aanpak zijn de onderlinge lijntjes kort en kunnen alle betrokken partijen optimaal profiteren van elkaars expertise. Het is goed om te zien dat arbodiensten niet bang zijn om deze vernieuwing te omarmen. Volandis gaat dit avontuur dan ook vol enthousiasme en deskundigheid aan met arbodiensten Richting, Bouw & Gezond, Vechtstad, ArboNed en nieuwe toetreder Medprevent. Naar verwachting sluit ook Arbo Unie aan. Met de komst van dit portaal is het mogelijk om samen te werken met nieuwe arbodiensten. Volandis is voornemens om in de tweede helft van 2023 meer nieuwe arbodiensten te contracteren voor de uitvoering van het preventiezorgpakket. De eerste verkennende gesprekken hebben inmiddels plaatsgevonden.

5 NUMMER 7/8 / AUGUSTUS 2023 ACTUEEL EXPERTVIEW ARAP-JOHN TIGCHELAAR U leest deze column als bouwprofessional. Immers, dit is geen consumentenblad en ook geen gewone krant met regionaal of sportnieuws. Maar naast professional in de bouw zijn wij tegelijkertijd toch ook consument. Iedere werkvoorbereider, ZZP-er, tegelzetter of installateur is consument. Daarentegen is niet iedere consument ZZP-er of in ons geval bouwprof. Thuis als consument vertonen we veelal gelijkend gedrag. Groepsgedrag. We vegen onze stoep, wassen onze auto, shoppen, staan zaterdags bij wedstrijden (van onze kinderen) langs het veld en brengen in december kerstversierselen aan. Veel van dat consumentengedrag nemen we ook mee naar ons werk. We houden van opgeruimde werkplekken, schone toiletten en net zo lekkere koffie als thuis. En ja, zelfs op het werk moet een kerstboom komen te staan. Aan de andere kant zijn er ook de ergernissen. Uit consumentenonderzoek blijkt in de top 10 van ergernissen te staan hondenpoep, afsteken van vuurwerk, zwerfvuil, bewoners die zich onbeschoft/asociaal gedragen en te hard rijden. Nu hoop ik niet dat u op de bouw last heeft hondenpoep of lollige collega’s die er op los knallen. Maar zwerfvuil of zwerfafval komen we wel tegen. Op straat en in bermen, op openbare plaatsen, in groenperkjes, in de natuur en op uw werkplek, de bouwplaats. In Nederland belandt elk jaar naar schatting 50 miljoen kilo van het huishoudelijke restafval op straat in plaats van direct in een afvalcontainer. Het zorgt voor veel ergernis, trekt ongedierte aan en het opruimen kost de overheid ruim 300 miljoen euro per jaar. Onze overheid grijpt dan in en met regelgeving en boetes. Ook met statiegeld op blikjes hoopt het kabinet het aandeel van blik in zwerfvuil drastisch te verminderen. Volgens Statiegeld Nederland zijn er elk jaar ruim 2,5 miljard blikjes in omloop. Van de blikjes belanden er minstens 150 miljoen in het milieu. De targets zijn ambitieus: vanaf 2024 is het doel om elk jaar 90 procent van alle drankblikjes in te zamelen. VUIL TREKT VUIL AAN Uit een ander onderzoek blijkt dat zo’n 95 procent van de Nederlanders zich ergert aan zwerfafval. Toch gooit bijna één op de vijf mensen zelf ook weleens wat op straat. Bizar! Nu blijkt dat de omgeving van invloed is op hoe mensen zich gedragen: vuil trekt vuil aan. Op plekken met veel zwerfvuil gooien mensen dus makkelijker rommel op straat of in de natuur. Denk maar ’s aan bepaalde op- of afritten met een grote bocht waar bermen bezaaid liggen met afval uit auto’s gegooid. Ik zie dat ook op bouwplaatsen. Ook op de bouwplaats van ons nieuwe pand. Wat een rommel en zwerfafval wordt er toch achtergelaten. Werkelijk bijna iedere (onder)aannemer laat bouwafval achter dat of in de container hoort of wellicht zelfs gerecycled kan worden. Wat ik werkelijk niet begrijp, is dat we thuis op allerlei manieren afval scheiden - blik, flessen, papier, groetenafval, et cetera - en op de bouwplaats nauwelijks. Bij consumenten geldt dat mensen zich in een schone omgeving ook schoner gedragen. Nu is geduld een schone zaak maar doe ik een beroep op elke uitvoerder en bouwprofessional het goede voorbeeld te geven. Een schonere bouwplaats begint bij jezelf. Arap-John Tigchelaar Algemeen Directeur Transferro BV Ergernissen 3DNL maakt bouwplannen inzichtelijker Elke locatie in Nederland is vanaf heden op hoge resolutie in 3D te bekijken met het product 3DNL van Cyclomedia. Dit bedrijf is wereldleider op het gebied van ‘s werelds meest geavanceerde ‘mobile mapping’ systemen. Zo kunnen bedrijven en overheden eenvoudiger, sneller, veiliger en duurzamer taken uitvoeren: van het plannen van nieuwbouwprojecten tot grondige werkvoorbereiding, en van het aanleggen van groen tot het bouwen van wind- en zonneparken. Veel taken kunnen worden uitgevoerd met behulp van de data verkregen uit 3DNL, waardoor metingen op locatie niet altijd meer nodig zijn. Dat beperkt het aantal reisbewegingen en bijbehorende CO2-uitstoot. Bovendien is Nederland dankzij Cyclomedia het eerste land ter wereld waarvan een volledig fotorealistisch 3D-model beschikbaar is. Met 3DNL heeft elke gebruiker toegang tot een digitale weergave van de werkelijkheid, inclusief de gehele buitenruimte. De realistische weergave van het 3D-model kan worden ingezet voor tal van doeleinden. Enkele voorbeelden zijn: • Vergemakkelijken bouwprocessen. Van situatieschetsen voor de bouwsector, tot assetmanagement en van tools voor vergunningsaanvragen tot het doen van hitte-en waterstresstesten. Door actuele visualisaties is eenvoudig rekening te houden met de huidige situatie. Daardoor kunnen groene gebieden makkelijk worden ontzien, of juist worden uitgebreid bij het maken van (bouw)plannen. • Analyseren van zon, schaduw en wind. Om zonne- en windparken aan te leggen, is het belangrijk om te weten hoe je de maximale capaciteit bereikt. Het is daarom ideaal om te kunnen analyseren hoe de zon draait of wat de invloed van bepaalde weersomstandigheden is. Met 3DNL kunnen simulaties hiervan worden gemaakt, zodat op basis daarvan zonne- en windparken goed opgebouwd kunnen worden. • Draagvlak creëren voor bouwprojecten. In een gemeente kan de impact van een nieuwbouwproject op een bepaalde wijk of buurt eenvoudig inzichtelijk worden gemaakt. Dat geeft een beter beeld voor omwonenden en klanten, waardoor meer draagvlak kan worden gegenereerd voor bouwprojecten. Bovendien kunnen gemeentes sneller reageren op bouwverzoeken omdat ze niet eerst de straat op hoeven om de actuele situatie te bekijken. • Bepalen WOZ-waarde. Ook de WOZwaarde kan gemakkelijker bepaald worden. Met de data, die nooit ouder is dan één jaar, is gemakkelijk te zien of huiseigenaren een dakkapel of uitbouw hebben geplaatst. Zo kunnen gemeentelijke heffingen worden gebaseerd op actuele, correcte en volledige informatie zonder dat daar controleurs voor op pad hoeven. KLEINERE KANS OP ONVOORZIENE KOSTEN Thomas Pelzer, Product Manger 3DNL bij Cyclomedia: “Met deze data hebben gebruikers toegang tot ‘s werelds meest realistische digitale weergave van de werkelijkheid. Deze toevoeging aan de bestaande producten en datasets van Cyclomedia geeft gebruikers een beter digitaal zicht op de buitenwereld dan ooit tevoren. Voor onder meer ambtenaren, projectplanners en uitvoerders maken deze data het leven een stuk eenvoudiger. Zij kunnen projecten makkelijker, sneller en grondiger voorbereiden. Dat verhoogt de werkveiligheid. Tegelijkertijd nemen ook de faalkosten af door een betere voorbereiding.” VSB versterkt gelederen met Totalis  Tijdens de Algemene Ledenvergadering van VSB ontving Lei Ubachs (links), directeur van Totalis, het officiële VSB Waarborgcertificaat uit handen van VSB-voorzitter Frank Klessens. Totalis (Total Industrial Support BV) is vanaf 1 juni 2023 formeel lid van de Vereniging van Steiger-, hoogwerk- en Betonbekistingbedrijven (VSB). Het bedrijf trad tijdens de Algemene Ledenvergadering officieel toe tot de sectie Steigerbedrijven. Bij deze sectie zijn bedrijven aangesloten die zich richten op het monteren en demonteren van steigers, fabrikanten, leveranciers en verhuurbedrijven. Totalis is een multidisciplinaire serviceorganisatie voor de (petro-)chemische industrie, energiecentrales, food en de bouw. Tot de vakgebieden behoren steigerbouw, rope access, laserreiniging, straal- en conserveringswerkzaamheden, isolatie en drone-inspecties. De verschillende disciplines worden gecombineerd tot oplossingen op onderhoudstechnisch gebied. Het bedrijf is voortdurend bezig om de behoeften uit de diverse markten goed in kaart te brengen en op basis hiervan te innoveren. Op die manier kunnen klanten optimaal worden bediend. WAARBORGREGELING Om toe te kunnen treden tot de VSB is Totalis (www.totalis.nl) getoetst aan de eisen die in de VSB Waarborgregeling worden gesteld. Met deze regeling wordt aantoonbaar gemaakt dat een VSB-lid veilig werkt, kwaliteit levert, integer en betrouwbaar is en zich opstelt als een waardig en gewaardeerd collega in de markt. Een waarborg dus voor kwaliteit, veiligheid en deskundigheid. De Vereniging van Steiger-, hoogwerk- en Betonbekistingbedrijven VSB telt met leden, partners en erkende opleiders inmiddels circa 75 bedrijven. De leden alleen al vertegenwoordigen een geschatte jaaromzet van 800 miljoen euro. De breed georiënteerde achterban van de VSB streeft één gemeenschappelijk doel na: het bieden van een veilige werkplek op hoogte. Verdeeld in drie secties van montagebedrijven, fabrikanten, leveranciers en verhuurbedrijven, wordt het complete scala van arbeidsmiddelen en producten vertegenwoordigd. Van stalen steigers, rolsteigers, ladders, trappen, hefsteigers, bouwliften, hoogwerkers, hangbruginstallaties, betonbekistingen, ondersteuningsconstructies en gevelonderhoudsinstallaties. www.vsbnetwerk.nl.

PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 6 Bio-aangepaste materialen: meer hoogwaardige natuur in stad Er moet veel meer natuur van hoge kwaliteit komen in Nederland om het welzijn van huidige en toekomstige generaties te waarborgen. In stedelijk gebied moeten we daarom 50 % van onze kale oppervlakken, zoals muren en daken, voor hoogwaardige natuur inzetten. Overheden moeten strenge regels invoeren om dit te garanderen. En het gebruik van bio-aangepaste bouwmaterialen, zoals mosbeton, bij nieuwbouw of renovatie zijn een grote stap in de goede richting. Dit is de visie en drijfveer van bioloog en hoogleraar Bio-adapted and Sustainable Building Materials Henk Jonkers, die 23 juni zijn intreerede uitsprak aan de TU Delft. De overheid wil één miljoen woningen bijbouwen in de komende tien jaar. Tegelijkertijd gaat de staat van de natuur in Nederland al decennia achteruit. “Slechts 10 % van de natuur in Nederland is in goede conditie en van hoge kwaliteit”, stelt Henk Jonkers. “Terwijl uit allerlei onderzoeken blijkt dat we voor ons voorbestaan geheel afhankelijk zijn van wat de natuur ons levert. En natuur in hoge mate bijdraagt aan ons welzijn.” De afwezigheid van natuur in de gebouwde omgeving kan leiden tot een veelheid aan problemen. Denk aan hittestress, slechte luchtkwaliteit, overstromingen, bodemvervuiling en -erosie. “Het is dus hoog nodig dat we de staat van de natuur in Nederland verbeteren om ons welzijn te garanderen. Daarvoor moet 30 tot 50 % van het oppervlak van ons land uit hoogwaardige natuur bestaan. Dat vraagt om strenge regels van de overheid, waar de Natuurherstelwet van EU-Commissaris Frans Timmermans bij zal gaan helpen. Maar ook zijn er andere bouwmaterialen nodig om de natuur in onze steden drastisch te verbeteren.” VAN KALE MUUR TOT GEZONDE NATUUR De kennis en technologie ontwikkeld in Jonkers zijn wetenschappelijke vakgebied ‘bio-aangepaste bouwmaterialen’ is van nut om de staat van de natuur in de gebouwde omgeving te verbeteren. “Bio-adapted bouwmaterialen zijn door de mens gemaakte materialen die een biologische component bevatten of integratie daarvan mogelijk maken”, legt Jonkers uit. “Deze materialen helpen om kale oppervlakken te transformeren naar hoogwaardige natuur in stedelijk gebied.” Jonkers vond in zijn academische carrière twee nieuwe soorten beton uit die bio-adapted zijn: mosbeton en zelfhelend beton. VAN NUTTELOOS GRIJS NAAR NUTTIG GROEN Beton is het meest gebruikte bouwmateriaal in de wereld omdat het relatief goedkoop is maar ook veelzijdig toegepast kan worden. Nadeel is wel dat door het enorme volume van toepassing ook de milieuvoetafdruk hoog is. En kale grijze muren kunnen tot hittestress in de stad leiden. Mos-receptief beton, ontwikkeld door Jonkers en collega Marc Ottele, raakt, zeker met een beetje hulp, snel begroeid en overdekt met een bio-diverse laag mos. “En dat is nuttig, want mos is een veelzijdige plant. Mosbeton kan hittestress verlichten door verdamping, het filtert fijnstof uit de lucht en vangt CO2 af. Ook kan mos regenwater helpen bergen, verhoogt het de biodiversiteit en kan het geluidsoverlast verminderen.” Verschillende demonstratieprojecten worden nu uitgevoerd met mos-receptief beton. Een voorbeeld is toepassing in geluidsschermen langs de A58. Naast geluidsreductie zouden de mos-schermen ook verontreinigingen moeten neutraliseren en risico op wateroverlast na stortbuien moeten verminderen. In dit project wordt in samenwerking met partners als Rijkswaterstaat, Rutte Groep en TU Delft spin-off Respyre (https:// gorespyre.com) de mate waarin mosbeton eerder genoemde diensten levert kwantitatief vastgesteld. ZELFHELEND BETON Een tweede innovatie van Jonkers is zelfhelend beton, dat nu op de markt is gebracht door de TU Delft spin-off Basilisk (https:// basiliskconcrete.com/). Een ‘healing agent’, of zelfherstelmiddel, bestaande uit onschadelijke bacterie sporen en voedingstoffen worden in korrelvorm aan het betonmengsel toegevoegd. Eenmaal geactiveerd door water, dat door scheuren het beton binnendringt, ontkiemen de sporen waarna de actieve bacteriën de voedingsstoffen omzetten in kalksteen. Het gevormde kalksteen herstelt de scheuren waardoor het beton weer waterdicht wordt en de wapening beter beschermd wordt tegen corrosie. Hierdoor worden hoge reparatiekosten verminderd en gaan bouwwerken langer mee waardoor ook de milieuvoetafdruk sterk verlaagd wordt.  Mosbeton. Foto: TU Delft.  Mosbeton. Foto: TU Delft.  Zelfhelend beton. Foto: TU Delft.  Zelfhelend beton. Foto: TU Delft.

7 NUMMER 7/8 / AUGUSTUS 2023 ACTUEEL Houd de elektrische bouwplaats draaiend met de juiste laadinfrastructuur Momenteel zetten we met elektrisch materieel de grootste stappen om in de toekomst emissieloos te werken. Noodzakelijk overigens, want over enkele jaren moet de gehele bouwsector emissiearm werken. Maar het werken met elektrische machines vraagt om een andere werkwijze. 2. Wanneer de inventarisatie is afgerond en de bouwplaats wordt ingericht, biedt monitoring op afstand uitkomst. Daardoor kan de energievoorziening overal en altijd worden gecontroleerd, ook om tijdig in te grijpen wanneer er iets mis dreigt te gaan. Deze monitoring biedt realtime inzicht in prestaties van de machines én het energieverbruik. 3. Dankzij de inzet van bouwhubs kunnen elektrische machines en batterijcontainers eenvoudiger worden opgeladen. Bouwhubs zijn tijdelijke locaties die bij omvangrijke bouwprojecten als een tussenstap dienen. Hier kunnen accu’s worden opgeladen via zware elektriciteitsaansluitingen. Wanneer die niet beschikbaar zijn, kunnen de batterijcontainers overdag worden opgeladen met behulp van zon- en windenergie. 4. Bouwlocaties met meer afstand tot bestaande stroomvoorzieningen vragen om innovatieve én mobiele oplossingen. Innovatief zijn de vrachtauto’s met grote uitklapbare schermen vol zonnepanelen. Die laden overdag batterijcontainers op, zodat ze ’s nachts de accu’s van machines kunnen opladen. Omdat het niet efficiënt is om alle elektrische machines elke dag naar een bouwhub te verplaatsen, biedt Boels allerlei mobiele oplossingen, van een rupsdumper met accupack tot compacte batterijboxen. BOELS BREIDT ASSORTIMENT UIT ÉN ADVISEERT OVER LAADINFRASTRUCTUUR Het aanbod van elektrische machines én laadoplossingen blijft groeien. Het ECO-label helpt om duurzame machines en gereedschappen in het groeiende assortiment te herkennen. Boels adviseert niet alleen over elektrisch materiaal maar ook over de complete laadinfrastructuur. Lees hierover meer in het ‘Boels whitepaper Laadinfrastructuur’ IN DE SPOTLIGHT Er is steeds meer aandacht voor elektrische machines. Maar hoe zorg je ervoor dat deze machines draaien wanneer nodig? En hoe kun je steeds meer accu’s opladen zonder stroomuitval of het werk op de bouwplaats te moeten onderbreken? Het start met een nieuwe werkwijze en de inrichting van de bouwplaats met benodigde laadinfrastructuur. Boels geeft hieronder wat tips. ONDERSTEUNING EN ADVIES BIJ DE ELEKTRISCHE BOUWPLAATS 1. Een goede inventarisatie van de energiebehoefte is de start van elke inrichting. Een handig hulpmiddel bij die inventarisatie is bijvoorbeeld de gratis te gebruiken Energiekeuzehulp van ENI. Deze keuzehulp zorgt ervoor dat de energiebehoefte overeenkomt met oplossingen om accu’s op te laden. BOELS RENTAL WWW.BOELS.COM Zonnepanelen belemmeren bluswerk  Foto: Portaal. Bij een grote brand op 18 juni 2023 in Arnhem zijn vijf woningen van woningbouwvereniging Portaal verloren gegaan. De brand was zondagavond laat onder controle. Blussen werd volgens de brandweer ernstig bemoeilijkt door de aanwezigheid van zonnepanelen. In een woning aan de Van Kinsbergenstraat in de Arnhemse wijk Presikhaaf is zondag 18 juni rond het middaguur een grote brand uitgebroken die urenlang woedde. De tussen 2015 en 2017 verduurzaamde woningen hadden een bijzonder dak. Het project met 96 gerenoveerde nul-op-de-meterwoningen in Presikhaaf was één van de eerste projecten die onder de vlag van de Stroomversnelling werd opgeleverd. Op het oude dakbeschot zijn dakpanelen gelegd, die zijn gevuld met glaswol en afgewerkt met EPDM. De zonnepanelen zijn met een aluminium montagesysteem op de dakconstructie bevestigd. Daarbij lopen de zonnepanelen volledig door over alle woningen. Hierdoor is de brand door de brandweer moeilijk te bestrijden. Het vuur sloeg over naar woningen ernaast. De schade was zo groot dat rond 20.00 uur begonnen is met de sloop van enkele woningen. Anderhalf uur later kwam de melding dat de brand onder controle was. In de nacht van zondag op maandag moest de brandweer nogmaals uitrukken om na te blussen. Er zijn vier gewonden opgenomen in het ziekenhuis. De brand is volgens Omroep Gelderland ontstaan in een keuken. Die conclusie trekt de brandweer na het analyseren van beeldmateriaal, gesprekken met de bewoners van het huis waar de brand ontstond en omwonenden. ONTRUIMING OMLIGGENDE WONINGEN Zo’n honderd woningen werden uiteindelijk ontruimd vanwege de rookontwikkeling. De buurtbewoners werden opgevangen in Sporthal Bethaniënstraat. De bewoners van de rij met acht woningen die in het bezit zijn van woningcorporatie Portaal en waar de brand uitbrak, zijn het zwaarst getroffen. Vijf woningen zijn door de brand verwoest en de drie andere woningen zijn ernstig beschadigd door rook- en waterschade. ZONNEPANELEN HINDEREN BLUSWERK De brandweer stelt dat de aanwezigheid van de zonnepanelen het bluswerk flink bemoeilijkt heeft. Beide zijden van het dak van de onlangs gerenoveerde woningen zijn namelijk volledig voorzien van zonnepanelen. Marco Misset, Veiligheidsregio Gelderland-Midden, stelde ’s middags tegenover Omroep Gelderland nog geen definitief uitsluitsel te kunnen geven over de oorzaak van de brand: “De zonnepanelen bemoeilijken in ieder geval de bluswerkzaamheden. De zonnepanelen liggen bij deze woningen als een paraplu over het dak en onder die paraplu brandt het. Daardoor komt het bluswater er niet direct bij.” Om verdere verspreiding te voorkomen heeft de brandweer zonnepanelen verwijderd en van één woning het dak open gezaagd. Waar de brandweer aanvankelijk nog bang was voor het vrijkomen van zonnepaneeldeeltjes, is dat niet gebeurd. STOPLIJN CREËREN Naar verwachting zal de toepassing van zogenoemde ‘zonnedaken’, die geheel zijn bedekt met zonnepanelen, door dit incident kritisch bekeken gaan worden. De brandweer gaf aan ‘dit niet eerder te hebben meegemaakt’. Advies is volgens de brandweer in dagblad De Gelderlander om te stoppen met het leggen van zonnepanelen op een halve meter van de grens van een rijtjeswoning. Als twee buren dat doen, heb je een stoplijn van een meter. Die kan de brandweer dan goed nathouden bij een brand en zo makkelijker voorkomen dat het vuur overslaat. Al moet de rol van de zonnepanelen ook weer niet worden overschat bij deze brand, zegt praktijkhoogleraar Brandveiligheid Ruud van Herpen in De Gelderlander. Hij snapt dat de panelen het blussen hebben bemoeilijkt, maar het probleem zit volgens hem vooral in de constructie van het huis: “Deze brand had ook met deze zonnepanelen op het dak niet mogen doorslaan naar de naastgelegen woning. De spouwmuur had dat moeten vertragen, maar die vuurstop heeft onmiddellijk gefaald. Daar zit waarschijnlijk het echte probleem van wat hier misging.”

Vanwege hogere weerstand van het parket wordt warmte geleidelijker afgegeven. Download het baanbrekende rapport! MEER INFO? Kijk op www.parketenvloerverwarming.nl of scan de QR-code en download het onafhankelijke rapport over parket op warmtepomp Houten vloer én vloerverwarming? Bewezen combinatie! Levert de meest duurzame keukens. Gekwalificeerde monteurs plaatsen uw keuken. Één aanspreekpunt van offerte tot aan de oplevering van het ontwerp. Tijdens de renovatie plaatsen wij een vervangende keuken. Projectkeuken verhuur Bent u nieuwsgierig geworden naar de mogelijkheden? Bezoek onze showroom Smitspol 12R 3861 RS Nijkerk Of ga naar kitchenatwork.nl PROJECTKEUKENS De ideale partner tijdens bouw & renovatie.

9 NUMMER 7/8 / AUGUSTUS 2023 ACTUEEL Den Haag update Nieuws vanaf het Binnenhof GASWINNING GRONINGEN STOPT PER 1 OKTOBER 2023 Per 1 oktober 2023 wordt er geen gas meer gewonnen in Groningen. Het kabinet heeft besloten dat ook de laatste vijf productielocaties dichtgaan. Na 60 jaar komt daarmee een einde aan de gaswinning uit het Groningenveld. Een voorwaarde om te kunnen stoppen met de gaswinning is dat de stikstoffabriek in Zuidbroek af is. Gasunie Transport Services heeft laten weten dat de fabriek op 1 oktober 2023 volledig in gebruik kan worden genomen. Met die fabriek kan H-gas, dat is het gas zoals dat op de meeste plekken in de wereld in de grond zit, omgezet worden naar L-gas dat vergelijkbaar is met Groningengas. Eerder werd al duidelijk dat ook aan andere voorwaarden is voldaan. Zoals het ombouwen van gasopslag Grijpskerk zodat het gebruikt kan worden voor L-gas en het afbouwen van export van L-gas naar het buitenland. ONZEKERE INTERNATIONALE SITUATIE Vanwege de onzekere internationale situatie bestaat er komend gasjaar de mogelijkheid om met de elf nog bestaande productielocaties toch in beperkte mate gas te winnen in zeer uitzonderlijke situaties. Het gaat dan om het tijdelijk opstarten tot waakvlamniveau als zeer strenge kou voorspeld is. Op die manier kan snel gereageerd worden als in die omstandigheden bijvoorbeeld een gasopslag uitvalt. Want bij zeer strenge kou én het uitvallen van een gasopslag zou een noodsituatie ontstaan waardoor een tijdelijk gastekort kan ontstaan. DEFINITIEVE SLUITING IN 2024 De laatste elf productielocaties worden vanaf 1 oktober 2024 definitief gesloten. Dat wordt ook wettelijk vastgelegd. In maart of april 2024 is duidelijk hoe vol de bergingen na de winter zitten, hoe de nieuwe stikstoffabriek in Zuidbroek functioneert en in hoeverre er minder vraag naar gas is door bijvoorbeeld energiebesparing en in hoeverre het aanbod van LNG is gestegen. Ook weten we dan meer over de geopolitieke ontwikkelingen. Met die informatie wordt duidelijk hoe te handelen in aanloop naar de sluiting van het Groningenveld op 1 oktober 2024. Frank de Groot Hoofdredacteur BouwTotaal  frank@handelsuitgaven.nl HAUSSE VAN VRAAG NAAR ZONNEPANELEN LIJKT VOORBIJ Maurice van Sante Senior econoom ING Economisch Bureau  maurice.van.sante@ing.nl MINDER ZOEKOPDRACHTEN NAAR ZONNEPANELEN Door de sterk gestegen prijzen voor energie nam vorig jaar de interesse in maatregelen om de energiekosten te drukken enorm toe. Zo steeg het opgesteld vermogen van zonnepanelen op woningen in 2022 met een derde. Uit geregistreerde zoekopdrachten op internet naar zonnepanelen blijkt echter dat de interesse daarin sinds de herfst van 2022 afneemt. Minder zoeken betekent vaak ook minder kopen. De afnemende interesse volgt op weer dalende elektriciteitsprijzen. Daarnaast zijn inmiddels ruim twee miljoen woningen voorzien van zonnepanelen, waardoor het allerlaagst hangende fruit geplukt lijkt. OOK MINDER INTERESSE IN WARMTEPOMPEN EN ISOLATIE De interesse neemt niet alleen af voor zonnepanelen, ook daalt de belangstelling voor andere energiebesparende maatregelen, zoals woningisolatie en de plaatsing van (hybride) warmtepompen. Ook hier lijkt de consument erg gevoelig voor zijn eigen portemonnee en lijkt de wegvallende prijsprikkel door de gedaalde gasprijs de reden te zijn. Vanaf 2026 zal de vraag naar (hybride) warmtepompen sowieso wel weer flink toenemen, want dan wordt deze verplicht bij vervanging van een CV-ketel. VERDUURZAMING ZORGT VOOR STRUCTURELE VRAAG Ook al daalt de interesse voor verschillende verduurzamingsmaatregelen, de interesse is nog steeds structureel hoger dan voor de energiecrisis. Energieprijzen zijn ook wel gedaald, maar zijn nog steeds flink hoger dan voor de energiecrisis. Daarbij heeft de piek in energieprijzen vorig jaar gezorgd voor meer bewustzijn van energiekosten en zorgt voor angst voor eventuele nieuwe prijsverhogingen. De komende jaren zal de BOUWMONITOR B&U vraag naar verduurzaming van woningen en andere gebouwen ook hoog blijven om de uiteindelijke doelstelling te halen van energieneutraliteit in 2050. Controleren op vleermuizen bij na-isoleren Als een eigenaar van een bestaande woning de spouwmuren wil isoleren, moet hij eerst voldoende ecologisch onderzoek laten doen om vast te stellen of er vleermuizen in deze muren kunnen zitten. Die uitspraak heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State op 2 augustus 2023 gedaan in een zaak tussen een isolatiebedrijf uit Best en het college van gedeputeerde staten van Utrecht. De provincie vond dat het bedrijf met zijn werkwijze, bestaande uit onder andere een endoscopisch onderzoek (waarbij met een camera in de spouwmuren wordt gekeken), de zogenoemde zorgplicht uit de Wet natuurbescherming heeft overtreden. Het bedrijf deed op deze manier niet genoeg onderzoek naar de aanwezigheid van vleermuizen in spouwmuren. De provincie legde het bedrijf in 2019 daarom een dwangsom op om deze werkwijze te staken en af te dwingen dat het bedrijf ecologisch onderzoek zou (laten) uitvoeren naar de aanwezigheid van vleermuizen. De Afdeling bestuursrechtspraak komt tot de conclusie dat het isolatiebedrijf met deze werkwijze inderdaad de zorgplicht overtreedt en dat de provincie de dwangsom terecht heeft opgelegd. MEEDENKERS In deze zaak spelen verschillende belangen zoals het behalen van klimaatdoelen, financiële belangen van woningeigenaren en ondernemingen, maar ook het beschermen van vleermuizen. Daarom heeft de Afdeling bestuursrechtspraak begin januari 2023 besloten om in deze zaak de zogenoemde amicus curiae-procedure te volgen. Met de inbreng van externe personen en organisaties (meedenkers) wilde de Afdeling bestuursrechtspraak een beter en breder inzicht krijgen in de maatschappelijke gevolgen van de te nemen beslissing en de onderzoeksmogelijkheden naar de aanwezigheid van vleermuizen in spouwmuren. In totaal hebben 46 personen en organisaties gereageerd, waaronder bedrijven in de isolatiebranche, ecologische onderzoeksbureaus, ministeries, provincies, woningcorporaties, de bouwsector, verenigingen en stichtingen die zich inzetten voor soortenbescherming, verenigingen van woningeigenaren en van gemeenten en individuele personen. ONTWIKKELINGEN Uit de reacties van de meedenkers blijkt dat er sinds 2019 veel ontwikkelingen zijn geweest en werkwijzen zijn gevonden voor een grootschaligere aanpak van woningisolatie, waarbij ook de bescherming van vleermuizen wordt betrokken. Deze nieuwe werkwijzen zijn voornamelijk gericht op woningbouwverenigingen en andere partijen die veel woningen in een bepaald gebied bezitten, maar zouden ook voor particulieren uitkomst kunnen bieden. Over deze nieuwe werkwijzen kan de Afdeling bestuursrechtspraak echter geen oordeel geven, omdat deze van een latere datum zijn en geen onderdeel uitmaakten van deze rechtszaak.  Foto: Isolerend Nederland.

PLATFORM VOOR HEEL BOUWEND NEDERLAND 10 SNEL GEBOUWD Achttien modulaire HOUTbaar woningen Snel gebouwd De kracht van prefab De woningen zijn gemaakt in opdracht van Woonzorg Nederland, om seniorenwoningen te vernieuwen van het wooncomplex Bloemhof in Ten Boer. De woningen worden gerealiseerd volgens het houtbouwconcept HOUTbaar HUIS en worden geproduceerd in de assemblagehal van geWOONhout in Wehl (gemeente Doetinchem). Bijzonder aan de woningen is dat ze volledig van hout zijn gemaakt en dat alle verbindingen zijn geschroefd. Hierdoor zijn de modules in de verre toekomst volledig losmaakbaar moeten voldoen. De indeling van de levensloopbestendige woningen is in samenwerking tussen Woonzorg Nederland en Koopmans Bouw tot stand gekomen. De begane grond bestaat naast de hal en woonkamer uit een slaapkamer, badkamer en ‘klompenhok’. Deze laatstgenoemde ruimte is een kleine berging bij de achterdeur waar onder andere de wasmachine en wasdroger geplaatst kunnen worden. AARDBEVINGSBESTENDIG Houtbouw is een ideale oplossing voor dit gebied in Groningen, omdat de woningen moeten voldoen aan de veiligheidseisen voor aardbevingsbestendig bouwen. Met het bouwconcept HOUTbaar HUIS wordt hier eenvoudig aan voldaan, omdat houtskeletbouw dé oplossing is als het gaat om aardbevingsbestendig bouwen. Het project is opgedeeld in twee bouwfases, zodat de meeste bewoners niet naar een andere locatie hoeven te verhuizen. Een deel van de woningen is gesloopt, het terrein is bouwrijp gemaakt en de fundatie voor de eerste vijf woningen is reeds aangebracht. Tegelijkertijd is Koopmans in haar assemblagehal geWOONhout in Wehl klaar met de productie van de modules. Medio juli 2023 is het bouwbedrijf gestart met de montage op locatie. Daarna is het mooie resultaat van deze duurzame, circulaire en levensloopbestendige woningen snel zichtbaar. Koopmans Bouw is gestart met de productie en montage van achttien duurzame, circulaire en levensloopbestendige woningen in het Groningse Ten Boer. De woningen worden als kant-en-klare modules naar de bouwplaats gebracht. Koopmans monteert meer dan één woning per dag, waardoor er weinig overlast in de omgeving is. Na de montage worden de modules afgewerkt en in hoog tempo opgeleverd aan Woonzorg Nederland.  Montage van de woningmodules op de bouwplaats.  Module in de assemblagehal van geWOONhout in Wehl. en opnieuw inzetbaar. Dit betekent een hoge score op het gebied van circulariteit. Daarnaast is het hout, dat uit duurzaam beheerde bossen komt, een hernieuwbare grondstof. Want voor iedere gekapte boom worden er minimaal twee geplant, zodat er ook in de toekomst voldoende grondstoffen beschikbaar zijn. Het hout slaat ook nog CO2 op. DUURZAME AMBITIES De groene eigenschappen van houtbouw sluiten goed aan bij de duurzaamheidsambities van Woonzorg Nederland. De woningcorporatie heeft in de herijkte ondernemingsvisie ‘Samen kleur geven aan wonen voor senioren’ ambitieuze duurzaamheidsdoelstellingen geformuleerd. Naast het bouwen van woningen met een goede energieprestatie, is er ook een focus op het gebruik van (bouw) materialen met een lage milieu-impact en CO2-uitstoot. Woonzorg Nederland is een landelijke woningcorporatie speciaal voor senioren, waardoor de woningen aan bepaalde criteria  Alle verbindingen zijn geschroefd. Hierdoor zijn de modules in de verre toekomst volledig losmaakbaar en opnieuw inzetbaar.

11 NUMMER 7/8 / AUGUSTUS 2023 ACTUEEL COLUMN JOHAN OLTVOORT Synoniemen voor tools zijn: gereedschap, instrument, werktuig of hulpmiddel. Allemaal zaken die we opbergen in een koffer die thuis op de werkbank staat of veilig achter in de bus. Er is nog een tool waar ik het graag over zou willen hebben. Eén die er altijd is, niet kwijt kan raken en nooit op raakt namelijk: vriendelijkheid. Het eerste managementboek dat ik ooit gelezen heb was van Daniël Goleman en heet Emotionele Intelligentie. Een boek waar ik later veel aan gehad heb. Het gaat er vaak niet om wat je zegt, maar hoe je het zegt. Wil een boodschap goed overkomen zijn er twee dingen. Het moet duidelijk zijn wat je bedoeld en de manier waarop je het brengt is bepalend of er iets met die boodschap gedaan wordt. Het boek leert dat het belangrijk is dat je kennis hebt van je voelende deel van je brein. In de ‘softe’ kant van onze hersenen zit meer kracht dan we zelf beseffen. Daar zit onze zelfkennis, onze drive, onze zelfbeheersing en ook de mogelijkheid onze eigen emoties te herkennen. Als je de achterliggende gedachten gaat beheersen en van daaruit gaat handelen geeft dat een enorme boost aan je communicatieve vaardigheden. VRIENDELIJKHEID De bouw is een complexe, dynamische, sterk veranderende omgeving waar financiële belangen naast belangen liggen op het gebied van efficiëntie, veiligheid en innovatie. Goed communiceren is de basis van goed samenwerken. De meeste bouwprojecten zijn maatwerk. Er wordt met veel partijen samengewerkt en partijen zijn van elkaar afhankelijk. Je hebt elkaar nodig voor het huidige project, maar ook voor de toekomstige. Ik merk zelf in mijn praktijk dat er op het snijvlak van ontwerp naar uitvoering best wel spanning kan ontstaan. Het praat gemakkelijker in een voortraject zonder harde deadlines, dan in een project dat vordert en in uitvoering komt. Ook schuiven de projecten door van het bureau naar de bouwkeet en verantwoordelijken in elke fase van het project zijn ook verschillend. Om dan samen op te trekken in een project is het belangrijk dat je over je eigen horizon kijkt, pro-actief bent en begrijpt hoe de processen in elkaar passen. De basis voor partnerschap is inzicht in elkaars belangen en verantwoordelijkheden te krijgen. De tool is dan tijd nemen om elkaar te begrijpen en vriendelijk en menselijk te acteren. Het zou mooi zijn als we branchebreed deze tool gaan hanteren. Voor de één gaat dat gemakkelijker dan de ander. Als de wil er maar is, komen we samen verder. Johan Oltvoort Directeur Olbecon en Olcas Tools Nieuwe Column Johan Oltvoort geeft maandelijks in BouwTotaal zijn visie op de rol van prefab in de bouw. Wkb ook voor verbouwingen per 1 januari 2024 Koeienstal wordt bron van duurzame energie Ingenieurs- en adviesbureau Antea Group gaat duurzame energie winnen uit de mest van melkkoeien. De energie wordt ter plekke opgeslagen en is beschikbaar voor later gebruik op de boerderij of een andere plek. Ammoniak afkomstig uit mest vormt hierbij de sleutel. Samen met milieutechnisch bedrijf HMVT heeft Antea Group de Ammonia-Q voor veestallen ontwikkeld. Er wordt nu een geschikt boerenbedrijf gezocht voor een proef in de praktijk. Voor de veehouderij is het beperken van de ammoniakuitstoot een belangrijke maatregel tegen stikstofdepositie. Het idee van Antea Group baseert zich op installaties waarbij de lucht uit de stal wordt afgezogen en gewassen. “Daar voegen wij iets nieuws aan toe, waardoor we met ammoniak van emissievraagstuk naar energievoorziening gaan”, vertelt Coert Ruseler, businesslijndirecteur Milieu, Veiligheid & Gezondheid van Antea Group. Bij de Ammonia-Q wordt de luchtwasser een installatie die ammoniak uit de afgezogen lucht haalt. De gewonnen ammoniak wordt vervolgens samengeperst en in een vat opgeslagen. Daarna kan het als groene brandstof worden gebruikt. De energie die nodig is voor het proces kan worden opgewekt door zonnepanelen of een kleine windturbine. OPLOSSING OVERBELAST ELEKTRICITEITSNET Boeren die met zonnepanelen of een windmolen meer elektriciteit opwekken dan zij op dat moment zelf gebruiken, kunnen dit steeds vaker niet terug leveren omdat het elektriciteitsnet overbelast is. Door deze elektriciteit te gebruiken voor de productie van groene ammoniak, slaat de boer de energie op en kan hij die op een later moment gebruiken. Eventueel ook op een andere plaats. Ruseler: “We richten ons voor nu op ammoniak als energiebron voor de boer zelf. Maar er is meer mogelijk. Want als veel boeren dit doen, dan kun je de ammoniak bijvoorbeeld ook gebruiken om de omgeving van energie te voorzien. Dan heb je groene energie van de boer, die bijdraagt aan de energietransitie.” AMMONIAK IN DE ENERGIETRANSITIE Een stal met honderd koeien is goed voor ongeveer vier ton ammoniak per jaar. Dat levert een energiewaarde op van 25.000 kWh, het gemiddelde jaarverbruik van zeven huishoudens bij elkaar. Bij andere veesoorten kan de energiepotentie per stal hoger zijn. Door de totale omvang van de melkveehouderij in ons land richt Antea Group zich in eerste instantie op deze bedrijfstak. Behalve als brandstof kan ammoniak ook worden gebruikt voor het opslaan en vervoeren van groene waterstof. “Ook daar hebben wij ervaring mee, met name in de industriesector. Ammoniak biedt volop kansen voor de energietransitie. Maar het brengt wel nieuwe vragen en uitdagingen met zich mee. Met ons Ammoniak Expertisecentrum brengen wij plannen en ideeën verder”, aldus Ruseler. De Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) treedt per 1 januari 2024 in werking voor zowel nieuwbouw als voor verbouwingen van grondgebouwen bouwwerken, zoals eengezinswoningen en eenvoudige bedrijfspanden (gevolgklasse 1). De Wkb is onderdeel van de Omgevingswet en heeft tot doel de kwaliteit van de bouw te verbeteren en de positie van de opdrachtgever te versterken. Eerder zou de Wkb voor vergunningplichtige verbouwingen zes maanden ná 1 januari 2024 ingaan. Nu gemeenten, aannemer en kwaliteitsborgers aangeven dit niet langer nodig of wenselijk te vinden, laat de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening deze overgangstermijn vervallen. Dit betekent dat initiatiefnemers die vanaf 1 januari 2024 een woning of een eenvoudig bedrijfspand gaan bouwen of verbouwen, verplicht zijn om een onafhankelijke kwaliteitsborger in te schakelen. Deze kwaliteitsborger kijkt mee tijdens de planvorming, de uitvoering en oplevering van het bouwwerk. VERKLARING BIJ GEREEDMELDING Ontdekt de kwaliteitsborger dat iets niet aan de bouwtechnische regels voldoet? Dan zijn de initiatiefnemer, de aannemer en eventuele adviseurs aan zet om de fout te herstellen. Voldoet het bouwwerk aan de voorschriften, dan stelt de kwaliteitsborger een verklaring op waarmee de initiatiefnemer het project gereed kan melden bij de gemeente. Twee weken na gereedmelding mag het bouwwerken worden gebruikt. UITBREIDING WETGEVING NA 2029 De Wkb geldt in eerste instantie alleen voor bouwwerken die vallen onder gevolgklasse 1. Dit zijn relatief eenvoudige bouwwerken waar de gevolgen beperkt zijn als er iets misgaat. Welke bouwwerken onder gevolgklasse 1 vallen is vastgelegd in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). Gedurende de eerste drie jaar worden de resultaten van de Wkb gemonitord. Na deze periode volgt een evaluatie en wordt de Wkb mogelijk uitgebreid naar andere bouwwerken, zoals kantoren, appartement en winkels. PROEFPROJECTEN IN VOLLE GANG Een aantal bouwprojecten werkt als proef al volgens de nieuwe bouwregelgeving uit de Wkb. Bedrijven die ervaring willen opdoen met de nieuwe werkwijze, kunnen hiervoor via het Stimuleringsprogramma proefprojecten Wkb een bijdrage aanvragen in de (meer) kosten die bouwen onder de Wkb met zich meebrengt.

Professionele Tegellijmen & Voegproducten 030-6050214 - info@soprobv.nl - www.soprobv.nl Wilt U BREEAM bouwen conform EC1 PLUS? NIEUW ErgoBalance CONCEPT met: De nieuwe LO 55 zorgt voor een ongeëvenaarde freeservaring. Dankzij het gereedschapsloos wisselen van de frees, de nieuw ontwikkelde freesdiepte instelling met permanente hoogteklemming en veel andere features kunt u zich ten volle concentreren op uw werk. Met gemak, efficiëntie en precisie wordt elk freesproces zonder lange voorbereiding echt kinderspel. Meer weten: lo55.mafell.de/nl Veelzijdig, nauwkeurig, intuïtief eenvoudig. DE BOVENFREESMACHINE LO 55: 085 – 48 99 950 | dak@allshieldcoatings.com | www.allshieldcoatings.com Overweeg je zonnepanelen op het dak van je bedrijf? Maak gebruik van onze A1 brandveilige witte dakcoating: 4 Aanbrengen gaat sneller en is voordeliger dan traditionele bitumen dakbedekking 4 Zorgt voor warmtewering en verhoogt het rendement van zonnepanelen 4 Brandwerendheid is erkend door verzekeringsmaatschappijen. 7250:2021 6062:2019

Made with FlippingBook

RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=