29 NUMMER 5 / MEI 2023 CIRCULARITEIT FACTOR 5 MILIEUWINST Eerder onderzoek van een TU/d student bij adviesbureau RHDHV toonde al aan, met onder andere de LCA-studie, dat de milieu-impact van bijvoorbeeld hergebruikte kanaalplaten veel lager is. Daarvoor werd een referentiekantoorpand gebruikt met tien gelijke verdiepingen (oppervlakte ruim 1.100 m² per verdieping). Het resultaat is dat het hergebruik van kanaalplaten ten opzichte van nieuwe kanaalplaten een enorme milieuwinst oplevert tot wel een factor 5. Dat betekent een reductie van de milieubelasting met maar liefst 80 procent. een gebouw dat gedemonteerd gaat worden. Dan kun je daar in het ontwerp rekening mee houden. Mocht bij demontage blijken dat (een deel van) de vloerplaten toch ongeschikt zijn, dan kun je alsnog nieuwe vloerplaten bestellen.” PROJECT Een mooi voorbeeld van remontabel bouwen is de uitbreiding van Phoenix Contact in Zevenaar. Dit is een familiebedrijf dat wereldwijd marktleider en innovator is op het gebied van elektrificatie, koppeling en automatisering. Peter: “De uitbreiding van vier bouwlagen moest circulair én tijdelijk zijn, omdat het gebouw later eventueel naar een andere locatie verplaatst kan worden. Maar de uitbreiding moest ook een ‘heerlijke werkomgeving’ zijn voor de medewerkers, die flexibel is in te delen. Architect D & M Architecten Adviseurs heeft de uitbreiding zo ontworpen dat deze niet alleen flexibel indeelbaar is, maar ook demontabel en remontabel.” Voor dit project hebben de architect, aannemer Welling Bouw en Onderhoud, Constructiebedrijf Imetaal Staalbouw BV te Gendringen en constructeur Triops Advies B.V. samen met VBI de details verder uitgewerkt om aan de eisen te kunnen voldoen. Peter: “Daarbij was de hamvraag: wat zijn de randvoorwaarden voor een remontabele hoofddraagstructuur? In andere woorden: hoe verbind je de kanaalplaat aan de staalconstructie? En hoe zet je het gebouw in elkaar zodat je borgt je dat je het ook weer uit elkaar kunt halen, klaar voor hergebruik?” Uiteindelijk is het gebouw remontabel gerealiseerd. Dat houdt in dat de elementen, waaronder de staalconstructie en de kanaalplaten, losmaakbaar zijn en dus weer uit elkaar gehaald kunnen worden. De gebouwstabiliteit wordt verzorgd door op diverse plaatsen windverbanden tussen kolommen en onder de vloeren toe te passen, wat goed past bij het remontabele karakter. Dit karakter komt ook tot uitdrukking in de opbouw van de vloerafwerking. Op de kanaalplaat is een droge Fermacell vloer en vervolgens een computervloer aangebracht. Interessant was de proefopstelling die de aannemer maakte om te testen of de vloeren na bevestiging ook inderdaad goed uit elkaar te halen zijn. Dat bleek nuttig, want als uitkomst van de test is besloten om de naden van de kanaalplaatvloeren in te spuiten met een middel om het demonteren te vergemakkelijken. GREENSCORE Met alle kennis die VBI de afgelopen jaren opgebouwd heeft, probeert de vloerenproducent met allerlei initiatieven de bouwkolom al vanaf de allereerste fase te ondersteunen bij het verder brengen van circulair bouwen. Zo introduceerde VBI een paar jaar geleden de GreenScore-systematiek, die drie niveaus van duurzaam ontwerpen kent. Het bouwproject van Phoenix Contact is een mooi voorbeeld van Design for Flexibility vanwege de flexibele indeelbaarheid. En tevens van Design for Reassembly, wat betekent dat de draagstructuren in het gebouw zodanig ontworpen zijn dat ze eenvoudig uit elkaar te halen zijn en in een andere constructie opnieuw gebruikt kunnen worden. Het derde niveau betreft Design for Recycling: het toepassen van betongranulaat. De opzet van GreenScore is om toekomstig hergebruik van gebouwen, elementen en grondstoffen te stimuleren en vooral ook om van elkaar te leren. “We willen herbruikbaarheid opschaalbaar maken”, zegt Peter. “Als je een circulair gebouw wilt maken, moet je dat vanaf het begin goed voor ogen houden. Doe je dat pas tijdens de bouw, dan is het heel beperkt wat je nog kunt bereiken. Losmaakbaar ontwerpen is niet het doel maar het middel om de mate van herbruikbaarheid zo groot mogelijk te maken. Om deze reden heeft VBI samen met een groep constructeurs gewerkt aan ontwerpdetails voor remontabele draagstucturen. Deze zullen in juni 2023 worden gelanceerd, waardoor marktpartijen laagdrempelig remontabel kunnen construeren.” AANTOONBARE KWALITEIT Eén van de uitdagingen in de toekomst van remontabel bouwen is het borgen van de kwaliteit van vrijkomende kanaalplaatvloeren. Vooral onder de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) die op 1 januari 2024 in werking treedt, is dat een belangrijk item. Peter: “Een gedemonteerde vloer heeft geen CE-markering, DoP of KOMO-certificaat. Toch zal deze kanaalplaat moeten voldoen aan het Bouwbesluit en dus er zal een keuringsmechanisme nodig zijn door bijvoorbeeld drukproeven uit te voeren, bij voorkeur op basis van gedocumenteerde informatie. VBI kan deze rol op zich nemen zodat het gebouw met gebruikte vloeren net zo veilig is als met nieuwe vloeren. Berekeningen en legplannen zullen net als bij nieuwe verzorgd moeten worden. Aspecten als de toelaatbare mate van beschadigingen zijn nog niet geüniformeerd. VBI is van mening dat een gebruikte kanaalplaat zal moeten voldoen aan de eisen van nieuwe. Ergens zul je een balans moeten vinden en daar ligt nog een uitdaging. Zo loopt er een Europese onderzoek naar alle aspecten van remontabel bouwen - ‘Recreate’ - waarin VBI participeert, samen met onder andere TU/e.” Momenteel is de vraag naar gedemonteerde kanaalplaatvloeren nog veel groter dan het aanbod. Maar als het aanbod groter wordt, is het belangrijk voor ontwerpers en bouwbedrijven dat ze weten welke vloeren er gaan vrijkomen. Peter besluit: “Een voorbeeld: Stichting Insert is in 2018 samen met twaalf sloopbedrijven begonnen met de bouw van een website en marktplaats, met als doel inzicht te bieden in herbruikbare bouwmaterialen en grondstoffen. De database is al snel uitgebreid met de groen- en civiele sector. Daarmee hebben architecten, ontwikkelaars en bouwers inzicht in de materialen die vrijkomen. Hoe mooi zou het zijn als er kanaalplaten retour zijn gekomen bij VBI en de markt op zo’n database de beschikbare vloeren kan vinden? Zo komen we stapje voor stapje dichterbij een volledig circulaire economie.” Detaillering verbinding staalconstructie en kanaalplaten.
RkJQdWJsaXNoZXIy NTI5MDA=