BouwTotaal 10 - 2021

23 NUMMER 10 / OKTOBER 2021 THEMA TEGELWERKEN De weg naar 100% circulariteit “Een grote uitdaging voor de tegelproducenten in Nederland is cir- culariteit”, zegt Frank Spikker, CEO Koninklijke Mosa. Naast de Mosa-fabrieken in Maastricht worden alleen nog in Makkum tegels geproduceerd door Koninklijke Tichelaar Makkum. Beide bedrijven zijn aangesloten bij de vereniging Koninklijke Nederlandse Bouwke- ramiek (KNB). De bij KNB aangesloten Mosa legt uit hoe er invulling wordt gegeven aan circulaire tegelwerken. TEKST: ING. FRANK DE GROOT BEELD: MOSA “Tegels gaan makkelijk 40 tot 50 jaar mee, de levensduur van een gebouw. Ze verkleuren zelfs niet, doordat het een inert materiaal is. Dat is uit milieu-oogpunt een groot voordeel. Daarnaast zijn de hoofdbestanddelen van tegels klei en zand. Dat zijn natuurlijke ingre - diënten die het milieu en de gezondheid niet schaden. In de basis zijn keramische tegels dus een zeer duurzaam product”, zegt Frank Spikker. Maar ondanks deze goede uitgangspositie is circulariteit nog steeds een grote uitdaging: “Tegels worden in gebouwen verlijmd aan wanden en vloeren. Daardoor zijn ze niet eenvoudig als ‘schoon product’ uit de keten te halen. En als we de tegels eruit kunnen ha - len – vaak vervuild en beschadigd - willen we zeker weten dat ze geschikt zijn als grondstof voor ons productieproces, waar hoge eisen aan worden gesteld. Je weet vaak niet hoe en waarmee de tegels zijn geproduceerd.” CRADLE TOT CRADLE Mosa is het eerste keramische tegelbedrijf ter wereld dat erin is geslaagd om bijna de gehele tegelcollectie Cradle to Cradle (C2C) Silver te laten certificeren. Eind van dit jaar staat het vizier zelfs op ‘Gold’. Door de certi - ficatie dragen de tegels bij aan gebouwlabels zoals LEED, BREEAM, DGNB en HQE. Hoe is deze certificatie behaald? Spikker legt uit: “We streven ernaar afval te verminderen, energie te besparen en maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen op basis van vijf hoofdcriteria: zuivere grondstoffen, een groot hergebruikspotentieel, laag energie - verbruik, milieuvriendelijk waterbeheer en goede arbeidsomstandigheden. Zoals al opgemerkt bestaan keramische tegels uit natuurlijke grondstoffen, die zeer geschikt zijn om te recyclen. Daarnaast wordt inmid - dels een derde van onze energiebehoefte opgewekt door duurzame bronnen. De proceswaterkringloop is ook gesloten en het proceswater van de fabrieken wordt gezui - verd op het eigen terrein. Verder komen de grondstoffen uit de nabije omgeving en zijn tegels prima opnieuw te gebruiken of recy - clen, mits er een demontabele bevestigings - techniek wordt toegepast. Keramische tegels dragen ook bij aan een gezond binnenklimaat en zijn vrij van vluchtige organische stoffen.” UITDAGINGEN Ondanks de goede uitgangspositie van kera - mische tegels liggen er ook grote uitdagingen. De stortkosten van bouwmaterialen stijgen en het gescheiden afvoeren van bouwafval wordt steeds vaker verplicht. Maar hoe krijg je verlijmde tegels ongeschonden uit een gebouw? Achter de schermen wordt druk gewerkt aan innovatieve oplossingen, zoals het plaatsen van vloertegels door middel van een kliksysteem. Hier geldt: verder onderzoek kan wellicht leiden tot innova - tieve oplossingen. Tot slot is er de optie om tegels er beschadigd uit te halen, maar er dan een waardevolle grondstof van te maken voor bijvoorbeeld de baksteen-industrie. Daarnaast is er nog een mogelijkheid om er granulaat van te maken voor bijvoorbeeld wegfunderingen. Omdat het materiaal alleen natuurlijke grondstoffen bevat, leidt dit niet tot uitloging van schadelijke stoffen naar de ondergrond. Maar downcycling is natuurlijk de minst aantrekkelijke circulaire optie. Een andere uitdaging is het gebruik van de ovens in het productieproces van tegels. Spikker vertelt: “Die ovens worden verhit tot circa 1.200 °C. Dat vraagt veel energie. We willen dan ook zoveel mogelijk warmte hergebruiken en daarnaast het primaire energieverbruik verminderen en ook zoveel mogelijk duurzame energie te gebruiken. We onderzoeken de mogelijkheden voor waterstofgas, in plaats van het gebruik van aardgas. Maar wat ook belangrijk is: kunnen we dematerialiseren, door bijvoorbeeld dunnere tegels te maken?” SAMENWERKING BINNEN DE BOUWKETEN Wat in ieder geval volgens Spikker nodig is voor een circulaire toekomst van keramische tegels is het intrinsieke geloof bij een produ - cent dat die stap gezet moet worden. “Als dat geloof niet in de haarvaten van je bedrijf zit, wordt het een onmogelijke uitdaging. Tijdens ons hele bestaan hebben we altijd aandacht gehad voor het milieu. En sinds twaalf jaar zijn we ook cradle-to-cradle gecertificeerd. Je moet het besef hebben dat ook toe - komstige generaties een leefbare wereld verdienen.” Daarnaast heb je volgens Spikker veel exper - tise nodig binnen een bedrijf: “Het kan niet allemaal van één persoon komen. Daarnaast moet je samenwerken met ketenpartners om circulaire oplossingen te bedenken. Dat kan je niet alleen.”