BouwTotaal 10 - 2021

15 NUMMER 10 / OKTOBER 2021 THEMA VLOEREN dens zijn levensduur), de RoadMap CO 2 en de RoadMap Betonreststromen (zie kadertekst). Daarnaast zijn er afspraken gemaakt hoe duurzame alternatieven worden uitgevraagd en gewaardeerd in aanbestedingen. ENERGIETRANSITIE Volgens het Nederlandse Klimaatakkoord moeten in 2050 zeven miljoen woningen en één miljoen gebouwen van het aardgas af. Als eerste stap moeten in 2030 de eerste 1,5 miljoen bestaande woningen verduurzaamd zijn. Van het aardgas af, betekent meestal overstap naar duurzame technieken, zoals warmtepompen of aansluiting van woningen op warmte/koudeopslag of warmtenetten (restwarmte). Maar juist die technieken vra - gen een goede schilisolatie, omdat gebouwen daarbij verwarmd worden met lagere tempe - raturen (LTV-systemen). Betonnen vloeren zijn uitermate geschikt voor een combinatie met vloerverwarming of betonkernactivering. Hierbij wordt het ac - cumulerende vermogen van beton optimaal benut. Bij vloerverwarming liggen de leidin - gen in de cementdekvloer. Bij betonkernacti - vering liggen de leidingen dieper in de vloer, vaak in de onderste helft, met een dekking van circa 40 mm. Hierdoor wordt de vloer ‘thermisch actief’ gemaakt. Meestal gaat het om zeer slagvaste PE-Xa leidingen met een diameter van 20 mm. Deze leidingen worden hart op hart 150 mm aan het wapeningsnet onderin de vloer bevestigd. Betonkernactivering (of thermische massa activering) kan bij ter plaatste gestorte vloe - ren worden aangebracht, breedplaatvloeren, maar ook in prefab vloeren, zoals een prefab kanaalplaatvloer met verdikte onderschil. In combinatie met een warmtepomp biedt be - tonkernactivering een groot voordeel omdat bij verwarming een aanvoertemperatuur van slechts 23 tot 28°C volstaat. Voor koeling is water van 14 tot 18°C voldoende. Bij vloerverwarming is voor verwarming circa 35°C nodig, naast de geleverde temperatuur vanuit de warmtepomp is dan nog extra naverwarming nodig. Bij toepassing van vloerverwarming en betonkernactivering moet de schil goed zijn geïsoleerd om de binnentemperatuur op een constant niveau te houden. Voordeel van beton is dat het hele casco een vrij constante temperatuur heeft bij betonkernactivering. Dan kun je bij warmte of koude best even een raam of deur openzetten, zonder dat de binnenruimte gelijk opwarmt of afkoelt. BENG-EISEN Voor nieuwe gebouwen geldt per 1 januari 2021 dat de energieprestatie moet voldoen aan de BENG-eisen. Na vijfentwintig jaar is afscheid genomen van de dimensieloze energieprestatiecoëfficiënt (EPC). BENG is in principe strenger dan EPC omdat BENG drie separate eisen stelt: • BENG 1 De energiebehoefte van het gebouw(schil) in kWh per m² gebruiksop - pervlak per jaar. • BENG 2 Het primair (fossiele) energiege - bruik in kWh per m² gebruiksoppervlak per jaar. • BENG 3 Het aandeel hernieuwbare ener - gie in procenten. BETONAKKOORD Het doel van het Betonakkoord voor Duurzame Groei is dat de partijen gezamenlijk invulling geven aan een betonsector- en ketenbrede inzet voor het reduceren van CO 2 -emissie, het bevorderen van circulariteit, natuurlijk kapitaal en sociaal kapitaal als bijdragen aan de verduurzaming van de Nederlandse samenleving en economie. Partijen richten zich voor 2030 op de volgende doelstellingen: 1. samenwerking in de betonketen voor verdere verduurzaming; 2. consistente uitvraag van duurzaam beton; 3. een vermindering van de CO 2 -uitstoot in de betonketen met 30% t.o.v. 1990 als ondergrens, te behalen in de keten, met daar - bij een inspanning gericht op de nationale CO 2 -reductie ambitie van 49% uit het Regeerakkoord Rutte III (2017); 4. 100% hoogwaardig hergebruik van het vrijkomende beton (grondstoffen, elementen, componenten), waarbij er transparantie is over de herkomst en samenstelling van het beton dat gerecycleerd wordt ten behoeve van de kwaliteit voor toekomstig her - gebruik en waarbij aansluiting gezocht wordt bij erkende keurmerken en transparante meetmethodes; 5. het creëren van een netto positieve waarde van natuurlijk kapitaal bij zand- en grindwinning in de betonsector; 6. het bevorderen van innovaties en sociaal kapitaal. ROAD MAP BETONRESTSTROMEN In de Road Map Betonreststromen wordt aangegeven dat wanneer 100% van de beton- reststromen weer in nieuw beton toegepast moet worden, de kwaliteit van het betongranu- laat voldoende moet zijn voor die toepassing. Daarnaast moet de sector er zorg voor dragen dat nieuw beton al dan niet met secundaire grondstoffen geen vervuiling in zich heeft die de kwaliteit voor hergebruik kan benadelen. Tijdens de conventionele opwerking van betonpuin voor de toepassing in beton verkrijgt men in de regel 60% grof materiaal (> 4 mm) en 40% fijn materiaal (< 4 mm). De grove fractie is goed toepasbaar in nieuw beton. In de Europese beton - norm is een vervanging van 30 vol-% sowieso mogelijk en in Nederland zijn er CUR-Aanbevelingen die zelfs een hogere vervanging mogelijk maken tot res - pectievelijk 50 en 100%. In het laatste geval is een constructieve herberekening nodig als er sprake is van een constructieve toepassing. De toepassing van de fijne fractie die ontstaat (< 4 mm) is in principe wel moge - lijk in nieuw beton, maar leidt in de betonpraktijk tot handlingsproblemen (silo’s verstoppen), waardoor de toepassingsgraad in beton beperkt is en veelal andere afzetkanalen worden ingezet. Een veel betere oplossing is de opwerking van betongranulaat in een fractie zand, een fractie grind en een fractie ‘fines’. Bij een optimale opwerking kunnen de eerste twee fracties weer zonder meer worden toegepast in beton en kan de fractie fines worden toegepast als vulstof, partieel bindmiddel (k-waardeconcept) of als grondstof voor de cementproductie.  Prefab beton. Lichte bouwsystemen, zoals houtskelet- en staalframebouw, komen minder gunstig naar voren in BENG. Daaromwordt de BENG 1 eis voor lichte bouwwijzen gecorrigeerd met 5 kWh /m².jr. Voor betonnen casco’s is die com - pensatie niet nodig, door het accumulerende vermogen van beton. Hierdoor zorgt beton er ook voor dat het casco bijdraagt aan een vertraagde opwarming en afkoeling van het binnenklimaat. Dit zorgt voor een reductie van het energiegebruik voor verwarming en koeling. Omdat een groot deel van de energiekosten met de huidige warme zomers wordt ver - oorzaakt door geforceerde koeling (airco’s), is er in de rekenmethodiek NTA 8800 voor de BENG-eisen een zogenoemde TOjuli op - genomen. De definitieve grenswaarde voor TOjuli is vastgesteld op 1,20 en geldt voor nieuwbouwwoningen zonder actieve koeling. De eis aan TOjuli is niet vanuit energetisch oogpunt geïntroduceerd, maar om het risico op oververhitting in de zomer te beperken. Denk aan dakoverstekken, oriëntatie, zon - wering, zonwerend glas of nachtventilatie. Om aan de TOjuli-eis te voldoen, is met name toepassing van zonwering erg belangrijk. Maar ook spui- en nachtventilatie heeft een positieve bijdrage. Wanneer dit wordt gecombineerd met be - tonnen vloeren en wanden, dan kan het casco ’s nachts op basis van spui- en nachtventilatie afkoelen en die koelte wordt dan overdag weer aan de ruimte afgegeven. Hierdoor wordt oververhitting in de zomer beperkt, mits uiteraard betonnen vloeren en wanden worden gecombineerd met overige maatre - gelen, zoals een goede zonwering, oriëntatie en dergelijke. Ook thermisch actief beton (betonkernactivering) kan een rol spelen bij koeling van een ruimte. CIRCULARITEIT En dan is er nog circulariteit. In het Grond - stoffenakkoord van 2017 staat dat Ne - derland in 2050 100% circulair wil zijn en in 2030 50%. De betonsector wil hieraan een belangrijke bijdrage leveren. Denk aan recycling van beton tot grondstof voor nieuw beton, of inzet als bijvoorbeeld funderings - materiaal voor wegen. De meest effectieve manier is hergebruik, waarbij casco’s geheel worden hergebruikt of waarbij vloeren demontabel worden toegepast. Uitdaging daarbij is de aanwezigheid van leidingen voor vloerverwarming of thermische activering in systeemvloeren. Is het mogelijk om die leidingen zo te integreren, dat ze later weer aankoppelbaar of afsluitbaar zijn in nieuwe toepassingen? In ieder geval is het bij het recyclen van vloeren heel goed mogelijk om de leidingen eruit te trekken en te schei - den, mits er een niet-verbrokkelend type is gekozen. Wat dat betreft liggen er nog mooie uitdagingen!  Circulaire betonconstructie, Gemeentehuis Woerden.  Betongranulaat.