BouwTotaal 9 - 2021

15 NUMMER 9 / SEPTEMBER 2021 THEMA PREFAB Prefab helpt energietransitie Prefab op voorsprong bij Wkb PREFAB en digitalisering gaan hand in hand Het zal geen nieuws meer zijn. In 2050 moeten onder meer zeven miljoen woningen en één miljoen gebouwen van het aardgas af. Als eerste stap moeten in 2030 de eerste 1,5 miljoen bestaande woningen verduurzaamd zijn. Deze grootschalige energietransitie vraagt een nieuwe aanpak van woningrenovatie. Met de komst van de BENG-ei- sen ligt ook het energieverbruik van nieuwbouw onder het vergroot- glas. Prefab speelt een belangrijk rol bij deze energieopgaven. Schoorvoetend zijn we in ons land begonnen aan een duurzame transformatie van de ge- bouwde omgeving: een aanpassing van ruim zeven miljoen woningen en één miljoen gebouwen. Daarnaast is er momenteel een woningtekort van circa 300.000 woningen (onderzoeksbureau ABF Research, februari 2021). Een enorme opgave dus voor zowel de bestaande als nieuw- bouw, waarbij industrialisatie een grote rol gaat spelen. Maar er speelt nog een factor: energiebesparing. Het kabinet heeft met het nationale Klimaa- takkoord een centraal doel: het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen in Nederland in 2030 met 49 % ten opzichte van 1990. In 2050 moeten we zelfs klimaatneutraal zijn. Om de klimaatdoelen voor 2030 te halen, moeten we gestaag het tempo van de verduurzaming opvoeren tot meer dan 50.000 bestaande woningen dit jaar. En vóór 2030 moeten we al in een ritme van 200.000 per jaar zitten. Om de vergaande ambities te halen is een verdere industria- lisatie van het bouw- en renovatieproces noodzakelijk. ENERGIETRANSITIE ALS VERSNELLER Al jaren is het aandeel woningen dat industrieel wordt gebouwd groeiende. Waren het er in 2019 nog 8.920, in 2020 kwamen er 10.338 woningen uit de fabriek. Voor 2021 worden er 14.305 woningen uit de fabriek verwacht. Dit meldt Marjet Rutten, aanjager, innovator en marketeer voor de bouw-, installatie- en vastgoedsector, op 12 april 2021 op haar website (marjetrutten.nl) . “Hiermee kunnen we stellen dat het industrieel bouwen mainstream wordt”, aldus Rutten. Een belangrijke drijfveer achter de toene- mende prefabricage is de energietransitie. Bij bestaande woningen kunnen gevels en daken in één dag worden vervangen door goed ge- ïsoleerde en hoogwaardige prefab gevels en daken. Voor nieuwbouw zijn sinds 1 januari 2021 de BENG-eisen van kracht. Daardoor wordt de aandacht voor onder meer isolatie en luchtdichtheid nog belangrijker. Bij prefab elementen is de kierdichting veel beter beheersbaar. Dat begint al in de fabriek bij de kierdichte aansluiting van kozijnen op de gevelconstructie. Daarnaast worden de prefab bouwelementen zelf rondom al fabrieksmatig voorzien van bijvoorbeeld droge schuimbanden. Deze afdichtingsbanden worden onder gunstige condities in de fabriek aangebracht en bieden de mogelijkheid om tijdens het monteren de bouwelementen direct luchtdicht af te dichten. Dit betekent een verandering voor de aannemer die voor veel details niet meer achteraf de traditionele ‘natte’ afdichtingsproducten, zoals purschuim, kit en coating, hoeft aan te brengen. Verder is de kwaliteit van de isolerende laag op een prefab elementen hoog, doordat ook deze fabrieksmatig wordt aangebracht. Uiteindelijk is de kans op warmteverliezen door kieren en koudebruggen bij prefabricage dus veel kleiner. INSTALLATIES De toepassing van prefab installatiemodules wint ook aan populariteit. Hiermee zijn zowel bestaande als nieuwe woningen snel en efficiënt te voorzien van modules waarin alle beno - digde installaties zijn voorzien. Denk aan de combinatie warmtepomptechnologie en ventilatie met warmteterugwinning. Diverse prefab bouwers werken samen met installatiebedrijven die installatiemodules hebben ontwikkeld, die kant-en-klaar in of aan een woning zijn te plaatsen.  In één dag een complete gevel vervangen. Prefabricage biedt grote kansen richting private kwaliteitsborging. “Want als je al bij het ontwerp en de productie in de fabriek alle kwaliteitseisen grondig doorloopt, inclusief certificatie, dan hoeft de onafhankelijke kwaliteitsborger niet alles keer op keer te toetsen. Dan wordt het veel makkelijker om een vinkje te zetten op het dossier voor het bevoegd gezag”, aldus Casper van Busschbach, senior-advi- seur Wkb bij Q2 System Engineering. Naar verwachting treedt op 1 juli 2022 de lang verwachte Wet kwaliteitsborging voort het bouwen (Wkb) in werking. Toetsing van een bouwwerk aan de bouwregelgeving vindt dan bij oplevering plaats door een private kwaliteitsborger. Nu geeft de gemeente nog een vergunning af op basis van de ontwerptekeningen en berekeningen. Daarnaast zorgt een aanpassing het Burgerlijk Wetboek ervoor dat de aannemer na oplevering aansprakelijk blijft voor gebreken die bij de oplevering van het werk niet zijn ontdekt, tenzij deze gebreken niet aan de aannemer zijn toe te rekenen. Hiervan kan niet ten nadele van de particuliere opdrachtgever worden af- geweken. Het gevolg is dat er dus een hoge kwaliteit moet worden nagestreefd in de ontwerp- en uitvoeringsfase. PREFAB OP VOORSPRONG Voordeel van prefabricage onder de nieuwe Wkb is dat volledige bouwdelen onder gestan- daardiseerde processen in goed geconditioneerde omstandigheden (fabriek) worden geprodu- ceerd. Deze bouwdelen – dat kunnen zelfs kant-en-klare gevels en daken zijn – hoeven slechts eenmaal te worden gekwalificeerd en dat is anders bij de traditionele bouw. Het is alleen nog een kwestie van goed opletten bij de mon- tage op de bouwplaats. Op een in april 2021 gehouden webinar over de Wkb, georganiseerd door 54events onder de vlag van PREFAB, werd het voordeel voor prefabricage onderstreept. De faalkosten in de bouw kunnen tussen de 15 en 20% bedragen. Door seriematig te produceren in fabrieken kunnen die faalkosten sterk omlaag. Het ultieme doel is een complete woning die geleverd wordt via een gecerti- ficeerd woningbouwconcept. In dat laatste geval kun je met de nieuwe Wet kwaliteits- borging voor het bouwen eenmalig aantonen dat het concept de vereiste kwaliteit heeft en die woningen op meerdere locaties bouwen, zonder dat de ingeschakelde kwaliteitsbor- gers telkens opnieuw alle facetten opnieuw moeten toetsen. Casper van Busschbach tijdens het webinar: “Omschakeling naar deze wet, die op 1 januari 2022 ingaat, wordt een hels karwei voor op- drachtgevers en opdrachtnemers, omdat kwaliteitsprocessen stelselmatig veranderen. Kijk in dit verband naar prefabricage omdat gecontroleerde industriële productie de kwaliteit van het eindresultaat op voorhand ten goede komt.”  Foto: Panasonic. Digitalisering is essentieel voor prefabricage; zonder verdergaande digitalisering is het proces van prefabricage gedoemd te falen. Of het nu gaat om BIM, aansturen van productieprocessen, engineering of in het meest extreme geval ‘file to production’; het staat of valt met digitalisering en transparantie in de keten. Maar juist door de digita- lisering nemen ook de faalkosten bij prefabricage enorm af. Woningnood staat weer hoog op de maat- schappelijke agenda. De komende tien jaar moeten er dan ook één miljoen nieuwe woningen bij komen om het woningtekort te beheersen. Digitalisering en prefabricage zijn nodig om de komende jaren dit enorme aantal woningen te kunnen bouwen. Door een slimme combinatie van standaard en semi-standaard elementen kan er vaak  Foto: Cadix. een enorm aantal variaties worden bereikt. Prefabricage hoeft dus niet tot eenheidsworst te leiden. Maar dan is het wel belangrijk dat de architect de fabriek op juiste wijze aanstuurt. Je moet ontwerpen voor een industrieel productieproces. INDUSTRIËLE MAAKBAARHEID Volgens Henri Busker van USP Marketing Consultancy moeten ontwerpers nu al rekening hou- den met industriële maakbaarheid. USP Marketing Consultancy is kennispartner van PREFAB. Op de beursvloer zijn er verschillende specialisten aanwezig op het gebied van digitalisering, waaronder Simultria, CAD serviceburo en BIM4production. Busker ziet dat bestaande bouwpartijen en startups met fabrieksmatig vervaardigde woningen komen. En producenten vervolmaken productieprocessen via automatisering en robotisering. Traditionele aannemers kiezen meer en meer voor prefab elementen en zijn aan het monteren in plaats van ‘stenen stapelen’ op de bouwplaats. Busker: “In alle gradaties zie je dat digitalise- ring productieprocessen bepaalt. Geautomatiseerde productielijnen en digitaal aangestuurde fabrieken zijn geen uitzondering meer. Over een aantal jaren is grootschalige digitalisering in de bouw net zo gewoon als bijvoorbeeld BIM. Tijdig aansluiten op de ontwikkeling van digitali- sering geeft wel die kennis en voorsprong die je graag wilt hebben of sterker: nodig hebt om te kunnen overleven.” 2 3 4