BouwTotaal 7/8 - 2021

15 NUMMER 7/8 / AUGUSTUS 2021 THEMA TOOLS Stofvrij werken De meest effectieve manier om de verspreiding van stof naar de ademzone van de werk- nemer te voorkomen is het (volledig) compartimenteren van een bron (boren, schuren, slijpen en dergelijke). Hoe beter de compartimentering, hoe minder aanvullende beheers- maatregelen er nodig zijn om onder een grenswaarde te blijven. Als tweede beheersmaat- regel is het gebruik van industriële stofzuigers een optie (capaciteit > 150 m 3 /uur). Type stofzuiger Operationele capaciteit [m³/uur]* TNO label A-klasse C > 150 5 - 8 uur B-klasse C > 100 en C ≤ 150 2 - 4 uur C-klasse C ≤ 100 1 uur D-klasse Alleen voor stofzuigers voor bewerkingen met hout * capaciteit gemeten na de test aan het eind van de slang Gevaren van fijnstof creëren. Maar daarmee ben je er nog niet. Met de opgedane kennis moet vervolgens wel wat gebeuren. Het werk stopt niet bij het zichtbaar maken van het probleem; we helpen de sector ook graag verder met het oplossen van het probleem. Het is in ieder geval goed om te merken dat bedrijven het probleem erkennen en toe willen naar een gezondere werkomgeving”, vindt Le Feber. Op dit moment heeft de portable sensor de grootte van een schoenendoos. “We gaan werken aan de miniaturisering van de sensor tot een draagbare variant. We verwachten in 2022 een draagbaar prototype te hebben. Daarnaast werken we verder aan de inter- pretatie van de gemeten data en de feedback die we aan gebruikers kunnen teruggeven. Belangrijke uitdagingen daarbij zijn het kop- pelen van blootstellingsgegevens aan activi- teiten (wat veroorzaakt blootstelling en waar moet je dus op ingrijpen) en het onzichtbare zichtbaar maken (hoe verschillen de concen- traties bouwstof en kristallijn silica over de bouwplaats en over de tijd)”, legt Le Feber uit. “Wanneer deze tool verder doorontwikkeld wordt en er een draagbare variant beschik- baar is, zijn we zeker voornemens om deze te gaan gebruiken”, vult Jan Heite aan. Door het goed gebruik van stofzuigers kan de stofemissie met een factor 100 of meer worden verminderd. Bij het gebruik van bijvoorbeeld water als beheersmaat- regel is de effectiviteit veel minder (circa 5 maal). Naarmate de bron meer ‘open’ is, zijn stofzuigers nodig met een grotere afzuigcapaciteit. De kwaliteit van de fil - ters (H, M en L) is mede bepalend voor de secundaire verspreiding van stof in een werkruimte. Ook het filterreinigingssys - teem (automatisch, handmatig, trilling, lucht) is een belangrijke parameter. Al deze aspecten in hun samenhang bepalen uiteindelijk de feitelijke blootstelling van de werknemer op de werkplek. TNO PRESTATIETOETS Er is een TNO Prestatietoets voor stof- zuigers. Deze toets is gebaseerd op het testen van complete systemen (gereed- schap, afzuigmodule, slang en stofzuiger). Op www.stofvrijwerken.tno.nl staan inmiddels circa 630 geteste stofvrije gereedschappen, waaronder ruim 130 stofzuigers. Iedere geteste stofzuiger heeft een label dat aangeeft hoeveel uur (1-8 uur) per acht-urige werkdag kan worden gewerkt zonder dat de blootstelling aan een schadelijke stof (respirabel kristallijn silica, hardhout en dergelijke), gemeten in de ademzone van de werknemer, wordt overschreden. Om een vergelijking tussen enkel de stofzuigers onderling te kunnen maken, is er speciaal voor stof- zuigers een tweede label ontwikkeld. Dit label geeft aan binnen welke klasse een stofzuiger valt (A, B, C of D). Een overzicht van de door TNO geteste stof- zuigers en de daarop behaalde klasse vindt u op www.stofvrijwerken.tno.nl/stofzuigers. LANDELIJK PLATFORM TNOwerkt aan een update van stofvrij- werken om te komen tot een landelijk en algemeen beheersplatform. Dit nieuwe platformmoet een plek worden waar leveranciers van gereedschappen en stofzuigers terecht kunnen voor het label Stofvrijwerken, waar stakeholders met een beheersingsprobleem op de werkplek terecht kunnen voor oplossingen en waar nieuwe innovaties ontstaan voor verdere beheersing van blootstellingen. Fijnstof is schadelijk voor de gezondheid en dan meer specifiek kan - kerverwekkende stoffen zoals respirabel kristallijn silica, hardhout, chroom en nikkel. Jaarlijks sterven er in Nederland zo’n circa 3.000 mensen aan werkgerelateerd kanker. Vooral in de bouw, houtverwer- kende industrie en metaalindustrie is de blootstelling aan kankerver- wekkende stoffen hoog. De belangrijkste kankerverwekkende stoffen die in deze sectoren veelvuldig vrijkomen zijn respirabel kristallijn silica, hardhoutstof en lasrook (met daarin soms zeswaardig chroom). In het Arbobesluit staan grenswaarden voor vrijkomend stof. Een werknemer mag, ge- meten in de ademzone, gemiddeld over een acht-urige werkdag niet worden blootgesteld boven deze grenswaarden. De grenswaarde voor respirabel kristallijn silica is 0,075 mg/ m³. Voor houtstof is de grenswaarde 2,0 mg/ m³ bij een acht-urige werkdag. RESPIRABEL STOF Bij het gebruik van (hand)gereedschappen om steenachtige materialen te bewerken is de blootstelling aan de kankerverwekkende stof respirabel kristallijn silica vaak hoog. TNO heeft zelf onderzoek uitgevoerd in een speciale testruimte. Deze ‘Worst Case Room’ is karakteristiek voor een kleine werkom- geving (denk aan een badkamer of hal.) met een relatief grote emissiebron en een lage ventilatievoud, zodat er onder ‘worst case conditions’ getest wordt. De tests werden uitgevoerd met 100% inschakeltijd van het betreffende gereedschap gedurende één uur. Het blijkt dat in de testruimte onder ongunstige omstandigheden bij een tiental bewerkingen, zoals boren, slijpen, zagen en hakken, zonder het treffen van maatregelen, de wettelijke grenswaarde van respirabel kristallijn silica overschreden wordt met een factor variërend van 15 tot 5.000. Als de testen worden uitgevoerd met gebruik van innovatieve technologische oplossingen, neemt de blootstelling met meer dan een factor 35 tot 8.700 af. HARDHOUTSTOF Bij het gebruik van (hand)gereedschappen om houtachtige materialen te bewerken zijn de blootstellingen aan het kankerverwek- kende hardhoutstof eveneens erg hoog en overschrijden ze eveneens de grenswaarde. Gemeten in de TNO testruimte onder ongun- stige omstandigheden, zonder maatregelen, is de overschrijding van de wettelijke grens- waarde van hardhout een factor 10 tot 140. Als de testen vervolgens worden uitgevoerd met gebruik van innovatieve technologische oplossingen neemt die blootstelling met een factor 10 tot 1.400 af, bij de juiste keuze voor en juist gebruik van het gereedschap.