BouwTotaal 6 - 2020

THEMA CIRCULARITEIT EN ENERGIETRANSITIE 23 Energietransitie: einde baksteen tijdperk?  Jean-Pierre Wuytack, CEO Vandersan- den: “De belangrijkste hedendaagse evo- lutie is die van de gevelsteen die op di- eet gaat: dit heet ‘dematerialiseren’. In de meest extreme vorm betekent dit: je gaat van gevelstenen naar baksteenstrips.” Het grote doel van de Europese Green Deal die op 11 december 2019 werd gepresenteerd, is de Europese Unie (EU) in 2050 kli- maatneutraal en circulair maken. Heeft de baksteen nog een toekomst in een CO 2 -neutrale economie? “Ik krijg de vraag wel eens voorgeschoteld. Iedereen weet dat bakstenen in een oven worden gebakken en dat je daarvoor energie nodig hebt. Zal dat altijd zo blijven? Ik kan iedereen geruststellen. Baksteen heeft toekomst en is springlevend als bouwmateriaal”, zegt Jean-Pierre Wuytack, CEO Vandersanden. “Ook in deze vreemde tijden blijven we vooruitkijken en werken aan onze verre en minder verre toekomstplannen. Ik ben er van overtuigd dat de volgende generatie ook nog bakstenen produ- ceert”, zegt Jean-Pierre Wuytack. “De gevelsteen, en onze industrie, zal wel diepgaand van gedaante veranderen. Energie-efficiëntie is daarin een belangrijke drijfveer, voor kopers, pro- jectontwikkelaars en leveranciers. Wij zijn die transformatie al volop aan het plannen en uitvoeren, omdat het onze ambitie is om op vlak van duurzaam- heid voorop te lopen.” Wuytack ziet de transitie in twee stappen verlopen. In een eerste fase – tegen 2030 – wil Vandersanden de energie-uitstoot van haar gevel- en straatbaksteenproductie en het product zelf drastisch verlagen. “Daarna leggen we de horizon op 2050. Tegen die tijd gaan we voor een 100 procent groen, energieneutraal bakproces.” 2030: vermageringskuur voor gevelsteen Baksteen is in feite een heel duurzaam bouwmateriaal. Baksteen bestaat uit natuurlijke, vaak recycleerbare grondstoffen als klei en zand. Tijdens de productie van baksteen ontstaat er bijna geen afval. Bij de productie wordt er wel CO 2 uitgestoten: tijdens het bakken, maar nog meer bij het drogen. In cijfers: Vandersanden stoot in zijn Belgische gevelsteenfabrieken (Bilzen en Lanklaar) zo’n 60.000 ton CO 2 uit en in de Nederlandse gevelsteenfabrieken in Beek en Hedikhuizen ongeveer 25.000 ton. Dat is maar een heel klein percentage van de totale CO 2 -uitstoot van de industrie op jaarbasis (in België 18 miljoen ton en in Nederland 56,3 miljoen ton per jaar in 2019). “Maar daarom hoeven we het niet te mi- nimaliseren: als het op duurzaamheid aankomt, moet iedereen zijn figuurlijk steentje bijdragen. Hoe doen we dat? De belangrijkste evolutie vandaag is die van de gevelsteen die op dieet gaat: dit heet ‘dematerialiseren’. In de meest extreme vorm betekent dit: je gaat van gevelstenen naar baksteenstrips”, al- dus Wuytack. “Een standaardgevelsteen heeft een breedte van 100 mm. De tijd dat onze gevels met deze 100 mm brede stenen bedekt werden, ligt achter ons. Vandaag evolueren we eerder naar stenen van 65 tot 80 mm breed. Je bespaart daardoor op materiaal, maar je hebt ook beduidend minder energie nodig in het productieproces” Sommige varianten zijn niet zozeer dunner, maar hebben wel minder ma- teriaal door uitsparingen in de steen. “Je botst bij uitsparingen wel altijd op een grens van zo’n 30 procent bespa- ring. De vermageringskuur stopt daar echter niet. Vandersanden probeert nu al de beweging in te zetten naar baksteenstrips van 18 millimeter. Je kan die strips krijgen door volle bakstenen te verzagen tot strips, maar wij zijn als eerste steenfabrikant overgeschakeld naar de productie van ECO-bak- steenstrips, die gevormd worden in mallen van 18 mm.” Bij steenstrips van 18 mm die in de mal gevormd worden, daalt het grondstof- fengebruik met ruim 70% in vergelijking met de traditionele gevelsteen. Het energieverbruik daalt momenteel met 50%, aangezien de strips in cassettes worden gelegd om te bakken in een tunneloven. Vandersanden wil deze strips binnenkort bakken in een ‘rolle- roven’ zodat het energieverbruik dan eveneens met ruim 70% daalt. “Door minder materiaal te gebruiken, besparen we niet alleen energie en grondstoffen, maar ook de uitstoot van het transport wordt drastisch geredu- ceerd. En door het gebruik van dunnere stenen en/of baksteenstrips heb je meer ruimte voor isolatie in je muren”, merkt Wuytack op. “CO 2 -arme gevelste- nen liggen eigenlijk binnen handbereik dankzij de evolutie naar ECO-bak- steenstrips die in een roller-oven worden gebakken. Dan is het niet meer zo moeilijk om de volgende stap te zetten om tot een CO 2 -neutrale tot zelfs zero-emission steen te komen. Gegeven de CO 2 -intensieve productie van bakste- nen op basis van fossiele brandstoffen, is dit vandaag nog toekomstmuziek. Tegen 2050 willen we die uitdaging echter opgelost hebben, al moeten we nog een aantal vergunningtechnische hordes nemen. Denk aan de mogelijk- heid om groene stroom via windmolens te mogen of kunnen produceren.” 2050: CO 2 -neutraal door vergroening productieproces “Uitgaande van de nieuwe norm van gedematerialiseerde steen, zullen we in de toekomst minder energie nodig heb- ben in ons proces. Dan wordt het mak- kelijker om die volledig te vervangen door hernieuwbare energie. Bestaande technologie zetten we nu al maximaal in. We hebben zonnepanelen gelegd op alle fabrieksdaken. We plannen op onze vestiging in Lanklaar ook een eerste windmolen, maar het verkrijgen van vergunningen voor windmolens blijkt vandaag een heel uitdagend traject. En in onze straatbaksteen fabriek in Tolka- mer beschikken we sinds kort over een nieuwe extreem zuinige oven, die drie oudere bakovens vervangt en het ener- gieverbruik met circa 30% verlaagt”, vertelt Wuytack. Vandersanden investeert ook in nieuwe technologische doorbraken. Waterstof zou wel eens heel interessant kunnen zijn als dat uit wind- of zonne-energie is te halen. “We wachten niet af, maar sponsoren een innovatief studieproject aan de KU Leuven om door middel van zonnepanelen waterstofgas te produce- ren, met een hoog rendement. CO 2 -neu- traal is de duidelijke way to go voor de komende jaren. Dankzij baksteenstrip- pen en de vergroening van ons produc- tieproces zijn we bij Vandersanden goed op weg om uiterlijk 2050 CO 2 -neutraal te produceren. We hopen zelfs de zero emission norm te halen.” CO 2 -negatieve steen Vandersanden stopt volgens de CEO niet bij het productieproces: “We betrekken het product zelf ook in onze weg naar klimaatneutraliteit. We zijn momenteel namelijk goed op weg om CO 2 -negatieve stenen te produceren; stenen die meer CO 2 opnemen dan er bij de productie wordt uitgestoten. Daarmee wordt bak- steen een volwaardig voorbeeld van de circulaire economie. Deze disruptieve innovatie heeft onze volle aandacht, en we geloven erin, want de eerste pro- ductontwikkelingen zijn veelbelovend.” Wuytack besluit: “Voor ons moet de decoratieve gevelsteen mee gaan met zijn tijd. Dunnere en dus CO 2 -armere of ecovriendelijkere gevelstenen zijn een eerste deel van de puzzel.”