BouwTotaal 6 - 2020

THEMA CIRCULARITEIT EN ENERGIETRANSITIE 17 Acteren in de tussentijd! Tekst inleiding: Wytze Kuijper, kernteamlid bij Cirkelstad Teksten praktijkervaringen: Frank de Groot “De circulaire economie is een econo- misch systeem waarbij we de waarde van grondstofstromen maximaliseren, zonder daarbij het functioneren van de biosfeer en de integriteit van de maat- schappij te belemmeren. Dit betekent onder andere dat herbruikbaarheid van producten en materialen ontstaat, dat toekomstig hergebruik wordt geborgd en dat daarmee waarde vernietiging wordt voorkomen.” Bron: platform CB’23. Definitie start met ambitie Werken vanuit ambitie, daar geloven we wel in bij Cirkelstad. Dat is ook een soort van ‘definitie’ en dat levert, zoals je in dit artikel kan lezen, wel al brilliance op, op deelaspecten. We leven in een tussentijd waar Cirkelstad werk maakt van het verzamelen van inzich- ten, het begrijpen en samenbrengen van die inzichten, kruisbestuiving laat plaatsvinden en dat weer terugbrengt naar de markt. Dat gaat veel verder dan een beetje beter doen. Het dwingt als vanzelfsprekend transformatief hande- lingsperspectief en actie af. Uitgangspunt is welke feiten je mee- neemt in je ambitie doelstelling: alleen verlagen grondstof verbruik of ook verlagen van afval? En zie je ook al de logische verbinding met de energie- transitie? En CO2-reductie, PFAS en stikstofreductie? Nog niet iedereen is zover en daar ligt de aanjagende en verbindende rol van Cirkelstad. Met inmiddels al meer dan 200 partners en 25 aangesloten steden gaan we Samen Versnellen. Samen Versnellen Samen Versnellen betekent, logische samenhang creëren op het bouwproces, van initiatief tot sloop/mining. Maar ook logische samenhang creëren hoe naast circulariteit een veel sterkere waarde- propositie ontstaat als je de energie- opgave, klimaat adaptatie, gezondheid, water, inclusiviteit en biodiversiteit mee laat wegen in je afwegingsdelingsmo- del. Het bewust meenemen van deze af- wegingen aan de voorkant van een op- gave leidt tot beter aansluiten op waar mensen al mee bezig zijn. Het anders inrichten van uitvraag en gunning. Het leidt tevens tot kruisbestuivingen en aansprekende aangrenzende waarde- creatie en dus verdienmodellen. En dat vraagt dus ook om in de diversiteit van meetinstrumenten van onder andere LCA, GPR, MPG, EPG/BENG CPG, BCI en ga zo maar door, logisch samen te gaan brengen in het afwegingsmodel. Ze werken namelijk als communicerende vaten op elkaar. Zo kun je welover- wogen en onderbouwd beslissingen nemen en verbinden aan hoe jij je als organisatie wil onderscheiden en waar je een bijdrage aan gaat leveren. Wanneer deed jij voor het laatst iets voor het eerst? In al de inspiratie en voorbeelden die je de praktijkervaringen van partners van Cirkelstad in dit artikel aantreft, zit de kracht bij de mensen die het doen. Partijen die pionieren, reflecteren, durven evalueren, inzichten delen en handelingsperspectief zien voor pro- ductontwikkeling en nieuwe concepten. Organisaties die zichzelf opnieuw aan het uitvinden zijn en die gaan kantelen. Cirkelstad daagt uit, verbindt en pleegt interventies omdat we samen verder willen komen dan alleen een claim van wij zijn het meest circulaire product, project of stad. Wie wil er nu geen gezonde, energieleverende, milieupo- sitieve, klimaatadaptieve en inclusieve leef-, woon en werkomgeving? En met zo’n aansprekende ambitie gaan op- drachtgevers en opdrachtnemers met elkaar in dialoog en ontstaat een lerend toekomstbestendig eco-systeem. Leren in de tussentijd door projecten te doen, dat is samen versnellen en daar staan we voor bij Cirkelstad. En laten we hier- bij vooral niet vergeten voor wie we het doen: de gebruiker. Jij dus! Hoe wil jij dat je eigen leefomgeving eruit ziet? Hillen & Roosen: Circulair bouwen heeft hoge urgentie Inmiddels kunnen we zeggen dat de definitie van ‘circulair bouwen’ nog niet bestaat. Vanuit Cir- kelstad is er ook de overtuiging dat daar op dit moment niet het belang ligt. Dat geldt eveneens voor het niet vastleggen van beperkend beleid, als je nog niet eens weet hoe onze toekomst eruit gaat zien en waar je een bijdrage aan wilt gaan leveren. Om toch een beetje richting te geven helpt de ‘trias materia’ heel goed en de omschrijving die CB’23 (Circulair Bouwen in 2023) hanteert. “De bouw is jaarlijks verantwoordelijk voor ruim 50% van het nationale grond- stofverbruik. Als sector hebben we dus een flinke impact op het milieu. Circulair bouwen is de oplossing, want dat verlaagt ons primaire grondstofverbruik en ons afval. Bovendien heeft Nederland als doel gesteld om in 2050 een volledig circu- laire economie te hebben, en in 2030 voor de helft. Oftewel, circulair bouwen is de toekomst en voor ons een zaak met hoge urgentie”, aldus bouwbedrijf Hillen & Roosen – Hemubo. Wat verstaan jullie onder circulair bouwen? Een bekende definitie van GPR is: ‘Een gebouw is circulair als bij de bouw en het beheer voorraden in een gesloten kringloop worden gehouden, zonder schadelijke emissies naar lucht, water en bodem’ en richt zich daardoor voor- namelijk op de toegepaste materialen tijdens het bouwen. Maar aspecten als schoonheid, beleving, flexibiliteit / aanpasbaarheid en (sociaal)comfort zijn daarvoor naar onze mening ook van belang. Een circulair gebouw is daardoor een product van integrale samenwerking en visie: „ Circulair ontwerp: organiseer een dierbaar gebouw dat op haar toekomst, en alle veranderingen die daarin plaats gaan vinden, voorbereid is. „ Circulair bouwen: organiseer verstandig en gezond materiaal- gebruik op een wijze waarop de ongewenste impact van de bouwin- terventie op de leefomgeving mini- maal is en materialen en producten hoogwaardig beschikbaar kunnen komen aan het einde van de levens- duur van het gebouw. „ Circulair onderhoud: organiseer de functionele en technische levens- duurverlenging van het gebouw. „ Circulair gebouw: is dierbaar voor haar gebruikers, waar ze graag in verblijven en willen behouden. Zelfs als het einde van het gebouw nabij is wil men haar materialen en producten graag gebruiken voor een volgend gebouw. Hoe brengen jullie dat in praktijk? Bij de meeste projecten zijn we vroeg in het ontwerptraject betrokken. Hierdoor kunnen we sturen op losmaakbare bouw- en installatiemethodieken en verantwoord gebruik van materialen. Hierbij focussen we op het reduceren van materialen door een functionele ontkoppeling van drager en scheider. Doordat we de technische ontwerpen vervolgens zelf modelleren in BIM kunnen we de circulaire prestaties blij- ven monitoren, door middel van onder andere Madaster, waar wij partner van zijn. Daarnaast ontwikkelen we zelf cir- culaire bouwconcepten op de afdeling conceptontwikkeling van Hemubo. Hoe meten jullie circulariteit? We toetsen de ontwerpprestaties en aanstaande inkopen aan de betreffende vastgestelde baseline. Bij toepassing van andere materialen, fabrikaten en/of systemen toetsen we van grof naar fijn op basis van: „ Quick-scan / oriëntatie door middel van Nibe-app en website. „ Specifieker door middel van Nati- onale Milieudatabase (NMD), maar die is helaas nog te beperkt in beschikbare informatie. „ Specifieker vanuit de HR-BIM-bieb.  Gezamenlijke ontwikkeling en nieuw- bouw van twee houten en energieneutrale woon-werkgebouwen in de circulaire proef- tuin Buiksloterham in Amsterdam-Noord: Patch22 en Top-Up.  Op dit moment worden ‘s werelds eer- ste 100% recycled kunststof kozijnen ge- plaatst bij de renovatie van een galerijflat op het Osdorpplein in Amsterdam. De kozij- nen zijn ontwikkeld door een samenwerking van Hemubo, Profine en Schipper Kozijnen. Het renovatieproject wordt uitgevoerd in op- dracht van Stadgenoot.  Met ketenpartners ontwikkelt Hemu- bo circulaire houten kozijnen. Deze worden gemaakt van materialen die normaal ein- digen als bouw- en sloopafval (sloophout en oud dubbelglas). Dit jaar won het bedrijf hiermee de prijsvraag ‘Onderweg naar een circulaire stad’ van de Gemeente Amster- dam. Het prijzengeld gebruikt men nu voor de doorontwikkeling en implementatie van dit concept.